Karadeniz Bölgesi Geleneksel El Sanatları | Trabzon Bakırcılığı – TaÅŸ İşçiliÄŸi – AhÅŸap İşçiliÄŸi – Dokumacılık – Bıçakçılık – T..

Karadeniz Bölgesi Geleneksel El Sanatları

Trabzon ve çevresinde geleneksel el sanatı olarak, taş ve ahşap işçiliği, dokumacılık, hasır bilezik yapımı, bakırcılık, bıçakçılık, yorgancılık gibi sanatlar eski ihtişamıyla olmasa da sürmektedir.

Trabzon Bakırcılığı:

Bölgedeki zengin bakır yataklarından elde edilen bakır, DoÄŸu Karadeniz Bölgesi‘nin en önemli ticaret ve kültür ÅŸehri olan Trabzon atölyelerinde iÅŸlenmiÅŸtir. Trabzon’daki atölyeler, ortaçaÄŸdan beri geleneksel olarak bakır, bronz ve pirinçten mutfak kaplarıyla çeÅŸitli eÅŸya yapımına devam etmekteydi. Atölyelerdeki bakır, bronz ve pirinç üretimi, Trabzon’un en büyük sanayi kolunu o1uÅŸturmaktaydı. Osmanlı Sultanı II. Bayezid döneminde yapılan Topkapı Sarayı envanter listelerinin de gösterdiÄŸi gibi, Trabzon atölyelerinde büyük bir beceriyle üretilen kaplar, Osmanlı sarayında kullanılacak kadar deÄŸerliydi.

Büyük bir beceriyle bakır, bronz ve pirinçten yapılan mutfak kaplarıyla çeÅŸitli eÅŸya, Karadeniz, DoÄŸu Anadolu ve Kuzeybatı Ä°ran bölgesinde kullanım alanı bulmuÅŸtur. Ayrıca Trabzon’un önemli bir liman ÅŸehri olması, üretilen bakır eÅŸyanın denizyoluyla Karadeniz’deki diÄŸer ÅŸehirlere de ihracını kolaylaÅŸtırmıştır. Nitekim Osmanlı arÅŸiv belgelerinden öğrendiÄŸimize göre, Trabzon’daki atölyelerde yaptırılan çok sayıdaki barut ve güherçile kazanları, Anadolu’da baÅŸka ÅŸehirlere gönderilmekteydi.

Trabzon’daki atölyeler, bakırcılık sanatını günümüze kadar canlı bir ÅŸekilde devam ettirmiÅŸlerdir. Bakırcı, kazancı ve kalaycıların halk türkülerine konu olması, bu zanaat dalının sosyal hayatta oynamış olduÄŸu önemli rolü açıkça göstermektedir. Bölgeye özgü karakteristik formlara sahip olan üstten saplı ocak kazanları, bakraçlar, ibrikler, güğümler, süt tasları, hoÅŸaf tasları, hamur leÄŸenleri, kapaklı hamsi tavaları, maÅŸrapalar, kapaklı sahanlar, tencereler ve mangallar, Trabzon atölyelerinin ününü yansıtmaktadır.

Ãœretilen bu eÅŸyalar, hem Anadolu hem de lstanbul’da yaygın olarak kullanılmaktaydı. Günümüzde bile, Trabzon atölyelerinde üretilen bakır kapkacak, DoÄŸu Karadeniz Bölgesi ile, lstanbul ve Adapazarı-Bolu yöresinde en çok aranılan mutfak kapları olarak büyük bir ihtiyacı karşılamaktadır.

Taş işçiliği:

Mimari süslemenin yanı sıra, artık çok kısıtlı da olsa, büyük deÄŸirmen taÅŸları,el deÄŸirmenleri ve “pileki” taÅŸları üretilmektedir. El deÄŸirmenleri buÄŸday ve mısır yarması öğütmekte halen kullanılmaktadır. “Pileki” ise, eski evlerde üzerinde ateÅŸ yanan ve yanan ateÅŸin ısıtmasıyla oluÅŸan ısı ileekmek piÅŸirmeye yarayan yuvarlak ÅŸekilli taÅŸ bir teknedir.

Ahşap işçiliği:

Yapı malzemesi olarak, çevrenin ormanlık olması dolayısıyla ahÅŸap çok kullanılmıştır. Köy ve yayla mimarisinde ahÅŸap hala vazgeçilmez malzemedir. 100-150 yıl dayanması sebebiyle yörede “ehil aÄŸaç” denilen ve özellikle çatılarda kullanılan kestane aÄŸacı en önemli yapı malzemesidir. Aynca çeÅŸitli ev ve mutfak eÅŸyaları da ahÅŸaptan üretilmiÅŸtir. iskemle, dolap, tekne, külek (yaÄŸ koymak için), yayık, kaşık, kepçe ve su kapları gibi eÅŸyaların üretimi, azalarak da olsa günümüzde sürmektedir.

Dokumacılık:

Bakırcılık gibi, bölgenin en eski el sanatlarındandır. Tarihi belgelerde “PadiÅŸahın donu ile gömleÄŸi ve ipekli kumaÅŸlar Trabzon dokumasından tedarik edilirdi” ÅŸeklinde kayıtlarla karşımıza cıkan ve “Trabzon bezi” olarak bütün Osmanlı vilayetlerinde ün yapan Trabzon dokumalarının üretimi, kırsal kesimdeki talebin varlığının yanı sıra turistik talebin oluÅŸması sebebiyle de hala sürmektedir.

Bugün tüm Anadolu’da olduÄŸu gibi, Trabzon’da da el dokumacılığında bir gerilemenin söz konusu olmasına raÄŸmen, peÅŸtemal vb. eÅŸyanın halkın günlük yaÅŸamındaki önemli yerini koruması bu geleneksel sanatımızı yaÅŸatmaktadır. Trabzon dokumacılığı ile ilgili araÅŸtırmalarda “keten kenevir” denilen dokuma aslında “kendir” dir. El tezgahlarında, el eÄŸirmesi yöntemiyle elde edilen bu kendir ipliÄŸi ile yapılan dokumalar, yerini zamanla pamuÄŸa bırakmıştır. IÄŸdır, Erzincan ve Çukurova’dan saÄŸlanan pamuk ipliÄŸiyle Trabzon’dan baÅŸka Maçka, Çarşıbaşı, BeÅŸikdüzü ve Åžalpazarı gibi yerlerde baÅŸta peÅŸtemal olmak üzere, perde, gömleklik, ÅŸal, başörtüsü, kuÅŸak vb. dokumalar üretilmektedir. Karadenizli kadının simgesi olan peÅŸtemal, Dolay PeÅŸtemal (bele dolanan) ve BaÅŸ PeÅŸtemalı olarak iki ana gruba ayrılır. Renk, büyüklük ve dokuma tekniÄŸine göre de deÄŸiÅŸik isimler alırlar. (Makaslı, ikat, çeÅŸan vb.)

Kuyumculuk:

Bu el sanatında birçok ürünün yapılmasının yanı sıra, Trabzon’a özgü olan “hasır bilezik” yapımı çok yaygındır. Gerek altın ve gerekse gümüşten hasır bilezik ve kolye yapılmakta ve yurdun hemen her yerine gönderilmektedir. Hasır bilezik, 31-32 mikron inceliÄŸindeki altın ya da gümüş tellerin ilmek ilmek örülmesiyle yapılmaktadır. Tamamen el emeÄŸi, göz nuru olan bu sanatı, kuyumcuların verdiÄŸi telleri evlerinde ören Trabzonlu genç kızlar ve kadınlar yaÅŸatmaktadır. Kuyumculukta ayrıca, “telkari” tekniÄŸiyle çeÅŸitli süs eÅŸyası üretilmektedir. (Takunya süslemesi, resim çerçevesi, çay kaşığı vb.)

Örme gümüş ve altın “tespih püskülleri” de Trabzon kuyumculuÄŸunun özgün örnekleridir.

Bıçakçılık:

Sürmene’de, bir zamanların o ünlü Sürmene bıçakların yapımı artık tarihe karışmış gibidir. Ancak sipariÅŸ üzerine, birkaç eski usta tarafından yapılmaktadır. Daha çok mutfak bıçakları ve çay kesme makasları üretilmektedir. Sürmene bıçakçılığı deÄŸiÅŸen sosyoekonomik yapıya ayak uydurarak yaÅŸamını sürdürmektedir.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 11.01.2009 tarihinde Hale tarafından, Türk Kültürü ve El Sanatlarımız bölümünde paylaşılmıştır ve 3372 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Karadeniz Bölgesi Geleneksel El Sanatları | Trabzon Bakırcılığı - Taş İşçiliği - Ahşap İşçiliği - Dokumacılık - Bıçakçılık - Trabzon Telkari Sanatı orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...