[Kimya] Elementler – Potasyum | Alkali Metaller Grubundan Çok YumuÅŸak Suyun Ãœstünde Kalacak Kadar Hafif Balmumuyla Hemen Hemen Aynı Derecede Eriy..

Potasyum

Potasyum, alkali metaller grubundan, çok yumuşak, suyun üstünde kalacak kadar hafif ve balmumuyla hemen hemen aynı derecede (63°C) eriyen bir elementtir.

Kimyasal simgesi K, atom numa­rası 9, atom ağırlığı 39,102’dir. BaÅŸka madde­lerle kolayca birleÅŸir. Aslında göz alıcı bir gümüş parlaklığındadır, ama havadaki oksije­nin etkisiyle yüzeyinde ince bir oksit katmanı oluÅŸur; bu nedenle kısa sürede kararır. Potas­yum suya katıldığında sudaki hidrojeni açığa çıkarır ve hidrojen mor bir alevle yanar. Bu nedenle potasyumun hava ve sudan korunma­sı, ÅŸiÅŸede yaÄŸ içinde saklanması gerekir.

Potasyum baÅŸka maddelerle kolayca birleş­tiÄŸinden doÄŸada katışıksız halde bulunmaz. BaÅŸka elementlerle oluÅŸturduÄŸu bileÅŸikler çok kararlıdır, yani kolayca ayrışmaz. Pek çok kil ve kayaç türünde bulunur, ama potasyumu bu maddelerin içinden ayırarak elde etmek zor­dur. Kullanılan potasyumun çoÄŸu, karnalit ve silvit gibi minerallerden potasyum tuzları biçiminde elde edilir. Bu mineraller günü­müzde Almanya’da Stassfurt’ta, Fransa’da, Polonya, Ä°spanya, Rusya ve ABD’de çıkarıl­maktadır. Lût Gölü’nün tuzlu sularından ve ABD’de California’daki Searles Gölü gibi kurumuÅŸ göl yataklarından da potasyum tuz­ları elde edilebilmektedir.

Potasyum bütün canlılar için gerekli olan temel elementlerden biridir. Potasyum ilk olarak bitki küllerinden potasyum karbonat biçiminde elde edilmiştir; bunun için bitki külleri suda çözündürülmüş, sonra sıvı bölüm demir bir kapta kaynatılmış, böylece potas­yum karbonat buhar halinde çözeltiden ayrıl­mıştır. Potasyum karbonata potas denir. Po­tas bakımından zengin olan odun külü topra­ğa serpilirse bitkilerin gelişmesine katkıda bulunur. Potasyum klorür, potasyum nitrat (güherçile) ve potasyum sülfat gibi potasyum tuzlan en çok kimyasal gübrelerde kullanılır. Bu tür gübreler, ekilen bitkilerin topraktan aldığı potasyumun yerine geçer.
Potasyum bileşikleri sabun, cam, kibrit başı, barut, havai fişek, dezenfektan, ilaç, boya ve fotoğrafçılık malzemeleri yapımında kullanı­lır. Potasyum siyanür öldürücü bir zehirdir.
Katışıksız potasyum ilk kez 1807’de Ä°ngiliz kimyacı Sir Humphry Davy tarafından elde edildi; Sir Davy bunun için potasyum hidrok­siti (potaskostik) elektroliz iÅŸleminden geçir­di. Bu aynı zamanda bir metalin ilk kez elektroliz yoluyla baÅŸka maddelerden ayrılmasıydı.

Potasyum, bir kimyasal elementtir. Simgesi K (Arapça: al qalija → Latince: kalium) ve atom numarası 19 dur. Potasyum adını izole edildiği Potas olarak da bilinen potasyum karbonattan almıştır. Potasyum yumusak, gümüş-beyaz renkli alkali bir metaldir. Doğada deniz suyunda ve pek çok mineralde diğer elementlere bağlı olarak bulunur. Havada hızla oksitlenir ve suya karşı da çok aktiftir. Potasyumun pek çok açıdan sodyuma kimyasal olarak benzese de yaşayan organizmalarda, özellikle de hayvan hücrelerinde, sodyumdan farklı muamele görür.

Önemli özellikleri

Potasyum bıçakla kesilebilecek kadar yumuşaktır. Taze kesilen potasyumun parlak yüzeyi havayla temas ettiğinde matlaşır. Potasyum, metal oksit oluşumu ve hidroksit korozyonunun önlenmesi için havasız ortamlarda saklanmalıdır. Bu nedenle potasyum örnekleri genelde karosen gibi indirgen ortamlarda depolanır. Potasyum, diğer alkali metaller gibi su ile şiddetli reaksiyona girip hidrojen gazı açığa çıkarır. Potasyumun su ile reaksyionu lityum ve sodyumun su ile reaksiyonundan daha da şiddetlidir, öyle ki bu reaksiyondan açığa çıkan ısı hidrojen gazının yanmasına yetecek kadar ısı sağlar.

2 K (k) + 2 H2O (s) → H2 (g) + 2 KOH (k)

Potasyum eser msu ile hızla reaksiyona girdiğinden, NaK alaşımı kuru çözücü elde etmek amacıyla yapılan damıtma işleminden önce kurutucu olarak kullanılır.

Potasyum ve bileşikleri alevde viole renk verir. Bu özelliği örneklerde potasyum olup olmadığını kontrol etmek için alev testlerinde kullanılır.

Potasyumun su içindeki yüksek çözünürlüğünü K+ iyonunun sudaki yüksek çözünme enerjisine borçludur. Su içindeki potasyum iyonları renksizdir. Sudaki potasyum tadı nedeniyle tespit edilebilir; seyreltik çözeltileri tatlı, derişik çözeltileri ise ekşi, bazik veya tuzludur.

Bir çözeltideki potasyum derişimi alev fotometresi, atomik absorbsiyon spektroskopisi, ICP veya iyon seçici elektrotlarla tayin edilebilir. Ayrıca potasyumun ayırma veya çöktürme ile tayininde sodyum tetrafenil, dihidrojen hexakloroplatinat (IV) hekzahidrat ve sodyum kobaltnitrit kullanılır.

Kullanım Alanları

• Potasyum klorür, sülfat veya karbonat gübrelerde kullanılır.
• Potasyum hidroksit endüstride kuvvetli baz olarak kullanılır.
• Potasyum nitrat barut yapımında kullanılır.
• Potasyum karbonat, potas, cam yapımında kullanılır.
• Potasyumla işlenen cam normal camdan daha kuvvetlidir.
• Potasyum buharı manyetik metrelerde kullanılır.
• NaK, oda sıcaklığında sıvı olan bir sodyum-potasyum alaşımı, ısı iletimi için kullanılır. Ayrıca hava içermeyen kuru çözücü üretiminde kurutucu olarak kullanılır.
• Potasyum bitkilerin büyümesi için toprakta bulunması gereken bir maddedir.
• Potasyum iyonları hayvan hücrelerinde hayati öneme sahiptirler (Na-K pompası).
• Potasyum klorür sofra tuzu -NaCl- yerine veya kalbi durdurmak için kullanılır (kalp ameliyatları veya iğneyle idam).
• Superoksit KO2 taşınabilir oksijen kaynağı veya karbondioksit tutucu olarak kullanılır.
• Potasyum bisülfit gıda katkısı olarak kullanılır.
• Potasyum bromür (KBr)fotografik film ve kabartmalarda kullanılır.
• Potasyum kromat (K2CrO4) havai fişek, patlayıcı, kibrit, deri işlemede renk verici (parlak sarı-kırmızı renk) olarak kullanılır.
• Potasyum florosilikat (K2SiF6) özel cam ve seramik yapımında, ve böcek öldürücü olarak kullanılır.
• Potasyum pirofosfat (K2P207) sabun ve deterjanlarda kullanılır.
• Potasyum sodyum tartarat, Rochelle tuzu, (KNaC4H4O6)kabartma tozu, ilaç ve ayna yapımında kullanılır.

Oldukça önemli Potasyum tuzları: potasyum bromür, potasyum karbonat, potasyum klorat, potasyum kromat, potasyum siyanür, potasyum bikromat, potasyum iyodür, potasyum nitrat, potasyum sulfat…

Alev testi

Tarihçe

Potasyum 1807 yılında Sir Humphry Davy tarafından kostik (KOH) potastan elde edilmiştir. Potasyum elektroliz yöntemiyle elde edilen ilk metaldir. Potasyum Roma zamanında bilinmediği için, ismi klasik latince değil, neo-latincedir.

• Kalium ismi arapça al qalīy, kelimesinden gelen alkali kelimesinden alınmıştır.
• Potasyum ismi ingilizce deki potas kelimesinden gelmektedir. Potas kelimesi ise orijinal olarak yanmış ağaç, ağaç yaprağı küllerinden elde edilen alkali anlamına gelir.

BulunuÅŸu

Potasyum dünya yerkabuÄŸunun ağırlıkça %1,5’nu oluÅŸturur ve bu oranıyla en çok bulunan yedinci elementtir. Çok elektropozitif olduÄŸundan diger minerallerden elde etmek oldukça zordur. Carnallite, langbeinite, polyhalite ve sylvite gibi potasyum tuzları eski göl ve deniz yataklarında bulunur. Potasyumun elde edildiÄŸi en önemli kaynak, Potas, Saskatchewan, Kaliforniya, Almanya, New Mexico, Utah ve dünyanın diÄŸer yerlerinden çıkarılır. 1960 yılından beri faaliyette bulunan Saskatchewan madenleri dünyanın en büyük rezervlerine sahiptir. Öte yandan okyanuslarda diÄŸer önemli potasyum kaynağıdır. Potasyum, KOH’den Davy prosesine göre elektrolizle ayrıştırılır. Ayrıca ısısal metotlarla da potasyum klorürden potasyum üretimi mümkündür.

Önlemler

Katı potasyum suyla şiddetli reaksiyon verir. Bu nedenle dikkatli bir şekilde kullanılmalı, gaz yağı gibi mineral yağ altında saklanmalıdır. Lityum ve sodyumdan farklı olarak potasyum yağ altında uzun süreler saklanamaz. Altı aydan uzun sürelerde saklanılan potasyumun metal yüzeyinde ve kabın kapağında şoka duyarlı peroksit oluşabilir. Bu kapağın açılmasıyla peroksitler patlayabilir. Bu nedenle Potasyum, Rubidyum veya Sezyumun üç aydan fazla depolanacaksa oksijensiz veya vakum ortamında depolanması gerekir.

Potasyumun hava nemine temasından sonra yüzeyinde oluşan alkali potasyum hidroksit (KOH) bazik bir tehlikedir. Ciltle temasında sodyum metali gibi potasyum metali de sabunsu bir his bırakır. Bu ciltteki yağların yumuşak potasyumla olan bazik bozunma reaksiyonu sonucudur. Potasyumla çalışırken dikkatli olunmalı, cilt ve gözler korunmalıdır.

Potasyum yangınları suyla söndürülemez! Bu tür yangınları söndürmekte çok az kuru kimyasal etkili olabilir.

Potasyum feldspar

Beslenme Ve Tıpta Potasyum

Potasyum beslenmede hayati bir mineraldir. Hayvan hücrelerindeki asıl pozitif katyon olduğundan, vucuttaki sıvı ve elektrolit dengesini sağlamak için önemlidir.

Potasyum, ayrıca hayvanlarda kas kasılması ve sinir akımı gönderimi için önemlidir.

Vucut sıvısındaki potasyum eksikliği ishal ve kusmaya yol açar, ölümcül olabilir (hypokalemia). Potasyum eksikliği sonucu kas güçsüzlüğü, kalp atışı anormallikleri ve dolaşım bozukluğu, refleks yavaşlaması ve nefes almada güçlük, halsizlik görülebilir.

Yeterli miktarda potasyum almanın en iyi yolu değişik türde yemekler yemektir. Düzenli beslenen insanlar genelde potasyum katkısına ihtiyaç duymazlar. Potasyumca zengin besin maddeleri; Lahana, brokoli, pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler, zeytin, balık, portakal suyu, patates, muz, hurma, incir, avokado, kayısı, badem, fındık ve süt ürünleridir. Araştırmalar yüksek potasyum içeren besinlerle beslenmenin hipertansiyon riskini düşürdüğünü göstermektedir. Bir yetişkinin günlük 4,000 mg potasyum alması önerilir.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 14.09.2009 tarihinde Hale tarafından, Fizik - Kimya - Biyoloji Konu Anlatımları bölümünde paylaşılmıştır ve 617 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

[Kimya] Elementler - Potasyum | Alkali Metaller Grubundan Çok Yumuşak Suyun Üstünde Kalacak Kadar Hafif Balmumuyla Hemen Hemen Aynı Derecede Eriyen Element orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...