Türkiye’de Matbaacılık | Osmanlı Dönemi – Günümüz

Türkiye’de Matbaacılık

İbrahim Müteferrika Matbaası, 1729-1794

Türkiye’de matbaacılık tarihi Osmanlı Devleti dönemine uzanır.

Osmanlı Döneminde

Sultan 2. Beyazıt’ın 1492 yılında topraklarına kabul ettiÄŸi engizisyondan kaçan yahudiler, matbaa tekniÄŸini beraberlerinde getirmiÅŸlerdi. Osmanlı’ya geliÅŸlerinden hemen bir yıl sonra, David ve Samuel ibn Nahmias kardeÅŸler 1493 yılında Ä°stanbul’da ilk basımevini (matbaayı) kurdular. Kendilerine Tevrat ve dini kitaplar basma izni verilmiÅŸti. Bu sebepten sadece Tevrat, dua ve din tarihi kitapları basılmıştır. Bu tarihten sonra çeÅŸitli kereler matbaa açma giriÅŸiminde bulunan Osmanlı’nın Ä°slam tebaasından kiÅŸilere hep karşı çıkılmış, Kuran’ın daha önce olduÄŸu gibi mutlaka elle yazılması gereÄŸini belirten bu kiÅŸiler zamanın önemli kiÅŸileri olan hattatlar tarafından kışkırtılmış ve himaye görmüşlerdir.

Osmanlı topraklarında çalışan ilk matbaadan 234 yıl sonra Osmanlı’nın Ä°slam tebaasından olan Ä°brahim Müteferrika, Lale Devri olarak bilinen dönemde, 1727 yılında matbaasını kurmuÅŸtur. Matbaasında basılan ilk kitap Kitab-ı Lügat-ı Vankulu (Vankulu sözlüğü)’dür. Mütefferika yaÅŸamı boyunca 23 cilt halinde 17 eser basmıştır. Ancak kitapların maliyetlerinin ve buna baÄŸlı olarak fiyatlarının çok yüksek olması matbaacılığın yaygınlaÅŸmasını engellemiÅŸtir.

Mütefferika’nın ölümünden sonra matbaa zaman zaman atıl kalsa da çalışmaya devam etmiştir. Matbaanın başına 1754 yılında İbrahim ve Ahmet Efendiler, 1783 yılından sonra Beylikçi Raşid Mehmed Efendi ve Vak’a-nüvis Vasıf Efendi geçmişlerdir.

1769 yılında Abdurrahman Efendi, Mühendisane matbaasını kurmuştur. Daha sonra Üsküdar matbaası (1802) ve sonrasında Takvimhane-i Amire adında bir matbaa daha açıldı (1831). Bu sırada Mısır’da Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Bulak matbaasını kurdu (1822).

1860’tan sonra basımcılıkta hızlı bir geliÅŸme görüldü, Encümen-i DâniÅŸ (Bilim Akademisi), Cemiyet-i Ä°slamiye-i Osmaniye, Cemiyet-i Tedrisiye-i Ä°slamiye gibi yayın çalışması da olan kurumların, yeni okulların açılmasıyla ders kitabı gereksiniminin artmasının ve Tercüman-ı Ahval, Tasvir-i Efkâr, Mecmua-i Fünun gibi kendi özel basımevlerini kuran gazete ve dergilerin bu geliÅŸmede belirgin etkisi oldu. Basımcılığın hızla geliÅŸmeye baÅŸlaması, devlet denetimini de birlikte getirdi. Önceleri izne baÄŸlı olmaksızın açılan özel basımevlerinin, 1856’da çıkarılan bir iradeyle, bastıkları kitapları Takvimhane Nezareti’ne bildirmeleri ve gelirleri üzerinden vergi ödemeleri hükme baÄŸlandı. 26 Ocak 1857 tarihli ilk Matbaa Nizamnamesi’yle basımevi açma Zaptiye Nezareti’nin iznine baÄŸlandı. Kitap basımı da Meclis-i Maarif’in önceden incelemesi ve onayıyla yapılacaktı. 23 Ocak 1888’de çıkarılan Matbaa Nizamnamesi ise basımcılık üzerindeki sansürü koruyor, ayrıca basımevlerinin denetime her an hazır olması, kapıların kilitli olmaması, bitiÅŸik binalara herhangi bir biçimde açılmaması gibi hükümler getiriyordu.

1833 yılında ülkede 54 matbaa (15’i litografi), 1948 yılında 509 matbaa ve 1983 yılında 3537 matbaa bulunmaktaydı. 2007 yılında 6000 civarında matbaa bulunmaktadır.

Günümüzde

Günümüzde Türk matbaacılığı teknolojik geliÅŸmelere baÄŸlı olarak geliÅŸimini sürdürmektedir. Basım sektörü Avrupa’daki emsalleriyle aynı kalitede ürünler üretebilmektedir. Hazır teknoloji üretici ülkelerden alınmakta Türkiye’de baÅŸarı ile uygulanmaktadır. Ancak Türkiye bazı istisnalar hariç teknoloji üretmekten uzak, fakat iyi bir teknoloji takipçisi durumundadır.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 04.07.2008 tarihinde Hale tarafından, Büyük Türk Tarihi | Türk Kültürü - Gelenekler ve El Sanatlarımız bölümünde paylaşılmıştır ve 3430 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Türkiye\'de Matbaacılık | Osmanlı Dönemi - Günümüz orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...