Sherlock Holmes | Sir Arthur Conan Doyle Tarafından Oluşturulan Hayalî Dedektif Kahraman, Polisiye Edebiyatının Önemli İlk Kişiliklerinden Bir..

Sherlock Holmes

Sherlock Holmes, Sir Arthur Conan Doyle tarafından oluşturulan hayalî dedektif kahraman, polisiye edebiyatının önemli ilk kişiliklerinden biridir. Gazetelerde basılmış, ve polisiyenin halk arasında yaygınlaşmasına yardımcı olmuştur.

The Strand dergisinde Holmes tutkunu bir ressam olan Sidney Edward Paget tarafından çizilmiş resmi

MeÅŸhur Dedektif

Arthur Conan Doyle’un yarattığı hayalî dedektif 6 Ocak 1854’de Londra’da doÄŸmuÅŸtur. Ä°lk hikâyesi olan Kızıl SoruÅŸturma 1887 yılında gazetede basılmaya baÅŸlanmıştır. Sherlock Holmes, dedektif kahramanlar içerisinde belki de en meÅŸhur olanıdır. Olayları gözlem yoluyla çözmesi ile ünlüdür. Tümdengelim yöntemini çok iyi kullanmaktadır, sorduÄŸu soruların cevaplarınının birbiriyle tutarlı bir bütün oluÅŸturmasına dikkat eder, yani yöntemindeki fark, ipuçlarını biraraya getirip bir çözüm bulmak yerine, elindeki ipuçlarından anlamlı bir bütüne ulaÅŸmaya çalışmaktır; bunu yanı sıra kendi kendine yaptığı laboratuar araÅŸtırmaları sonucunda elde ettiÄŸi bilgileri tekil olaylara uygular ve sigara izmaritlerinden, el yazılarından, ayak izlerinden, ve her türlü bilgi kırıntısından sonuca ulaşır.

Yazar Doyle, Holmes karakterini yaratırken dönemin ünlü doktorlarından Profesör Joseph Bell’i kendisine örnek almıştır. Bell, Sherlock Holmes maceralarında sıkça karşılaşılan gözlemleme yöntemini hastalarıyla ilgili bilgi sahibi olmak için kullanır ve bu yöntemi tıp öğrencilerine öğretirdi.Holmes, iÅŸiyle ilgili olmayan hiçbir konuya ilgi duymaz, iÅŸine yarar diye sosyete haberlerini takip eder ama Dr. Watson’ın Holmes’ün politika bilgisine verdiÄŸi not on üzerinden sıfırdır.

Hatta bu konuda abartıya kaçıp, “dünyanın güneÅŸ etrafında döndüğünü bilmek iÅŸime yaramıyorsa, neden bu bilgiyi kafamda tutayım ki” dahi diyebilmiÅŸtir. Dönemin pozitivizmi, kendisi bir doktor olan Conan Doyle tarafından, Holmes karakterine fazlasıyla giydirilmiÅŸtir. Holmes, kariyerine bir üniversite öğrencisi iken baÅŸlamaya karar vermiÅŸtir. Gloria Scott macerasında bir dostunun babası tarafından övgüler alan Holmes, öğrencilik yıllarında geliÅŸtirdiÄŸi akıl yürütme metodlarını profesyonel yaÅŸamında olgunlaÅŸtırır. Aralarında Avrupa’nın kraliyet aileleri ve seçkin kiÅŸiliklerinin olduÄŸu geniÅŸ bir müşteri yelpazesi vardır. Ancak Holmes yine de müşterilerini seçme lüksünü kendine verir. Yoksul bir müşterinin getirdiÄŸi ilginç ve merak uyandırıcı bir davayı, zengin bir ÅŸahsın getirdiÄŸi sıradan bir probleme tercih eder. Yeri geldiÄŸinde, ülkesinin çıkarları adına çalışır; Donanma AntlaÅŸması, Bruce Partington Planları ve Son Görev gibi hikeyelerde, Ä°ngiliz çıkarlarını korumuÅŸ ve potansiyel savaÅŸları önlemiÅŸtir. Dönemindeki pozitivist yaklaşım ve bilimsel analiz eÄŸiliminden dolayı, Holmes farklı alanlarda birçok tezler ve monograflar kaleme almıştır. Sigara külleri gibi detektiflik mesleÄŸinde kullandığı bir konudan; “Arıcılık ve Kraliçenin Ayrımcılığı Ãœzerine Bazı Fikirler” ve konu hakkındaki son noktayı koyduÄŸu iddia edilen “Lassus’un Çok Sesli Ä°lahileri” gibi farklı alanlardaki yazıları okuyucunun karşısına çıkar.

Holmes, bilimsel yetenekleri dışında, iyi bir dövüşçüdür. Ãœniversitede boks ve eskrim eÄŸitimi almış, 19. yüzyılda Ä°ngiltere’de sıkça görülen sopa dövüşünde de uzmanlık edinmiÅŸtir. Öykülerde Holmes’un ettiÄŸi kavgalar genelde sonradan anlatılır. Şöhretli Bir Müşteri Macerası, Yalnız Bisikletçi, Son Dava gibi hikayelerde, Holmes eskrim, boks ve BoÅŸ Ev’de anlattığı üzere Baritsu gibi dövüş tekniklerine baÅŸvurarak kendini kurtarır. Buna raÄŸmen, Holmes imgesi, daima ‘kalbi olmayan bir zihin’ olarak belirir. Fiziksel ÅŸiddet yönü oldukça nadir ve daima haklı olarak ortaya çıkar.

Ä°nsanları, bir denklemin elemanları olarak ele alan ve dolayısıyla duygusal yönlere kaymayan bir karakter olan Holmes, amacına ulaÅŸmak için zaman zaman aldatıcı ve kurnaz bir karaktere bürünür. Charles Augustus Milverton macerasında, Holmes bilgi edinebilmek için bir malikane hizmetçisine evlenme teklif etmiÅŸ, Baskerville Tazısı romanında, düşmanının safdışı etmek için Watson’a yalan söylemiÅŸtir. Detektifin çevresiyle olan ilgi ve iliÅŸkisi, davasına olan temaslarıyla orantılı görünür. Watson, dostunun Akgürgenlerin Esrarı hikayesinde, müşteri Violet Hunter’a ilgi duyduÄŸunu sanmış ancak davanın çözümlenmesiyle Holmes’un ilgisi kaybolmuÅŸtur.
Holmes, davalarında Scotland Yard veya yeri geldiğinde İngiliz Hükümeti adına çalışsa da, bazı durumlarda kendi adaletini kendi sağlama hakkını kendinde görür.

Donanma AntlaÅŸması, Åžeytan Ayağı ve Charles August Milverton Serüveni gibi hikayelerde Holmes, yasal adaletin yetersiz kaldığı durumlarda kendi adaletini saÄŸlayan kiÅŸilere sempati duymuÅŸ yada bir suçlunun yakalanmasının, serbest kalmasından kötü sonuçlar vereceÄŸine kanaat getirerek kaçmasına izin vermiÅŸtir. Charles August Milverton hikayesinde, yüksek fiyatlar karşılığında tanınmış kiÅŸilere ÅŸantaj yapan Milverton’ı öldüren bir kadına duyduÄŸu saygıyı Lestrade’dan gizlemeyen Holmes, Donanma AntlaÅŸması’nda ise evrak hırsızlığının ifÅŸa olmasının uzun vadede çok daha büyük zarar getireceÄŸini öne sürerek hırsız Joseph’in kaçmasına göz yummuÅŸtur.

Davaları ve araÅŸtırmaları sırasında ise, Holmes sık sık direniÅŸ ve hatta saldırganlıkla karşılaşır. Bu tepkiler Kayıp Futbolcu hikayesinde, mesleÄŸini tasvip etmeyen doktordan, Seçkin Müşteri öyküsünde Holmes’a saldırmak için adam kiralayan çapkın konta kadar deÄŸiÅŸiklik gösterir. Detektif, bu tepkilere karşılık gerektiÄŸinde mizahi ve sözlü karşılıklar verirken, fiziksel saldırılara karşı ise kendini korumakta zorluk çekmez. Bunun örneklerinden biri, Yalnız Bisikletçi öyküsünde, Holmes’a yalnızca bir sıyrık kadar hasar verebilen Woolidge’in kendisinin evine elarabası ile taşınmasından anlaşılabilir.

Sherlock Holmes, 20. yüzyılın baÅŸlarında artık emekliye ayrılır. Aslan Yelesi macerası gibi nadir durumlar dışında eski yaÅŸamını geride bırakan Holmes, arıcılıkla ilgilenmiÅŸtir. Holmes’un gerçek anlamda dönüşü, Son Görev’dir. I. Dünya Savaşı öncesi, Almanlara karşı karşı istihbarat amacıyla Amerika’ya giderek bir Ä°rlanda göçmeni kılığına büren Holmes, bu uzun görevin sonuçlanmasıyla birlikte artık yaklaÅŸmakta olan Dünya Savaşı’nı kastederek, dostu Watson’a ÅŸu sözleri söyleyerek gerçek anlamda bir dönemin kapanışını vurgular: “Bir ÅŸark rüzgarı geliyor, Watson. (…) Öyle bir rüzgar ki Ä°ngiltere de böylesi esmedi. SoÄŸuk ve acı bir rüzgar bu Watson ve bir çoÄŸumuz karşısında çürüyüp gideceÄŸiz. Fakat yine de Tanrı’nın rüzgarı bu ve fırtına dindiÄŸinde, güneÅŸin altında daha temiz, daha güzel ve daha güçlü bir toprak yatacak.”

Özel Yaşamı

Aslında varolmayan bu detektifin kitaplarda her zaman adresi olarak gösterilen ve bugün müze olan evi Ä°ngiltere’de Baker Sokak 221B’dedir. Holmes, kendi dönemi için oldukça bohem bir adamdır, garip zevkleri de vardır ve aynı zamanda bipolar kiÅŸiliÄŸe sahiptir. Morfin ve kokain kullanır ve bunları evdeki garip yerlere koyar, usta bir eskrimcidir,çok iyi keman çalar, Irene Adler dışında takdir ettiÄŸi veya hayatına giren bir kadın yoktur. Yunanlı Tercüman Hikayesinde, Holmes’ün bir aÄŸabeyi olduÄŸu ortaya çıkar. Mycroft’un, Ä°ngiltere Hükümetinde oldukça özel bir görevi bulunur. KardeÅŸinin tanımıyla, kendisininkinden de üstün gözlem yetenekleri olan Mycroft, hükümetin tüm çıkarımlarını analiz ederek en uygun hamleyi belirten bir “bilgi bankası” görevi görür. Mycroft Holmes, Ian Fleming’in karakteri olan James Bond’un gizli patronu “M” olduÄŸu da söylenir.Holmes oldukça kibirli bir adamdır ancak Dr. Watson’a yaklaşımı herkesten farklıdır. Holmes’un ailesi hakkında detaylı bilgi bulunmamaktadır. Atalarının taÅŸrada yaÅŸayan hizmetkarlar olduÄŸu söylenir.

Londra’daki Sherlock Holmes müzesi

Dr. John Watson

Dr. Watson, bu kurgudaki en önemli yere sahiptir çünkü yazarın okuyucuya anlatmak istedikleri onun Holmes’e sorduÄŸu sorular sayesinde ortaya çıkar. Holmes, hem onu kıskanan hem de ona hayranlık duyan ve asla olay çözmeyi beceremeyen Scotland Yard dedektifleri tarafından ya da Baker Sokak’taki evine gelen müşteriler tarafından yardıma çağırılır. Dr. John Watson, Sherlock Holmes ile “Kızıl Dosya” macerasının başında karşılaşır. Afganistan’dan dönen Watson, bir ev arkadaşı arayan Holmes’le tanıştırılır. Ä°lk baÅŸlarda Holmes’un gözlem ve çıkarım yeteneklerini göz ardı eden Watson, sonraları bu yetenekleri büyük hayranlık ve güven duymaya baÅŸlar. Watson, Sherlock Holmes’un 23 yıllık kariyerinin 17 yılını kaleme almıştır.

Yazdığı hikayelerin bir çoÄŸu Holmes tarafından, aşırı duygusal ve sansasyonel olmakla eleÅŸtirilir. Ä°nsan iliÅŸkilerinde oldukça mesafeli ve soÄŸuk olan Holmes’un, Dr. Watson’a büyük bir sevgi ve önem verdiÄŸi görülür. “Üç Garrideb” hikayesinde, karmaÅŸa sırasında Watson’ı vuran hırsızı, kanını akıtacak kadar sert biçimde hırpalamış ve “EÄŸer Watson’ı öldürseydin, bu odadan çanlı çıkamazdın.” diyecek kadar da hassasiyet ve öfke göstermiÅŸtir. John Watson “Dörtlerin Ä°mzası” hikayesindeki müşterileri Mary Morstan ile evlenmiÅŸtir. Holmes’un Moriarty ile olan karşılaması ve “ölümü”nün ardından, Morstan bilinmeyen bir nedenle ölür. Bu olaydan sonra Watson tekrar 221B Baker Sokağı’na, Holmes’un yanına taşınır.

Profesör James Moriarty

Her kahraman gibi, Sherlock Holmes’un da bir ezeli düşmanı vardır. James Moriarty, varlıklı bir ailenin üstün matematik zekasına sahip oÄŸludur. “Astreoid Dinamikleri” üzerine yazdığı tez o kadar saf bir matematik zekasıyla kaleme alınmıştır ki, Avrupa’da yazıyı eleÅŸtirecek kapasitede bir eleÅŸtirmen bulunmadığı söylenir. Ancak Moriarty’nin kanında onu suça çeken birÅŸeyler vardır. Tüm Ä°ngiltere’yi kapsayan bir suç ağının başında olduÄŸu söylenir. Holmes, onun için “Suçun Napolyonu” tabirini kullanır. Holmes, ayrıca gündelik, iliÅŸkisiz görünen suçlarda, Moriarty’nin izlerini bulur. Moriarty, Sherlock Holmes efsanesinin Arthur Conan Doyle’u tamamen sardığı bir dönemde oluÅŸmuÅŸtur. Doyle, Moriarty’yi Holmes’un kötü bir versiyonu olarak tasarlamış ve Holmes’un yenmek için kendini feda edeceÄŸi bir düşman olarak öne sürmüştür. “Son Dava” hikayesinde Holmes, Moriarty’yi yenecek olursa, artık hiçbir suçun, hiçbir suçlunun ilgisini çekmeyeceÄŸini, Moriarty’nin karşılaÅŸabileceÄŸi en büyük rakip olduÄŸunu söyler. Bu yolla Doyle, Holmes’un Reichenbach’daki ölümünü haklı bir tür fedakarlık ve tek amacı olan bir yaÅŸamın gururlu sonu olarak resmetmenin yolunu hazırlamıştır.

Irene Adler

Hikayelerinde genel olarak kadınlara ilgi ve güven duymayan Holmes’un takdir ve hayranlık duyduÄŸu tek kadın Irene Adler’dır. New Jersey doÄŸumlu bir opera sanatçısı olan Adler, ilk olarak “Bohemya’da Skandal” öyküsünde karşımıza çıkar. Oldukça zeki ve kurnaz bir diÅŸi imgesi çizen Irene Adler, Holmes’u altedebilen tek kadındır. Watson, Adler’ı anlatırken onun Holmes’un zihnindeki “tek” kadın olduÄŸunu vurgular. Bu tanım, okuyucular ve takipçi yazarlar tarafından çoÄŸu zaman romantik bir ilgi olarak algılanır. Ancak yine Watson’ın bir sözü, Holmes’un kadınlara olan ilgisizliÄŸini ortaya koyar. “Holmes, Babbage’ın hesap makinesi kadar insandışı ve aşık olmaya da aynı oranda uzaktır.”

Lestrade

Holmes’un şöhreti, bir anlamda Watson’ın kaleme aldığı günlükler ile ortaya çıkmıştır. Bundan öncesinde Holmes, çözdüğü davalar, Scotland Yard tarafından üstlenilirdi. Scotland Yard müfettiÅŸi Lestrade ise bu ödünç şöhretle, polis kuvvetinin en tanınmış ve yetenekli adamı olur. Holmes’a karşı baÅŸlarda düşmanca ve alaycı yaklaÅŸsa da sonraları “Scotland Yard’da, en genç memurdan en yaÅŸlı müfettiÅŸe kadar, elinizi sıkmaktan ÅŸeref duymayacak birini bulamazsınız.” diyecek kadar büyük bir saygı duymaya baÅŸlamıştır. Lestrade, Holmes’a göra üstün bir detektif deÄŸildir. Onu bulunduÄŸu noktaya getirenin “buldog inadı” ve görev duygusu olarak belirtilir. Lestrade aynı zamanda Scotland Yard’daki bir baÅŸka müfettiÅŸ olan Tobias Gregson’la da ezeli bir rekabet sürdüdür. Bu rekabet “Kızıl Dosya” romanında belirgin ÅŸekilde göze çarpar.

Mycroft Holmes

Sherlock Holmes’un kendisinden yedi yaÅŸ büyük erkek kardeÅŸi Mycroft, Ä°ngiliz hükümetinin vazgeçilmez adamıdır. KardeÅŸi gibi üstün bir zekası ve gözlem kabiliyeti olan Mycroft, Sherlock’un enerji ve dinamizminden yoksundur. ÇoÄŸu zaman haklı olduÄŸunu bile kanıtlamaya üşenen bir karakter olan Mycroft, bunu huyunu Bruce Partington Planları hikayesinde kardeÅŸine şöyle anlatır: “Sen bana elde ettiÄŸin sonuçları getirirsin ve ben de rahat bir koltukta oturup çözüm üretirim.” Mycroft, Londra’nın “en sosyalleÅŸmeyecek adamlarının sosyalleÅŸtiÄŸi” Diogenes Club’ın kurucu üyelerindendir. Yabancılar Odası olarak tabir edilen kabul salonu haricinde konuÅŸmanın neredeyse yasak olduÄŸu bu klüp, Mycroft evi ve ofisi dışındaki tüm vaktini geçirdiÄŸi bir mekandır. Mycroft Holmes’un kardeÅŸini bile aÅŸan gözlem kabiliyeti, ilk kez bu klüpte okuyucuya gözükür. Yunan Tercüman öyküsünde, Sherlock Holmes ve John Watson, Mycroft’un konukları olarak klüpte ağırlanırken, iki kardeÅŸ pencerenin önünden geçen insanları analiz ederler. Bu noktada büyük kardeÅŸin son derece keskin ve belirgin biçimde üstün yetenekleri ortaya çıkar.

Yazarını Aşan Kahraman

Conan Doyle, bir zaman sonra Holmes öyküleri dışında tarihi romanlar yazmak istemiÅŸtir, ve Son SoruÅŸturma adlı hikâyede Holmes’ü en büyük düşmanı Profesör Moriarity’nin öldürmesini saÄŸlamış, ancak halkın buna tepkisi büyük olunca ve Conan Doyle’un diÄŸer yazıları Holmes kadar baÅŸarılı olmayınca, Holmes yazarı tarafından uygun bir ÅŸekilde diriltilmiÅŸtir.

Sherlock Holmes Müzesi

Sherlock Holmes maceralarının geçtiÄŸi bazı yerlerde Holmes hayranları tarafından konulan kimi heykeller, plaketler bulunmaktadır. (ÖrneÄŸin Reicenbach ÅŸelalerinde böyle bir plaket bulunmaktadır.) Bunlardan en bilineni ise Londra’da 221b Baker Sokakta bulunan Sherlock Holmes Müzesidir.

Londra’daki Sherlock Holmes müzesindeki ünlü detektifin vazgeçilmez pipo ve ÅŸapkası

Hayranlarının Kurdukları Dernekler

• Sherlock Holmes hayranlarının kurmuş oldukları en büyük ve en eski oluşum Baker Street Irregulars derneğidir.

Bazı maceraları

Türkçeye Çevrilen Maceralarından Bazıları

• Kızıl Dosya (Roman)
• Dörtlerin İmzası (Roman)
• Kızıl Saçlılar Kulübü
• Bohemya’da Skandal
• Bir Kimlik Vakası
• Boscombe Vadisinin Esrarı
• Beş Portakal Çekirdeği
• Bükük Dudaklı Adam
• Mavi Yakut
• Benekli Kordon
• Mühendisin Baş Parmağı
• Asil Bekar
• Zümrüt Taç
• Akgürgenlerin Esrarı
• Gümüş Şimşek
• Sarı Surat
• Borsa Katibi
• Gloria Scott
• Musgrave Töreni
• Reigate Bulmacası
• Baskervillerin Köpeği (Roman)
• Albayın Ölümü
• Brook Sokağı Cinayeti
• Yunanlı Tercüman
• Kayıp Antlaşma
• Son Vaka
• Boş Ev Vakası
• Norwood’lu Ä°nÅŸaatçı
• Dans Eden Adamlar
• Bisikletteki Takip
• Priory Okulu Vakası
• Kara Peter Vakası
• Charles Augustos Milverton Vakası
• Altı Napolyon’un Esrarı
• Üç Öğrenci
• Altın Gözlüğünün Esrarı
• Kayıp Futbol Oyuncusu
• Abbey Çiftliği Vakası
• İkinci Lekenin Esrarı
• Wisteria Lodge Vakası
• Karton Kutu Vakası
• Kırmızı Çember Vakası
• Bruce Partington Vakası
• Ölmek Üzere Olan Dedektif Vakası
• Lady Frances Carfex’in KayboluÅŸu Vakası
• Şeytan Ayağı Vakası
• Korku Vadisi (Roman)
• Şöhretli Bir Müşteri Macerası
• Solgun Asker Macerası
• Mazarin Elmasının Serüveni
• Sussex Vampirinin Serüveni
• Üç Garrideb Macerası
• Thor Köprüsü Vakası
• Sürünen Adam Macerası
• Aslan Yelesi Macerası
• Peçeli Kiracı Macerası
• Shoscombe Old Place Macerası
• Emekli Boya İmalatçısı
• Son Görev

Canlandırmalar

Sherlock Holmes radyo, tiyatro ve sinemada bir çok kez farklı aktörler tarafından canlandırılmıştır. Bunlardan en önemlilerinden bazıları aşağıdadır:

• Orson Welles
• William Gillette
• Basil Ratbone
• Jeremy Brett
• Robert Downey Jr.
• Richard Roxburgh
• Michael Caine
• Rupert Everett

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 22.05.2010 tarihinde Hale tarafından, Dünya Edebiyatı ve Edebi KiÅŸilikler bölümünde paylaşılmıştır ve 1425 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Sherlock Holmes | Sir Arthur Conan Doyle Tarafından Oluşturulan Hayalî Dedektif Kahraman, Polisiye Edebiyatının Önemli İlk Kişiliklerinden Biri orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...