Kıbrıs Türkçesi | Yazı Dilinde Kullanılmayan Kıbrıslı Türklerin Konuştuğu, Türkçe’nin Bir Şivesi – Türkiye Türkçe’sinin Kıbrıs ..

Kıbrıs Türkçesi

Kıbrıs’ta, daha ziyade yerli Kıbrıslı Türklerin konuştuğu, Türkçe’nin bir şivesi veya Türkiye Türkçesi’nin Kıbrıs ağzı ‘dır. Türkiye’nin Taşeli yöresi ağzıyla (Alanya -Anamur – Aydıncık) benzerlik gösterir.

Yazı dilinde kullanılmamaktadır. Kullananlar olsa bile sistematik yapısı oluşturulmadığı için kişiden kişiye ve bölgeden bölgeye değişiklikler gösterebilmektedir. Örneğin Baf yöresi, Karpaz yöresi gibi bölgesel söyleyişlerde farklılıklar olabilmektedir.

Dilbilgisi yapısında ve kelimelerin telaffuzunda sanıldığı gibi İngilizce’den değil, Rumca’dan çok etkilendiği belirgin olarak görülmektedir. Dilbilgisinde, devrik cümle yapısı ve özellikle soru cümlelerinin cümle sonundaki ses tonu vurgusuyla yapılması Rumca (Yunanca)’da olduğu gibidir. Telaffuzda ise Türkiye Türkçe’sindeki Arapça kökenli uzatma sesleri kullanılmaz, kelimeler düz okunur.

Sesler

Türkiye Türkçe’sinden Farklar

Türkiye Türkçe’sinde kullanılan bazı sesler Kıbrıs Türkçe’sinde değişime uğramıştır. Ama bu değişiklikler her durumda olmaz, istisnai durumlarda olur. Şu sessizlerde karşılıklı değişimler görülebilmektedir:

Dil Bilgisi

Olumlu Cümle

Olumlu cümlelerde bazı zaman kipleri farkları dışında Türkiye Türkçesinden pek fark yoktur. Devrik cümleler kullanılabilir. Ayrıca şimdiki zaman kipi yerine sıkça geniş zaman kipi kullanılır.

Napañ (ne yaparsın)? Gazedda okurum. ( Gazete okuyorum.)
Nerden geliñ ? Evden gelirim.
Bakarım bakarım ama göremem hiş bişey. (Bakıyorum, bakıyorum ama hiçbir şey göremiyorum)
Başım ağrır (ağrıyor), yatırım (yatıyorum).

Soru cümlesi

Kıbrıs Türkçesinde soru ekleri (-mı, -mi, vs) kullanılmayıp genelde vurgu ile soru yapılmakdatır. Soru cümlelerinin sonundaki n sesi ñ (ng) olarak söylenir. Devrik cümleler yine kullanılabilir. Vurgulu soru cümleleri yazı dilinde ifade edilememektedir.

Yemek yeyceñ? (yemek yiyecek(mi)sin?)
Dün geldiñ ? ( Dün (mü ) geldin?)
Hastasıñ ? ( Hasta (mı)sın?)
Gidebileceñ? (Gidebilecek (mi)sin?)
Geliñ yoksa gideñ? ( Geliyor(mu)sun yoksa gidiyor(mu)sun?)

kendi (dönüşlülük zamiri)

Bu zamir Kıbrıs Türkçesinde sıklıkla kullanılan bir zamir olup cansız nesneler için de kullanılmaktadır. Kendi kelimesi 3. Tekil şahsı işaret ediyorsa genni , geni veya sadece ge şeklinde, diğer şahıslarda gendi şeklinde okunur.

Napdıñ genni? Düşürddüm, gırdım. (Ne yaptın kendisini (onu)? Düşürdüm, kırdım)
Al geni da gel. (Al kendisini (onu) de gel.)
Ma kiminan gonuşuñ? (Kimle konuşuyorsun?) Gendi gendiminan. (Kendi kendimle)

-iken Bağ fiili

-iken bağ fiili genellikle “ikan” şeklinde okunur. Kelimenin yapısına göre “ikân” (iskan kelimesindeki kan kelimesinde olduğu gibi) şeklinde de okunabilir. Bazen –i sesi okunmayabilir.

Giderikân (giderken) , yaparıkan( yapıyorken), bakarıkan( bakıyorken)
Geçerikan seni gördüm . ( Geçiyorken seni gördüm)
Sen uyurkan geldi. ( Sen uyuyorken geldi)

ile Edatı

Bu bağlaç genellikle “-ınan” , “-inan” şeklinde kullanılır.

Neyinan geldiñ? Arabaynan geldim. (Neyle geldin? Arabayla geldim)
Çocuğuynan beraber öldü. (Çoğuyla beraber öldü)
Güçüğükan kediynan, köpeynan oynardıñ. (Küçükken kediyle, köpekle oynardın)

Küçültme ekleri

Kıbrıs Türkçesinde -cık , -cik gibi küçültme ekleri oldukça sık kullanılır. Bu tip küçültme ekleri Yunanca’da da çok kullanılmaktadır. Kullanım olarak Kıbrıs Türkçesine Rumcadan geçmiş olabilir. Ayrıca cik kelimesi Türk silahlı Kuvvetlerinin askerinde de kullanılmaktadır. “Mehmetcik” Kedicik, evcik, arabacık, okulcuk vs

Esgiden köpeciğimiz vardı.

-de Bağlacı

-de bağlacı -da şeklinde kullanılır.

Hem beni hem da gendiñi yakdıñ.( Hem beni hem de kendini yaktın)
Annemlere da gideceñ? ( Annemlere de gidecek misin?)
Geldi da geri giddiler.

Kelime Dağarcığı

Kıbrıs Türkçesinde Rumca kelimeler oldukça fazladır. Ve bu kelimeler günlük konuşmada sıkça kullanılır. Bunu yanı sıra eski Türkçe kelimeler de kullanılmaktadır.

• Alizavra (rum.) : Kertenkele
• Bandabulya (rum.) : Pazar, kapalı Pazar
• Bañgo (ita.) : Mutfak tezgahı
• Böğün : Bugün
• Bavuri (rum.) : Bidon
• Bandofla (rum.) : Terlik
• Barya (rum.) : Dost, arkadaş gurubu
• Bas (ing.) : Otobüs
• Bulli (rum.) : Tavuk
• Cira (rum.) : (Rum)Kadın
• Ekşi(tur.) : Limon
• Fica (rum.) : Deniz yosunu
• Gabira (rum) : Kızartılmış ekmek dilimi
• Gabbella (rum.) : Şapka
• Garavulli (rum.) : Salyangoz
• Gatsot : Cimri
• Guli : Köpek yavrusu
• Istatü (ing.): Statü
• Lamarina (rum) : Sac
• Lenger (fars.) : Kova
• Mısmıl (tur.) : Sağlam
• Mop (ing.) : Paspas
• Penna (rum.) : Tükenmez kalem
• Potin(fr) : Ayakkabı
• Pünez (fr.) : Raptiye
• Pirilli (rum.) : Camdan misket
• Pasadembo (isp.) : Kabak çekirdeği
• Seki (tur.) : Basamak
• Sakgo (İt.) : Ceket
• Solina (rum.) : Demir boru, su borusu
• Şafk (ar.) : Işık
• Tomofil : Araba, otomobil
• Yiro (rum.) : Dönmek, tur atmak
• Zibil (aze.) : Çöp
• Zip (ing.) : Fermuar

Bakınız, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti – KKTC – Kuzey Kıbrıs

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 15.11.2010 tarihinde Hale tarafından, Güzel Türkçe'miz | Türkçe Dilbilgisi bölümünde paylaşılmıştır ve 1907 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Kıbrıs Türkçesi | Yazı Dilinde Kullanılmayan Kıbrıslı Türklerin Konuştuğu, Türkçe\'nin Bir Şivesi - Türkiye Türkçe’sinin Kıbrıs Ağzı – Kıbrıs Türkçe’sinin Türkiye Türkçe’sinden Farkları orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...