Kıbrıs Türkçesi | Dil Bilgisi – Kelime Dağarcığı – Türkiye Türkçesi’nden Farklar

Kıbrıs Türkçesi

Kıbrıs’ta, daha ziyade yerli Kıbrıslı Türklerin konuştuğu, Türkçe’nin bir şivesi veya Türkiye Türkçesi’nin Kıbrıs ağzı.

Yazı dilinde kullanılmamaktadır. Kullananlar olsa bile sistematik yapısı oluşturulmadığı için kişiden kişiye ve bölgeden bölgeye değişiklikler gösterebilmektedir. Örneğin Baf yöresi, Karpaz yöresi gibi bölgesel söyleyişlerde farklılıklar olabilmektedir.

Dilbilgisi yapısında ve kelimelerin telaffuzunda sanıldığı gibi İngilizce’den değil, Rumca’dan çok etkilendiği belirgin olarak görülmektedir. Dilbilgisinde, devrik cümle yapısı ve özellikle soru cümlelerinin cümle sonundaki ses tonu vurgusuyla yapılması Rumca (Yunanca)’da olduğu gibidir. Telaffuzda ise Türkiye Türkçesi’ndeki uzatma sesleri kullanılmaz, kelimeler düz okunur.

Sesler

Türkiye Türkçesi’nden Farklar

Türkiye Türkçesinde kullanılan bazı sesler Kıbrıs Türkçesi’nde değişime uğramıştır. Ama bu değişiklikler her durumda olmaz, istisnai durumlarda olur. Şu sessizlerde karşılıklı değişimler görülebilmektedir:

Dil Bilgisi

Olumlu Cümle

Olumlu cümlelerde bazı zaman kipleri farkları dışında Türkiye türçesinden pek fark yoktur. Devrik cümleler kullanılabilir. Ayrıca şimdiki zaman kipi yerine sıkça geniş zaman kipi kullanılır.
Napañ (ne yaparsın)? Gazedda okurum. ( Gazete okuyorum.)Nerden geliñ ? Evden gelirim.Bakarım bakarım ama göremem hiş bişey. (Bakıyorum, bakıyorum ama hiç bir şey göremiyorum)Başım ağrır (ağrıyor), yatırım (yatıyorum).

Soru cümlesi

Kıbrıs Türkçesinde soru ekleri (-mı, -mi, vs) kullanılmayıp genelde vurgu ile soru yapılmakdatır. Soru cümlelerinin sonundaki n sesi ñ (ng) olarak söylenir. Devrik cümleler yine kullanılabilir. Vurgulu soru cümleleri yazı dilinde ifade edilememektedir.

Yemek yeyceñ? (yemek yiyecek(mi)sin?)Dün geldiñ ? ( Dün (mü ) geldin?)Hastasıñ ? ( Hasta (mı)sın?)Gidebileceñ? (Gidebilecek (mi)sin?)Geliñ yoksa gideñ? ( Geliyor(mu)sun yoksa gidiyor(mu)sun?)

kendi (dönüşlülük zamiri)

Bu zamir Kıbrıs Türkçesinde sıklıkla kullanılan bir zamir olup cansız nesneler için de kullanılmaktadır. Kendi kelimesi 3. Tekil şahsı işaret ediyorsa genni veya geni eklinde, diğer şahıslarda gendi şeklinde okunur okunur.

Napdıñ genni? Düşürddüm, gırdım. (Ne yaptın kendisini (onu)? Düşürdüm, kırdım)Al geni da gel. (Al kendisini (onu) de gel.) Ma kiminan gonuşuñ? (Kimle konuşuyorsun?) Gendi gendiminan. (Kendi kendimle)

-iken Bağ fiili

-iken bağ fiili genellikle “ikan” şeklinde okunur. Kelimenin yapısına göre “ikân” ( iskan kelimesindeki kan kelimesinde olduğu gibi )şeklinde de okunabilir. Bazen –i sesi okunmayabilir.
Giderikân (giderken) , yaparıkan( yapıyorken), bakarıkan( bakıyorken)Geçiyorkan seni gördüm. ( Geçiyorken seni gördüm)Sen uyurkan geldi. ( Sen uyuyorken geldi)

ile Edatı

Bu bağlaç genellikle “-ınan”, “-inan” şeklinde kullanılır.
Neyinan geldiñ? Arabaynan geldim. (Neyle geldin? Arabayla geldim)Çocuğuynan beraber öldü. (Çoğuyla beraber öldü)Güçüğükan kediynan, köpeynan oynardıñ. (Küçükken kediyle, köpekle oynardın)

Küçültme ekleri

Kıbrıs Türkçesinde -cık, -cik gibi küçültme ekleri oldukça sık kullanılılır. Bu tip küçültme ekleri Yunanca’da da çok kullanılmaktadır. Kullanım olarak Kıbrıs Türkçesine Rumcadan geçmiş olabilir.
Kedicik, evcik, arabacık, okulcuk vs
Esgiden köpeciğimiz vardı.

-de Bağlacı

-de bağlacı -da şeklinde kullanlır.
Hem beni hem da gendiñi yakdıñ.( Hem beni hem de kendini yaktın)Annemlere da gideceñ? ( Annemlere de gidecek misin?)Geldi da geri giddiler.

Kelime Dağarcığı

Kıbrıs Türkçesinde Rumca kelimeler oldukça fazladır. Ve bu kelimeler günlük konuşmada sıkça kullanılır.

Bunun yanısıra eski Türkçe kelimeler de kullanılmaktadır.

• Alizavra (rum.) : Kertenkele
• Bandabulya (rum.) : Pazar, kapalı Pazar
• Bañgo (ita.) : Mutfak tezgahı
• Böğün : Bugün
• Bavuri (rum.) : Bidon
• Bandofla (rum.) : Terlik
• Barya (rum.) : Dost, arkadaş gurubu
• Bas (ing.) : Otobüs
• Bulli (rum.) : Tavuk
• Cira (rum.) : (Rum)Kadın
• Ekşi(tur.) : Limon
• Fica (rum.) : Deniz yosunu
• Gabira (rum) : Kızartılmış ekmek dilimi
• Gabbella (rum.) : Şapka
• Garavulli (rum.) : Salyangoz
• Gatsot : Cimri
• Guli : Köpek yavrusu
• Lamarina (rum) : Sac
• Lenger (fars.) : Kova
• Mısmıl (tur.) : Sağlam
• Mop (ing.) : Paspas
• Penna (rum.) : Tükenmez kalem
• Potin : Ayakkabı
• Pünez (fr.) : Raptiye
• Pirilli (rum.) : Camdan misket
• Pasadembo (isp.) : Kabak çekirdeği
• Seki (tur.) : Basamak
• Sakgo (İt.) : Ceket
• Solina (rum.) : Demir boru, su borusu
• Şafk (ar.) : Işık
• Tomofil : Araba, otomobil
• Yiro (rum.) : Dönmek, tur atmak
• Zibil (aze.) : Çöp
• Zip (ing.) : Fermuar

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 05.07.2009 tarihinde Hale tarafından, Güzel Türkçe'miz | Türkçe Dilbilgisi bölümünde paylaşılmıştır ve 1304 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Kıbrıs Türkçesi | Dil Bilgisi - Kelime Dağarcığı - Türkiye Türkçesi\'nden Farklar orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...