Mesleki Rehberlik | Meslek Danışmanlığında Temel Yaklaşımlar Ve Kuramlar

Mesleki Rehberlik

Meslek Danışmanlığında Temel Yaklaşımlar

1) Özellik-Faktör Kuramı
2) Ginzberg’in GeliÅŸim Kuramı
3) Roe’nun Ä°htiyaç Kuramı
4) Psikanalitik Yaklaşımlar
5) Super’ın Benlik Kuramı
6) Ekonomik ve Sosyal Yaklaşımlar
7) Tiedeman ve O’Hara’nın Kimlik Kuramı
8) Holland’ın KiÅŸilik Kuramı
9) Karar Kuramları

Özellik – Faktör Kuramı

Minnesota Üniversitesi öğretim üyelerinden Williamson, Peterson ve Darley tarafından geliştirilmiştir. Kurama göre insan bir takım gizil güçlerle dünyaya gelir ve her insan kendine özgü bir varlıktır. Bu özellikler, davranışları gözlemleyerek ya da ölçme araçları ile saptanabilir. Danışmanın görevi, bireyi bilimsel yöntemlerle incelemek, bireyin zayıf ve güçlü yönlerini belirleyerek başarılı olabileceği alanları kendisine göstermektir.

Her birey, akılcı bir yolla, kendi kapasitesini ortaya koyma gücüne ve isteğine sahiptir. Kişi, yaşamını düzenlemek ve sürdürmek için çalışır.

Bu kuramı benimsemiş bir danışman, danışanla iyi ilişkiler kurduktan sonra onun kendini tanımasına yardımcı olmak ve sorunun kaynağını bulabilmek için çeşitli ölçme araçları kullanır. Verilerin bütünleştirilmesi ve anlamlandırılmasından sonra sonuç danışana, bireysel psikolojik danışma yoluyla iletilir.

Kurama göre Psikolojik Danışma süreci şu basamaklardan oluşmaktadır :

– Analiz : Danışan hakkında çok çeÅŸitli kaynaklardan bilgi toplama.

– Sentez : Elde edilen verilerin düzenlenmesi, özetlenmesi ve aralarındaki iliÅŸkilerin saptanması.

– TeÅŸhis,Tanı : Bireyin sorununun kaynağı hakkında danışanın bir yargıya varması.

– Prognoz : Sorunun geleceÄŸi, karşılaşılabilecek güçlükler hakkında bazı tahminler yapılması.

– Psikolojik Danışma : Danışanla danışmanın sorunun çözümü için çeÅŸitli yollar aramaları.

– Ä°zleme : Psikolojik Danışma sürecinin etkinliliÄŸinin deÄŸerlendirilmesi.

Bu kurama göre mesleki rehberlik, kişinin niteliklerine uygun bir programa, okula ya da mesleğe yerleştirilmesindeki doğruluğu sağlama işlemidir.

Gınzberg’in GeliÅŸim Kuramı

Bu kurama göre birey mesleğini bir anda verilen gelişigüzel bir karar sonucunda değil, hayat boyunca oluşan ve gelişen, büyük ölçüde geri dönülemez olan davranış örüntüleri ile seçer.

Kurama göre mesleki karar verme süreci üç evreye ayrılmaktadır :

– Hayal Dönemi : 6-11 yaÅŸlarını kapsar. Bu dönemde çocuk genellikle çevresindeki kimselere karşı geliÅŸtirdiÄŸi özdeÅŸime göre bazı meslek tercihlerini ifade eder.

РGe̤ici Se̤im D̦nemi : Ergenlik d̦nemini kapsar.

Bu dönem bazı alt dönemlere ayrılır :

• İlgi Dönemi : Seçimler ilgilere dayalıdır.
• Yetenek Dönemi : Yetenekler dikkate alınır.
• Değer Dönemi : Toplumda bir yer edinmek önemlidir.
• Geçiş Dönemi : Bireyin iş veya ileri eğitimi düşünmeye başladığı dönem.

– Gerçekçi Dönem : Åžu alt basamaklara ayrılır :

• Araştırma : Bireyin meslek seçimi sorunu üzerinde düşünmeye ve bunu çözmek için gereksinme duyduğu yaşantıları kazanmaya başladığı dönem.
• Billurlaştırma : Bireyin kendini verebileceği mesleği seçmesini etkileyen çok çeşitli faktörleri değerlendirdiği dönem.
• Belirleme : Seçeneklerin belirli meslek amaçlarına göre değerlendirildiği dönem.

Bu kuramda meslek seçimi ergenlik dönemi boyunca en az 10 yıl süren bir gelişim sürecinin ürünü olarak görülmekte ve varılacak kararın, bireyin o ana kadar geçirdiği yaşantıların ürünü olacağı, fakat aynı zamanda gelecekteki yaşam ve kararları da etkileyeceği, dolayısıyla geri dönülemez olduğu ileri sürülmektedir.

Roe’nun Ä°htiyaç Kuramı

Kurama göre bireyin çocuklukta geçirdiği yaşantılar ve anne babasıyla ilişkilerinde sağladığı doyum, onun gelecekteki davranışlarını belirleyen iç uyarıcıları oluşturur. Bireyin gereksinimlerini doyurma yolları onun, yetenek, ilgi ve tutumlarından hangilerini geliştireceğini belirler. Hiç doyurulmayan ya da çok az doyurulan ihtiyaçlar birer güdü haline gelir. Bu durumda aile ortamında sevgiye doymamış olan kişi, ya insanlardan uzaklaşıp nesnelerle uğraşmayı ya da sevgi ihtiyacını doyuracak araçlar olan insanlarla uğraşmayı seçecektir.

Meslekleri “insanlarla” veya “insan olmayanlarla” ilgilenenler olarak 2’ye ayıran Roe, bireylerin bu alanlardan birsine yönelmesinin gerisinde çocukluk yaÅŸantılarındaki doyumların ya da doyumsuzlukların rol oynadığını ileri sürmektedir.

Psikanalitik Yaklaşımlar

Kurama göre mesleki seçimlerin gerisinde, bilinçdışı gereksinmeleri doyurma yolunda yüceltilmiÅŸ davranışlar yatmaktadır. Birey toplumca uygun görülen bazı etkinliklere katılarak libidosunu (yaÅŸam enerjisi), toplumca kabul edilebilecek biçimde ifade eder. Meslek kiÅŸiliÄŸin bir yansımasıdır. Brill’e göre normal insanın meslek seçimi konusunda rehberliÄŸe ihtiyacı yoktur. Çünkü kiÅŸinin bilinçdışı dürtüleri, onun hangi alanda doyum saÄŸlayacağını söyleyen en iyi rehberdir.

Super’in Benlik Kuramı

Super’e göre meslek seçimi benlik tasarımının mesleki bir terimle ifadesidir. Benlik tasarımı bir kimsenin kendisini nasıl gördüğüdür. Benlik tasarımı bireyin kendisi hakkında, doÄŸrudan edindiÄŸi algıların birbirleri ile anlamlı bütünler oluÅŸturmasıyla meydana gelir. Benlik meslek seçimini etkiler, çünkü aslında meslek seçimi, bireyin kendi hakkındaki tasarımını oldukça açık bir biçimde ifade etmeyi istediÄŸi bir yaÅŸam noktasıdır.

Super’e göre benlik tasarımının oluÅŸması ve mesleki bir seçime dönüşmesi ÅŸu basamaklardan oluÅŸmaktadır :

– Büyüme (14 yaÅŸa kadar)
– AraÅŸtırma (15-24 yaÅŸlar)
– YerleÅŸme (25-44 yaÅŸlar)
– Koruma (45-64 yaÅŸlar)
– Çöküş (65 ve sonrası)

Kurama göre meslek seçimine en önemli dönem araştırma dönemidir. Araştırma dönemi şu alt basamaklara ayrılır :

– Geçici Dönem (15-17) : Ä°lgi, gereksinme, yetenek ve deÄŸerlerin dikkate alınarak bir takım geçici kararlara varıldığı ve hayali olarak tartışıldığı dönem.

– GeçiÅŸ Dönemi (18-21) : Bireyin bir iÅŸe ya da profesyonel eÄŸitime baÅŸladığı ve gerçek olguları daha dikkate aldığı dönem.

– Sınama Dönemi (22-24) : Uygun bir alanın bulunduÄŸu ve kiÅŸinin ilk iÅŸe yerleÅŸtiÄŸi dönem.

Ekonomik Ve Sosyal Yaklaşımlar

Smith ve Clark gibi ekonomistler meslek seçimini ekonomideki arz-talep ve net fayda ilkeleri ile açıklarken, Lipsett gibi sosyologlar meslek seçiminin, kültür, aile yapısı, okul ve arkadaşlık ilişkileri gibi toplumsal etkilerle oluştuğunu ileri sürmüşlerdir.

Tiedeman Ve O’Hara Kimlik Kuramı

Kurama göre benlik, bireyin kendini algılamasından çok kendini değerlendirmesidir. Benlik kavramının oluşumu yaşam boyu sürer. Birey gerek eğitimi sırasında gerekse sonraki çalışma hayatında çeşitli sorunlarla uğraşırken benlik ve mesleki kimlik birbirini etkiler. Birey bir pozisyondan diğerine geçtikçe benlik de değişikliğe uğrar. Meslek seçimi süreci mesleki kimliğin gelişme süreci olup, benlik bu kimliğin merkezidir.

Holland’ın KiÅŸilik Kuramı

Kurama göre meslek seçimi, kişiliğin yansıması, bireyin çevre ilişkilerinde benimsediği uyum yönteminin, bir mesleki alanda ifadesini bulmasıdır. Her birey meslek seçme yaşına gelene kadar çok çeşitli etkiler altında kalmakta ve meslekler hakkında kalıplaşmış yargılar geliştirmektedir.

Holland’a göre 6 tür kiÅŸilik tipi vardır :

– Gerçekçi Tipler : atak, saldırgan, kas etkinliÄŸi ve motor koordinasyonunu gerektiren iÅŸlerde baÅŸarılı, erkeksi, bedence güçlü, sade, doÄŸal insanlardır. Açık havada çalışmayı tercih ederler. Ä°nsanlar arsında olmaktan ve sözel etkileÅŸimde bulunmaktan sıkılırlar.

– Aydın Tipler : Yapmaktan çok düşünmeyi, beden güçleri yerine zihinsel güçlerini kullanmayı tercih ederler. Uysal, alçakgönüllü, baÅŸarma güdüsü yüksek, düşünceleri esnek, topluluktan hoÅŸlanmayan bağımsız insanlardır.

– Sosyal Tipler : BaÅŸka insanlarla bir arada olmaktan, onlara yardım etmekten hoÅŸlanırlar. Ä°nsanları ve duygularını anlama çabası gösterirler. Zihinsel yetenekleri ve baÅŸarma güdüleri yüksektir.

-Gelenekçi Tipler : Kurallara bağlı, tertip ve düzen meraklısıdırlar. Emir alıp vermekten hoşlanırlar, statü ve güç ararlar. Duygulardan çok nesneleri anlamak isterler. Kendilerini sıkı bir kontrol altında tutarlar. Çevrede daima iyi bir izlenim bırakmak isterler.

– GiriÅŸimci Tipler : Dışa dönüktürler ve diÄŸer insanları ikna edip yönetmek isterler. Ä°nsanlarla devamlı iliÅŸki halindedirler. Rahat, anlamaya meraklı, sabırsız ve kendine yetemeyen insanlardır.

– Artistik Tipler : Estetik faaliyetlere ilgi, esneklik, ataklık, bağımsızlık, yüksek hayal gücü ve yaratıcılık gibi özelliklere sahip insanlardır.

Karar Kuramları

Kurama göre karar verme sürecinin belirli stratejileri vardır ve bunlar çözümlenebilir. Karar verme süreci salt duygusal bir eylem değil, bilişsel yönü ağır basan bir eylemdir. Danışmanların fonksiyonları arasında, karar verme sürecinde kullanılan bilişsel tekniklerin öğretilmesi de yer almalıdır. Kurama göre meslek seçimi, sağlıklı bir karar verme eylemidir.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 12.04.2009 tarihinde Hale tarafından, Meslek Tanıtımları | Meslek Seçim Rehberi bölümünde paylaşılmıştır ve 2173 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Mesleki Rehberlik | Meslek Danışmanlığında Temel Yaklaşımlar Ve Kuramlar orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...