Tarihi Gizemler | Rongorongo – Zaman: ?-19. yüzyıl – Mekân: Paskalya Adası

Tarihi Gizemler

Rongorongo

Zaman: ??-19. yüzyıl
Mekân: Paskalya Adası

Ko hau rongorongo’larımız kayboldu! GeleceÄŸin olayları yanımızda getirdiÄŸimiz bu kutsal levhaları ve yeni toprağımızda yapacaklarımızı yok edecek. BaÅŸka ırkların insanları kalan birkaç taneyi paha biçilmez deÄŸerde nesneler olarak koruyacaklar ve onları maori’leri bunların üzerinde çalışacaklar ama okuyamayacaklar. Ko hau motu mo rongorongo’muz sonsuza kadar kaybolmuÅŸ olacak. Aue! Aue! HOTU MATU’A (PASKALYA ADASININ EFSANEVÃŽ Ä°LK YERLEŞİMCÄ°SÄ°)

Paskalya Adası (ya da sakinlerinin dedikleri gibi Rapa Nui) dünyanın her yerden en uzak yerleÅŸim noktasıdır: En yakın komÅŸusu doÄŸu-güney-doÄŸuda 2250 km uzaklıktaki Pitcairn Adası’dır. Yönetsel açıdan baÄŸlı olduÄŸu Åžili’ye ise, 3600 km uzaklıktadır.

Bu adayı gören ilk Avrupalı olan Hollandalı Amiral Jacop Roggeven, buraya bir Paskalya günü ayak bastığı için adını da Paskalya Adası olarak koymuştu. Ada, buralardaki bütün Büyük Okyanus adaları gibi küçük olup uzunluğu en fazla 24 kilometredir.

Benzeri olmayan büyük taÅŸ heykellerinin (moai} dışında esrarengiz bir yanı da rongorongo (“ÅŸarkılar” ya da “ezberler”) adı verilen kendi yazısına sahip olmasıdır. Bu o kadar egzotik ve esrarengizdir ki, 1860’da Avrupalılar tarafından keÅŸfedildiÄŸinden beri rongorongo yazısıyla yazılı tahtadan tabletler çözüm meraklıları için âdeta bir mıknatıs olmuÅŸtur.

Honolulu’dan Santiago’ya ve Avrupa baÅŸkentlerine kadar, muhtemelen bir köpekbalığı diÅŸi, kuÅŸ kemiÄŸi ya da bir obsidyen parçasıyla tahtaya kazınmış olan 25 rongorongo kitabesi vardır. Paskalya Adası’nda bir tane bile kalmış deÄŸildir. ÇoÄŸu Büyük St. Petersburg tableti gibi ÅŸu anda bulundukları yerlerin adlarıyla anılırlarsa da, bazıları yumurta biçimi nedeniyle Rapa Nui dilindeki adıyla Mamari (“yumurta”) olarak bilinir.

Bu yazıların çoÄŸu çok kısadır, ancak en büyüğü ve uzunu olan Santiago bastonunda 126 x 6,5 santimlik bir tahta üzerinde 2300 karakter vardır. Bir Avrupa ya da Amerikan küreÄŸinden yapılma ahÅŸap bir tablet olan Tahua’da da 1825 karakter vardır ve bu da en uzun tablet yazısıdır.

Ters boustrophedon stilinde yazılmış Mamari tableti. Birinci satır soldan sağa okunur, sonra tablet 180 derece döndürülüp yine aynı yönde okunur ve sonuna kadar böyle devam edilir.

RONGORONGO KAÇ YAŞINDADIR?

Rongorongo tabletlerinin günümüz Rapa Nui diline akraba bir Polinezya dilinde yazıldığından kimsenin kuÅŸkusu yoktur. Sorun dilin yazıların yazılmasından bu yana ne kadar deÄŸiÅŸtiÄŸini belirlemek ve dil ile yazıları iliÅŸkilendirmektir. Ancak rongorongo’nün bir yazı sistemi olarak kaç yaşında olduÄŸundan kimse emin olamaz. Yazıların hiçbirinde tarih yoktur.

Rongorongo âdâya bin beÅŸ yüz yıl önce Polinezya’ dan mı getirilmiÅŸtir, yoksa adada dış etkiler olmaksızın mı icat edilmiÅŸtir ya da 18. yüzyılda ilk Avrupalı ziyaretçilerle iliÅŸkilerin bir ürünü müdür bilinmemektedir. Üç olasılık için de bazı kanıtlar vardır. EÄŸer adada bağımsız bir icat kanıtlanabilirse bu, yazının bir deÄŸil birkaç kökeni olduÄŸu düşüncesini güçlendirir ki, bu da gayet tartışmalı bir konudur.

Paskalya Adası’nın 19. yüzyılda kaydedilen sözlü geleneÄŸine göre adanın ilk yerleÅŸimcisi olan efsanevi Hotu Matu’a Polinezya’daki anayurdundan 67 tablet getirmiÅŸtir. Ancak Okyanusya’da sömürge döneminden önce herhangi bir yazı sistemi olduÄŸunu gösteren bir bilgimiz yoktur. EÄŸer yazı adada icat edilmiÅŸ olsaydı bunun taÅŸa, maÄŸara duvarlarına, ya da moai heykellerine kazınmış olmasını beklerdik.

Böyle bir ÅŸey yoksa da, rongorongo simgelerine benzeyen petroglifler (taÅŸ-oyma) vardır. Ancak petroglifler Avrupalılar’la iliÅŸkiden çok önce de olmuÅŸ olabilir ama adada kimse bunları fonetik konuÅŸmayı temsil edecek biçimde kullanmayı da becerebilmiÅŸ deÄŸildir.

1722’de gelen ilk Avrupalı ziyaretçiler herhangi bir rongorongo izine rastlamamışlarsa da, 1770’de iki gemiyle gelen ve adayı askeri bir törenle Ä°spanya kralına baÄŸlamak isteyen Ä°spanyollar adalıları bir anlaÅŸma “imzalamaya” zorlamışlardır.

Kullanılan -simgelerden ikisi -“vulva” ve “kuÅŸ”- petrogliflere benzemekteyseler de, rongorongo’ya benzememektedirler. Bazı bilimadamları belki de rongorongo’nun Ä°spanyol yazısını görme sonucunda 1770’ten sonra icat edildiÄŸini ileri sürmüşlerdir.

Mamari tabletinde “ay takvimi”. Bu tam bir takvim olmayıp 29,52 günlük ay takviminde iki ek gecenin nereye yerleÅŸtirileceÄŸini gösteren listedir. Böylece 29 ve 30 günlük aylı geleneksel ay takvimi sürdürülmüş olacaktır.

ÇÖZÜM GİRİŞİMLERİ

Rongorongo’yu çözmek için çaÄŸdaÅŸ giriÅŸimler, simgelerin iç analizleriyle 19. yüzyıldan önce, gelenek daha ölmeden, yerlilerden toplanan rongorongo ” okumalarına dayanarak ve Polinezya dilleri bilgisiyle desteklenerek yürütülmektedir. Pek çok ülkeden bilimadamının katkısına raÄŸmen ilerleme çok ağırdır.

19. yüzyıl sözlü kanıtlarının geçerliliÄŸi konusunda ve yazı sistemindeki simge sayısı üzerinde anlaÅŸmazlık vardır. Simge-sayısı tahminleri 55-60 temel simgeden yüzlercesine kadar deÄŸiÅŸmektedir. Genelde üzerinde anlaşılan bir “çözüm”, Mamari tabletinin bir tür ay takvimi olduÄŸudur.

Steven Roger Fischer’in Santiago bastonu çözüm önerisinde, bunun yaratılış ilahisi olduÄŸu ileri sürülmüştür. Çeviri bazıları tarafından heyecanla karşılaÅŸmışsa da, diÄŸer rongorongo araÅŸtırmacıları bunun geçerliliÄŸini kabul etmemiÅŸtir. Daha fazla tablet bulunmadıkça (ki, tahta çabuk çürüdüğü için bu pek muhtemel deÄŸildir), rongorongo tahtalarında ne yazdığını asla öğrenemeyeceÄŸiz.

Paskalya adalılarının 1770 Ä°spanyol anlaÅŸmasındaki “imza”ları.

Bakınız, Tarih Ä°le Yazı Arasındaki Ä°liÅŸki | Yazı Ä°le Ä°lgili Önemli Bilgiler – Tarihte Yazının Ä°cadı Ve GeliÅŸimi – ÇaÄŸların BaÅŸlangıç Ve BitiÅŸ Tarihleri Neye Göre Tesbit EdilmiÅŸtir? Yazının Tanımı – Yazının BulunuÅŸu Ve GeliÅŸimi

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 15.06.2012 tarihinde Hale tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 320 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Tarihi Gizemler | Rongorongo - Zaman: ?-19. yüzyıl - Mekân: Paskalya Adası orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...