Yayla Gelenekleri | Trabzon Yöresi

Yayla Gelenekleri Trabzon Yöresi

Trabzon yöresinde günümüze kadar süregelen canlı bir yaylacılık geleneği vardır. Bölgede hayvancılığa elverişli bol otlaklı birçok yaylanın bulunması buna olanak sağlar. İlkbaharda bazı yerlerde önce mezere denilen yerleşme birimlerine, sonra da yaylalara çıkılır. Yaylaya çıkışta ve sonradan yapılan bazı eğlence ve törenleri şu başlıklar altında toplayabiliriz : Yaylaya Çıkış, Yayla Ortası şenlik ve eğlenceleri, Haftacılar ve diğer yayla şenlikleri.

1.YAYLAYA ÇIKIŞ: Trabzon yöresinde Mayıs ayının ortasından itibaren her köy ve köyler grubunca tesbit edilen günlerde yaylalara çıkılır. Bazı yerlerde önce mezerelere çıkılır. Mezereler köyle yayla arasında kurulan, çayırı ve otlağı bulunan yerleşme birimleridir. Yayladan inerken de mezerelerde bir süre kalınır ve ondan sonra kışlak denilen köylere inilir.

Bugün yörede gördüğümüz araba yolları yapılmadan önce en uzak yaylalara bile yaya gidilirdi. Yaylası uzak olanlar bir veya birkaç gün önce, yaylası yakın olanlar ise yaylaya çıkış günü erkenden yola çıkar ve öğleye doÄŸru yaylaya varırlardı. Yolda kalabalık gruplar halinde gidilirdi. Kadınlar, erkekler düğün – tören giysilerini giyer sığırlar, buzağılar purunçalar ve nazarlıklarla süslenir, boyunlarına çırnak ve kelek denilen çanlar takılır, neÅŸe içinde yol alınırdı. Yaylaya girince sığırlar ve koyunlar YURT denilen otlaklara salınır, sonra da kemençe eÅŸliÄŸinde türküler söylenir ve horon oynanırdı. Yurt gününden önce yaylaya girmek yasaktır. Yayla bekçileri yaylaları bekler ve herkesin otlaklardan yurt gününden itibaren yararlanmasını saÄŸlardı.

Maçkalı türkücü Haydar Eyüboğlu bir türküsünde yaylâya çıkışı şöyle anlatır:

Mezereler yanyana
Dumanları türeyi
Ben gördüm nazli yari
Sığırlara gideyi”

2.YAYLA ORTASI ÅžENLÄ°KLERÄ°: Trabzon’un Sürmene ve Çaykara, kısmen de Of kazalarında eski takvimle Tammuz (Çürük) ayının ortasına rastlayan günde baÅŸlayan eÄŸlencelerdir. YAYLA ORTASI dendiÄŸi gibi ÇÜRÃœK ORTASI da denir bu güne.(1)

Yayla ortası günü köylerden “Partiya” denilen kızlı erkekli gruplar yola çıkarlardı. Hem yayladakilerin bazı ihtiyaçlarını götürürler hem de yolda belirli seyir yerlerinde durur dinlenir ve eÄŸlenirlerdi. Kemençe ve kaval eÅŸliÄŸinde türküler söylenir, atışmalar yapılırdı. Seyir denilen grup atışmaları üçerli gruplar arasında olurdu. Seyirciler hem yavaşça döner, hem de atışma türkülerini söylerlerdi. Bu gruplar çoÄŸu kez üç kız, üç erkek olurdu. Bu eÄŸlencelerde her köyün idarecisi vardı. Kızsız gruplara “Pernek” adı verilirdi. Onlar kızlarla horon edemezlerdi. Çaykara’nın Holo köyleri ve Sürmene köyleri en neÅŸeli gruplar olurdu. Türkü söyleyen ve horon oynayan seyir yerlerine “Dörnek” denirdi. UÄŸranılan her yaylaya o yaylaya ait gruplar sapardı.

Bu yaylalar sırası ile şunlardır: İsmail Ağa, Mavroyas, Parma, Sultan Murat, Eğrisu, Vardar, Şeran, Sıçaoba, Boğazlı, Öküzlü, Akkakoyun, Yarimice yaylaları. Atışmalarda çoğu kez karşıdakilere çatılırdı.

Örneğin :

“…………………………..
Her ne kadar güzel olsan
Adın yine çobandır”

gibi türküler söylenirdi. Bazı yayla ortası ÅŸenliklerine DoÄŸu Karadeniz yöresinin en tanınmış Kemençecilo’inden ,Görele’nin Zuha Köyü’nden PiçoÄŸlu Osman da katılırdı. Ayrıca sayısız mermi de atılırdı bu ÅŸenliklerde.

En son yaylaya da varınca gruplar tamamen kendi yaylalarına ayrılmış olurlardı. Bu eğlenceler yaylalarda bir hafta sürerdi. Sonra da aynı şekilde hep beraber köylere dönülürdü bir hafta sonra.

3.HAFTACILAR: Maçka’nın bazı köylerinde rastlanan “Haftacılar” geleneÄŸi Cuma günleri köylerden beraberce yaylalara gitme ÅŸeklinde baÅŸlardı.(2) Daha ziyade Ä°ÅŸgenat, Åžolma ve Hema gibi yakın yaylalara gidilirdi. Köyden çeÅŸitli erzak götürülür, gruplar “Çatmalar” denilen yerde birleÅŸir ve beraberce yaylalara varılırdı. ÖrneÄŸin Ä°ÅŸgenab Yaylası’na “Enba BoÄŸazı” denilen yerden girilir, kadınlar yelpaze gibi evlerine dağılırken erkekler yaylanın ortasındaki düzlükte kemençe eÅŸliÄŸinde horon eder türküler söylerlerdi. Yaylada bir gün kaldıktan sonra gene beraberce köylere dönülürdü. Bu kez kadınların sepetlerinde yayladan aldıkları yaÄŸlar, minciler, telli peynirler vs. olurdu. Bu ÅŸekilde dört kez yaylaya çıkılırdı.

Dördüncü hafta “Dernek Haftası” olarak adlandırılır. BaÅŸka taraflardan örneÄŸin Akçaabat ve Tonya’dan gelenler de olurdu ve gece geç vakitlere kadar eÄŸlenilirdi. Ertesi gün hangi dernek denk gelirse, örneÄŸin Honefter, Kadırga gibi ona beraberce gidilirdi.

Trabzon yöresinde yapılan daha birçok yayla şenlik ve eğlenceleri vardır. Örneğin Kadırga, Hıdır-Nebi, Sis Dağı şenlikleri gibi. Biz bu yazımızda, bugün artık terkedilen veya kısmen unutulanlar üzerinde durmak gözlemlerimizi ve elde edebildiğimiz bilgileri gelecek kuşaklara aktarmak istedik.

Dr. Mustafa Duman

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 06.02.2008 tarihinde Hale tarafından, Türk Kültürü ve Geleneklerimiz bölümünde paylaşılmıştır ve 1021 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Yayla Gelenekleri | Trabzon Yöresi orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...