Nargile | Asya’ya Özgü Geleneksel Bir Tütün İçme Aracı

Nargile

Osmanlı döneminde nargile

Nargile, Asya’ya özgü geleneksel bir tütün içme aracıdır. Kullanıcının bir hortum aracılığıyla sudan geçerek süzülen dumanı içine çekmesini saÄŸlayan bir düzenek olan nargile, içim ÅŸekli ve adabı, yüzlerce yılda oluÅŸmuÅŸ kullanım geleneÄŸi ile basit bir aletten fazlasını ifade etmekte olup, doÄŸu kültürünün bir parçası haline gelmiÅŸtir.

Yapısı ve Tasarımı

Nargile temel olarak 4 bölümden oluşur:

1) Ser: Nargilenin uzun gövdesi. Boyun kısmı dar olmakla birlikte karın kısmına inildikçe çapı genişleyen, yapı olarak sürahiye benzeyen bir parçadır. Cam, metal ve seramikten yapılır.

2) Lüle: En üstte bulunan, tömbekinin konulduğu delikli tabla. Gümüş, pirinç ya da bakırdan yapılmış, oymalarla süslü bir muhafaza ile çevrilidir. üzerine köz konularak gerekli ısı sağlanır.

3) Marpuç: Dumanı şişeden alan ve ağza ulaştıran bölümdür. Bu bölümde kullanılan hortum koyun derisinden yapılır.

4) Şişe: İçinde dumanı filtre eden suyun olduğu ve fokurdamaların geldiği bölüm.

Bunlar dışında nargilenin diğer elemanları ise şöyledir:

– Sipsi: Marpuçun ucuna takılan, dumanın içinden çekildiÄŸi küçük ağızlık. Tercihen kehribardan yapılır, fakat maliyet sebebiyle ve hijyenik açıdan genelde plastik olanları kullanılır. Mermer ya da gümüş olanları da mevcuttur.

– Tepsi ve rüzgarlık: Tepsi közden düşen külleri toplar, rüzgarlık ise közün sönmemesi için kullanılır.

– Tömbeki: Nargileye has tütün.

Nargilenin tasarımında Ä°slam’ın etkisindeki sanatın derin izleri görünmektedir. Cami minaresini andıran ser kısmı bunu çok iyi simgelemektedir. Ayrıca ser kısmı genellikle çiçek ve yaprak desenleriyle süslenmekte ve bunlarda zaman zaman yaldız kullanılmaktadır. Marpuç kısmında ise genelde el dokuması olan kilim desenleri kullanılmaktadır.

Çalışma Şekli

İçici marpuçtan nefes aldığında oluşan basınç farkıyla hava sırayla közden, sonra ısınarak lüledeki gözeneklerden geçer. Sıcak hava ile ısıtılan tömbekinin dumanı karışarak suyun içinden geçer, bu esnada soğur. Daha sonra hava marpuçtan içiciye ulaşır. Nargile içerisinde bulunan su dumanı soğutmanın yanı sıra içindeki katranı da bir miktar süzer. Nargile ile tütün içmenin, sigara şeklinde tütün içmekten farkı; nargilede çekilen tütün dumanı sudan geçerken barındırdıgı ısı suyu bir miktar buharlaştırır. Dumana karışan su buharı akcigerde bronşları daha fazla açtıgı için daha fazla nikotin kana karışır.

Tarihi

Ä°stanbul’da bir kahvehane – 1905

Nargile doÄŸu kültürünün bir öğesi olmakta ile birlikte doÄŸuÅŸ yerinin Hindistan olduÄŸu zannedilmektedir. Çok farklı kültürlerinin farklı adlandırdıkları bu keyif aracı Araplar tarafından “Narcile”, Ä°ranlılar tarafından da “Kalyan” diye adlandırılır. Asıl nargilenin kökeni ise Farsça’da “Hindistan cevizi” anlamına gelen “Nargil”den gelir. Hindistan’da ortaya çıkan nargilenin ilk örnekleri Hindistan cevizinin içinin çıkarılıp kabuÄŸuna bir kamış sokularak yapılmıştır. Zamanla Hindistan cevizi yerine kabak kullanılmaya baÅŸlanmış, kullananların sayısı arttıkça porselen ve bronz da nargile için elveriÅŸli malzemeler haline gelmiÅŸtir. Bunları cam, billur, çini hatta gümüş gövdeli nargileler izlemiÅŸtir. Hindistan’da doÄŸan nargile, baÅŸta Ä°ranlılar olmak üzere Araplar, daha sonra da Türk insanı ile tanışmış.

Türk insanının nargile ile tanışması aslında Osmanlı dönemine rastlar. O dönemde Ä°ran’dan getirilen ve zamanın kahvehanelerinde muhabbetlere eÅŸlik eden tömbeki padiÅŸahlar döneminde yasaklanmıştır. Nargile de uzun zaman Ä°stanbul Tophane’de , Ä°zmir Kemeraltı’nda ve Ankara Gençlik Parkı’nda tömbeki olarak sunulmaya baÅŸlanmıştır. Bu nostaljik mekanların müdavimlerini ise genellikle orta yaşın üstündeki insanlar oluÅŸturuyordu. Daha sonraki, yani yakın dönemlerdeki aromalı nargilelerin hayatımıza girmesi ile daha hafif bir içecek haline gelen nargile genç kitle tarafından da tercih edilmeye baÅŸlandı.

Nargile Tütünü

Nargilenin belki de en önemli öğesi tömbeki denilen tütünüdür.

Bu tütün kıyıldıktan sonra geceden ıslanmaya bırakılır ve servisten önce suyu sıkılarak Harbi de denilen çelik ÅŸiÅŸlerin yardımıyla lülelere yerleÅŸtirildikten sonra yine ıslatılmış ancak ikiye bölünmüş ve kalın damarları alınmış bir tütün yaprağıyla sarılır. Daha sonra sere yerleÅŸtirilen tömbeki pırnal (çalı görünümlü, kısa boylu bir meÅŸe türüdür ve en deÄŸerlisi Fethiye’de yetiÅŸenidir.) kömüründen elde edilmiÅŸ köz ile yakılır.

Tömbeki üretiminde kullanılan tütün bitkisi sigara, puro, enfiye gibi diÄŸer tütünlerden daha kısa boylu, daha geniÅŸ, daha tıknazdır. Yaprakları daha esmer, daha küçük, daha etli ve diÄŸer türlerden daha dayanıklıdır. Virginia ve Burley tütünlerinde yüzde 3-4, Türk tütünlerinde yüzde 1-2 olan nikotin oranı, tömbekide yüzde 10’a kadar çıkabilir. Tömbeki Türkiye’de Hatay – SamandaÄŸ ve Konya – Hadim bölgelerinde üretilir. Tütün gibi toplanır, ama farklı iÅŸlemlerden geçer.

Yukarıda bahsedilen klasik tömbekinin yanında bugün Mısır’dan getirtilen ve adına bahri veya Arap tömbekisi denilen bir tömbeki türü daha bulunmaktadır. Fermente edilmiÅŸ meyvelerden elde edilen bu tömbeki türü daha çok genç nesle hitap eder. Bu tür tömbekilerde çok deÄŸiÅŸik (doksandan fazla) aromalar kullanılır. Elma, nane, kayısı, çilek, portakal, muz, limon, ananas, kavun, çilek, cappucino, hindistan cevizi aromalı olanları yaygındır.

Nargile Kültürü

Değişik görünümde nargile içen bir Tatar

Doğu kültürünün bir öğesi olan nargile sonradan batıda da kimi değişikliklerle kullanılmaya başlanmıştır. Kullanım kültürü dolayısıyla bu iki türe göre farklılıklar gösterir, ancak pek çok ortak öğe de mevcuttur.

Batıda birden çok marpuca sahip nargile kullanımı yaygındır. Bu uygulama doğudakine göre farklı bir toplu içim ortamı sunar, ki doğuda nargilenin bir marpucu vardır ve el değiştirmediği sürece tek kişi tarafından içilir.

Arap kültüründe kullanıcı içtikten sonra ya marpucu masaya dayayarak bunu belli eder, ya da ağız kısmı kendine bakacak şekilde eğimli tutarak yanındakine ikram eder. Kabul eden, nargileyi verene elinin tersi ile hafifçe vurur ya da sıvazlar, bu memnuniyet göstergesidir. Kafe ve restoranlarda ise her kullanıcının ayrı bir nargile ısmarlaması yaygındır.

Ä°spanya’da “tetería” adı verilen ve genelde müslüman göçmenlerce iÅŸletilen çay evlerinde nargile içimi yaygınlık kazanmaktadır. Ä°srail’de “nargeela” olarak adlandırılan nargile kullanımı özellikle Yemen, Ä°ran, Irak ve Türkiye’den gelen göçmenler arasında yaygındır. Bunun yanında Ä°srailliler arasında da nargile kullanımı görülür.

Nargile tiryakileri arasında, güzel bir içim için ortamda olması gerektiÄŸi düşünülen dört öğe vardır, bunlar “nargilenin dört ÅŸartı” olarak geçiyor. MaÅŸa, meÅŸe közünü karıştırmak için gerekli, en iyi köz meÅŸeden oluyor. Güzel bir köşeye yerleÅŸmek tabii ki önemli, ve AyÅŸede tiryakinin çay, kahve gibi istekleri için hazır bulunmalı. Bu deyiÅŸ özellikle “eski toprak” Türk tiryakiler arasında yaygın olarak kullanılıyor.

Çölde nargile – Sudan

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 30.10.2007 tarihinde hale tarafından, Türk Kültürü ve Geleneklerimiz bölümünde paylaşılmıştır ve 1647 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 6 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Nargile | Asya\'ya Özgü Geleneksel Bir Tütün İçme Aracı orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...