Seçim Ve Seçim Sistemleri | Türkiye’de Seçim Sistemleri – Türkiye’de Seçim Tarihi
Hale - 16 Şubat 2012 Genel Kültür Konuları 0 0 Okunma : 3091
İçerik Hakkında Bilgi
- Bu içerik 16.01.2009 tarihinde Hale tarafından, Genel Kültür Konuları ve Genel Anlatımlar bölümünde paylaşılmıştır ve 3253 kez okunmuştur.
Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum
İçerik ve Kategori Araçları
- Kategoriye Abone Ol
- Makalenin Çıktısını Al
- Makaleye Yorum ekle
- Son Güncellenme Tarihi: 21 Åžubat 2012, Salı 08:16
Seçim Ve Seçim Sistemleri
Seçim
Ä°nsanlar topluluklar biçiminde yaÅŸaÂdıkları, birlikte hareket ettikleri ya da çalışÂtıkları zaman genellikle içlerinden bazılarının tüm topluluk adına kuralları belirlemesi ve iÅŸleri yürütmesi gerekmiÅŸtir. Yani yasa ya da kuralları yapacak ve yürütmeyi ya da yönetiÂmi üstlenecek kiÅŸilere gerek duyulmuÅŸtur. Bu topluluk bir iÅŸyeri, bir okul ya da bir ulus olabilir.
Bireylerin yasa yapma ve uygulamasını denetleme gücünü elde etmelerinin çeÅŸitli yolları vardır. Hükümdarlar bu gücü genellikÂle atalarından kendilerine geçen bir hak olarak kazanırlardı. Bazen iktidara el koyan askeri ya da baÅŸka bazı güçler zor kullanarak ya da korku salarak halkın kendilerine baÅŸ eÄŸmesini saÄŸlarlar. Bu tür yönetimlere “diktatörlük” denir. Demokratik bir ülkede ise iktidarın ve sorumluluÄŸun kime verileceÄŸini ulusun biÂreyleri belirler (bak. Demokrasi). Ä°ki ya da daha fazla adaydan birini “seçme” iÅŸlemine “seçim” denmektedir.
Demokrasi, seçilen yasa koyucuların halkı temsil etmelerini gerektirir. Bu da ancak adil seçimlerle gerçekleÅŸtirilebilir. Seçimler dürüst ve yarışmalı, yani birden çok partinin ve adayın katılımıyla yapılmalı; sonunda kazaÂnanlar, halkın çoÄŸunluÄŸunun seçmek istediÄŸi kiÅŸiler olmalıdır. Seçimlerde kimlerin oy vereÂbileceÄŸini, kimlerin aday olabileceÄŸini, seçimÂlerin nasıl yapılacağını ve kimin kazandığının nasıl belirleneceÄŸini gösteren kurallar anayaÂsa ve seçim yasalarında belirtilmiÅŸtir .
Oy Hakkı
Bir seçimde kimlerjn oy kullanabileceÄŸinin yanıtı hiçbir zaman kolay olmamıştır. Bugün demokratik ülkelerde “genel oy hakkı” varÂdır. Buna göre belirli bir yaşın üzerinde (genellikle 18 ya da 21 yaÅŸ) olan her yurttaÅŸ oy kullanma hakkına sahiptir. 19. yüzyılda ise yalnızca müîk sahibi ya da belli bir miktarın üzerinde v-ıgi ödeyen erkeklerin oy kullanÂmasına izin veren “sınırlı oy sistemi” yaygınÂdı. ÇeÅŸitli ülkelerde ve zamanlarda yoksul erkekler, zengin ya da yoksul bütün kadınlar, farklı ırkı ya da dinsel inancı olan kiÅŸiler oy verme hakkından yararlandırılmazlardı (bak. Kadın Hakları; Kölelik). Bu durum bazı ülkeÂlerde 20. yüzyıl baÅŸlarına kadar sürdü.
Oy kullanma yaşına ek olarak, seçmenler genellikle, seçimin yapıldığı ülkenin yurttaşı olmak ve bir seçim bölgesinde belirli bir süre oturmak zorundadır. Seçimlerde oy verme hakkı olan herkesin oy verebilmesini saÄŸlaÂmak için düzenli kayıtlar tutulur. Oy kullanÂma hakkı olanlar “seçmen” olarak adlandırıÂlır. ÇoÄŸu ülkede halkın oy vermesi zorunlu deÄŸildir; bu ülkelerde oy verme bir görev deÄŸil, bir haktır. Ama Avustralya ve Ä°sviçre gibi bazılarında ise oy kullanma yasal bir görev olarak kabul edilir ve oyunu kullanmaÂyanlar para cezasına çarptırılabilir. 1983’ten sonra Türkiye’de de böyle bir uygulama baÅŸlatılmıştır.
Adayların Seçimi
Seçilmek için baÅŸvuran kiÅŸilere “aday” denir. Adaylarda da yaÅŸ ve yurttaÅŸlık koÅŸulları araÂnır. Seçilmek için ciddi olarak çalışacak adayÂların baÅŸvurmasını saÄŸlamak amacıyla bazen belirli bir miktar para da istenir. Bu para, aday seçimi kazanır ya da oyların belirli bir bölümünü alırsa kendisine geri ödenir. GünüÂmüzde adaylık daha çok bir siyasal partinin listesinde yer almak biçiminde ortaya çıkar. Bağımsız adayların oranı oldukça düşüktür. Bir partiden aday olmak isteyenler genellikle parti içi bir ön elemeden geçirilirler. Ä°lke olarak, bu elemeyi siyasal partilerin yerel örgütleri yapar. Adaylık için çok kiÅŸinin baÅŸvurması durumunÂda parti içinde bir önseçim yapılması gerekeÂbilir. Partilerin genel merkezleri de çoÄŸu kez merkez kontenjanından aday gösterme olanaÂğına sahiptir. Siyasal partilerin katılmadığı bazı seçimler de vardır. ÖrneÄŸin Türkiye’de muhtar seçimlerinde partiler aday gösteÂremez.
Seçim Kampanyası
Oyların kullanılmasından kısa bir süre önce her aday ya da siyasal parti, halkı kendisine oy vermeye ikna etmek için bir kampanya yürütür. Seçimler genellikle, yasayla saptaÂnan bir takvime göre yapılır. Bazı ülkelerde kampanya sırasında harcanabilecek para mikÂtarını sınırlayan, adayların seçmenlere oyları karşılığında rüşvet vermesini ya da çıkar saÄŸlamasını engelleyen yasa hükümleri de vardır. Genellikle, adaylar seçimde kendisine yardımcı olacak ve baÄŸlı bulunduÄŸu siyasal partinin öbür üyelerinin desteÄŸini saÄŸlayacak bir seçim bürosu ya da komitesi kurar. AdayÂların propaganda yöntemlerinin baÅŸlıcaları radyo ve televizyon konuÅŸmaları, miting ve toplantılar, afiÅŸ ve el ilanları ile ev ve mahalle ziyaretleridir. Bayraklar, toplu yürüyüşler, ÅŸarkılar ve bandolar bir seçim kampanyasında önemli rol oynar. Ama günümüzde asıl etkili propaganda alanı adayların kendi kiÅŸiliklerini ve görüşlerini seçmenlere yansıttıkları radyo ve televizyon yayınlarıdır. ÇoÄŸu ülkede, radÂyo ve televizyon yayınlarında adaylara eÅŸit süreler verilmesini öngören kurallar vardır. Kampanya sırasında harcanacak paranın yaÂsalarla sınırlandırılmadığı ülkelerde, gazete ve televizyon reklamları için çok büyük mikÂtarlarda para harcanır.
Oy Pusulası
Oy vermek için kullanılan kâğıt parçasına oy pusulası denir. Daha önceleri oylar açıkta kullanılır, böylece kimin kime oy verdiÄŸi açıkça bilinirdi. Seçimlerin gizli oyla yapılmaÂsının amacı, herkesin özgürce ve hiçbir baskı altında kalmadan kiÅŸisel seçimini yapabilmeÂsini saÄŸlamaktır. Günümüzde ülkelerin çoÂÄŸunda, oy pusulaları yerel ya da ulusal yöneÂtim tarafından ve seçim yapılacak bölgedeki kayıtlı seçmen sayısı kadar bastırılır. Oy pusulası üzerinde her aday ya da partiye ayrılan yerin rengi, büyüklüğü, biçimi ve tasarımı aynıdır.
Oy pusulaları deÄŸiÅŸik biçimlerde düzenleÂnebilir. Bazı oy pusulalarında çeÅŸitli partilerÂden adaylar görev yerlerine göre aynı liste içinde sıralanır ve adayların baÄŸlı olduÄŸu parti, adayın adından sonra yazılır. Bazısında ise her parti için ayrı bir sütun vardır ve adayların adları kendi partilerinin altına liste olarak yazılır.
Bazı ülkelerde oy pusulasının üzerinde adayların adı bulunmaz ve seçmen istediÄŸi partiyi iÅŸaretler. “Tercihli oy” pusulası ise seçmene her görev yeri için birinci, ikinci ve üçüncü tercihini belirleme olanağı verir. Bu tür oy pusulası Avrupa ve Avustralya’da çok kullanılır.
Hangi oy pusulası türünün kullanılacağı çoÄŸunlukla o ülkedeki parti sistemine baÄŸlıÂdır. Partiler arasındaki farkların çök büyük olmadığı ABD’de, adayların kimliÄŸi önemliÂdir ve seçmenler genellikle partiden çok kiÅŸileri seçmeye yöneldiÄŸi için oy pusulaları da buna uygun olarak düzenlenir. Birçok Avrupa ülkesinde ise her partinin farklı progÂramı vardır. Seçmenler de adayın kimliÄŸinden çok, programını beÄŸendikleri parti için oy kullanırlar.
Seçim gününün sonunda bütün oylar görevÂliler tarafından ve isteyen herkesin izleyebileÂceÄŸi bir biçimde sayılır. Dolayısıyla oy vermeÂde gizlilik, oyların döküm ve sayımında ise açıklık ilkesi geçerlidir.
ABD’de oy kullanma makinelerinden yayÂgın olarak yararlanılmaktadır. Bu makineler, hızları ve hatasız çalışmaları nedeniyle baÅŸka ülkelerde de, özellikle çok fazla oy kullanılan büyük kentlerde giderek yaygınlaÅŸmaktadır.
Oy kullanma makineleri oyun gizliliğini korur ve birden fazla oy kullanmayı olanaksızlaştırır.
Seçmenlerin kullandıkları oylarla kimlerin seçileceÄŸi ve oyların nasıl deÄŸerlendirileceÄŸiÂne iliÅŸkin kurallar seçim sistemini oluÅŸturur.
Seçim sistemleri ilk olarak şu soruya yanıt getirir: Bir seçim bölgesinde bir tek temsilci mi, yoksa birden çok temsilci mi seçilecektir?
Birinci yol seçildiÄŸinde “tek adlı seçim yönteÂmi” ortaya çıkar. Dar bölge sistemi de denen bu sistemde ülke, her biri birer temsilci çıkaracak biçimde seçim bölgelerine ayrılır. Böylece çok sayıda küçük seçim bölgesi yaraÂtılır. Bu sistemin en tipik uygulama yeri ABD ve Ä°ngiltere’dir. Öbür ülkelerde ise genellikÂle liste sistemi uygulanır ve seçim bölgeleri nüfuslarına göre deÄŸiÅŸen sayıda temsilci çıÂkarır.
Verilen oylarla kimin seçilmiÅŸ sayılacağı konusu seçim sistemlerinin yanıtlayacağı ikinÂci ana sorudur. Burada, biri “çoÄŸunluk”, öbürü de “nispi temsil” olmak üzere baÅŸlıca iki sistem vardır. ÇoÄŸunluk sisteminde, o bölgede oyların çoÄŸunu alan liste bütün temÂsilcilikleri kazanmış olur. ÖrneÄŸin bir seçim bölgesinde yarışan üç partiden birincisi yüzde 34, ikincisi yüzde 30, üçüncüsü de yüzde 36 oy almışsa, bütün milletvekilliklerini sonuncu parti kazanmış sayılır. Yüzde 30 ve yüzde 34 oy alan öbür iki parti ise hiç temsilci çıkaraÂmaz. Görüldüğü gibi bu sistem adil deÄŸildir. Nispi temsil sistemi ise, partilerin aldıkları oy oranında temsilci çıkarabilmeleri kuralına daÂyanır. Daha adil sonuçlar yaratan bu sistemde halk iradesi gerçeÄŸe daha yakın bir biçimde parlamentoya yansır. Ne var ki, çoÄŸunluk sisteminin uygulandığı ülkelerde partilerden birinin tek başına iktidar olma ÅŸansı daha fazladır. Nispi sistemi uygulayanlarda ise oyÂların deÄŸiÅŸik partiler arasında bölünmesi yüÂzünden tek partinin mecliste çoÄŸunluÄŸu kaÂzanması daha zordur. Böylece tek parti yöneÂtimi yerine, birden çok partinin katıldığı koalisyon hükümetleri kurmak gerekmekÂtedir.
Ayrıca, seçimler “tek dereceli” ya da “iki dereceli” olarak yapılabilir. Tek dereceli seÂçimlerde, seçmenler temsilcilerini doÄŸrudan kendi oylarıyla seçerler. Ä°ki dereceli seçimde ise, önce “ikinci seçmen” denen delegeler için oy kullanılır. Seçilen bu delegeler asıl temsilÂcileri seçerler. Tek dereceli seçim daha deÂmokratik bir uygulamadır. Ä°ki dereceli seçimÂlerin en iyi bilinen örneÄŸi ABD’de baÅŸkanlık seçimidir. BaÅŸkan her eyaletten seçilmiÅŸ olan delegelerin oylarıyla belirlenir. Türkiye’de de 1946’ya kadar iki dereceli seçim sistemi uyguÂlanmıştır.
Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum
Bu içerik 16.01.2009 tarihinde Hale tarafından, Genel Kültür Konuları ve Genel Anlatımlar bölümünde paylaşılmıştır ve 3253 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 2 adet mesaj daha bulunmaktadır.
Seçim Ve Seçim Sistemleri | Türkiye\'de Seçim Sistemleri - Türkiye\'de Seçim Tarihi orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...