[Matematik] Ä°statistik Nedir? | Tarihi – Kavramsal Bakış – Ä°statistiÄŸin DiÄŸer Bölümlerle Olan Ä°liÅŸkilerinden DoÄŸan Kavramlar – Ä°statistiks..

Ä°statistik

Çan eğrisi gösteren istatistik vergi tahakkuku standart testinde kullanılır.

Ä°statistik, belirli bir amaç için veri toplama, tablo ve grafiklerle özetleme, sonuçları yorumlama, sonuçların güven derecelerini açıklama, örneklerden elde edilen sonuçları kitle için genelleme, özellikler arasındaki iliÅŸkiyi araÅŸtırma, çeÅŸitli konularda geleceÄŸe iliÅŸkin tahmin yapma, deney düzenleme ve gözlem ilkelerini kapsayan bir bilimdir. Fizik ve doÄŸa bilimlerinden sosyal bilimlere kadar geniÅŸ bir alanda uygulanabilmektedir. Aynı zamanda iÅŸ dünyası ve hükûmetle iliÅŸkili tüm alanlarda karar almak amacıyla kullanılır. Ä°statistik yukarıdaki anlamıyla tekildir. Sözcüğün çoÄŸul anlamı, “sistemli bir ÅŸekilde toplanan sayısal bilgiler”dir. Örnek olarak nüfus istatistikleri, çevre istatistikleri, spor istatistikleri, milli eÄŸitim istatistikleri verilebilir.

İstatistiksel yöntemler, toplanmış verilerin özetlenmesi veya açıklanması amacıyla kullanılır. Bu tür bir yaklaşım betimleyici istatistik adını alır. Buna ek olarak verilerdeki örtüşmelerin (kalıplar veya örüntüler), gözlemlerdeki rassallığı ve belirsizliği göze alacak şekilde, üzerinde çalışılan anakütle veya süreç hakkında sonuç çıkarma amacıyla modellenmesi, sonuç çıkarıcı istatistik adını alır. Hem betimleyici istatistik hem de tahminsel istatistik, uygulamalı istatistiğin parçaları olarak sayılabilir. Matematiksel istatistik adı verilen disiplin ise konunun teorik matematiksel altyapısını inceleyen disiplindir.

İstatistiğin diğer bölümlerle olan ilişkilerinden doğan kavramlar şu şekilde gösterilebilir:

* Ekonomi+Ä°statistik = Ekonometri
* Psikoloji+Ä°statistik = Psikometri
* Tıp+İstatistik = Biyoistatistik
* Sosyoloji+Ä°statistik = Sosyometri
* Tarih+Ä°statistik=Kliometri

Tarihi

Etimolojisi

Ä°statistik kelimesi Modern Latincedeki statisticum collegium (devlet konseyi) ve Ä°talyancadaki statista (devlet adamı, politikacı) kelimelerinden türemiÅŸtir. Kelime ilk olarak Almanca’da Gottfried Achenwall tarafından devlete ait verilerin sunulduÄŸu Statistik (1749) adlı eserde devlet bilimi anlamında kullanılmıştır. Bu tanımı içeren Ä°ngilizce terim ise o dönemde political arithmetic (siyasi aritmetik) olarak geçmekteydi. Ä°statistik kelimesi veri toplama ve sınıflandırma anlamını ise yaklaşık olarak 19. yüzyılın baÅŸlarında kazandı. Terim Ä°ngilizce’ye Sir John Sinclair tarafından aktarıldı.
Statistik adlı eserin temel amacı hükümet tarafından ve yönetimsel organlar tarafından kullanılacak veriler sunmaktı. Eyaletler, ve yerel bölgeler hakkında bilgi toplama işi ulusal ve uluslararası istatistik kurumları tarafından sürdürülmektedir. Daha dar anlamda nüfus hakkında düzenli bilgiler ise nüfus sayımları ile elde edilir.

20. yüzyıl boyunca kamu saÄŸlığı ile ilgili konularda (epidemiyoloji, biyoistatistik), ekonomik ve sosyal (iÅŸsizlik, ekonometri gibi) alanlarda daha titiz araçlara ihtiyaç duyulması istatistiksel uygulamalarda ilerlemeyi zorunlu kılmıştır. Bu ihtiyaç özellikle 1. Dünya Savaşı sonucu geliÅŸen, nüfusları hakkında derin bilgi sahibi olmak isteyen refah devletlerinde daha belirgin olmuÅŸtur. Bu anlamda “toplum yönetimi adına bilgi toplama isteÄŸi” filozof Michel Foucault tarafından biyogüç olarak nitelendirilmiÅŸtir, bu terim daha sonra pek çok yazar tarafından da kullanılmıştır.

Olasılık Teorisindeki Kökenleri

Ä°statistiÄŸin matematiksel temelleri Pierre Fermat ve Blaise Pascal’ın 1654 yılına kadar giden Olasılık Teorisi hakkındaki yazışmalarına dayanır. Christiaan Huygens (1657) konunun bilinen ilk bilimsel uygulamasını sunmuÅŸtur.
Jakob Bernoulli’nin Ars Conjectandi (posthumous, 1713) ve Abraham de Moivre’nin Doctrine of Chances (1718) adlı eserleri konuya matematiÄŸin bir dalı olarak yaklaÅŸmıştır.

Hata teorisi Roger Cotes’nin Opera Miscellanea (posthumous, 1722) adlı eserine dayanır, fakat teorinin gözlem hatalarına uygulanmasının ilk örneÄŸi Thomas Simpson tarafından 1755’te yazılan (basım: 1756) bir bildiride bulunur. Bu bildirinin 1757 yılındaki tekrar basımı pozitif ve negatif hataların eÅŸit derecede olasılıklı olduÄŸu aksiyomunu kabul ederken, bütün hataları içinde bulunduracağını varsayabileceÄŸimiz belirli tanımlanabilir limitlerin varlığından söz ederek “sürekli hatalar”ı ve bir olasılık eÄŸrisini sunar.

Pierre-Simon Laplace , olasılık teorisinin ilkelerine dayanarak gözlem kombinasyonları için bir kural geliştirmeye çalıştı (1774). Hata olasılıkları kanununu bir eğri ile gösterdi.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 28.06.2008 tarihinde Hale tarafından, Matematik ve Geometri Konu Anlatımları bölümünde paylaşılmıştır ve 7486 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 3 adet mesaj daha bulunmaktadır.

[Matematik] İstatistik Nedir? | Tarihi - Kavramsal Bakış - İstatistiğin Diğer Bölümlerle Olan İlişkilerinden Doğan Kavramlar - İstatistiksel Yöntemler - Deneye Ve Gözleme Dayalı Çalışmalar - Ölçülme Ölçekleri orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...