Kahvehane Nedir? Hayat Mektebi | Kahvehane Kültürü – Türkler’de Kahvehane Kültürü – Tarihte Kahvehanaler – Ä°stanbul’da Kahvehaneler – Kahveh..

Kahvehane – Kahvehane Kültürü

Kahvehane kültürü Türk insanın günlük yaşamında önemli yer tutar. Her ne kadar günümüzde bu tür mekanlar işsizlerin ve emeklilerin uğrak yeri olarak görülse de eskiden kahvehanelerde beyin fırtınaları yapılırdı.

O dönemlerde bu tür yerler zaman öldürmek için değil karşılıklı fikir alışverişi ve kitap okumak için açılmış yerlerdi. Memleketin ileri gelenleri, makam ve mevki sahipleri kahvehaneden çıkmazdı. Şimdi ise hükümetler devrilip hükümetler kuruluyor. Bir başka ülkeye savaş açılıyor, barış anlaşmaları imzalanıyor. Eğitim, güvenlik politikaları belirleniyor. Netice alınamayacağı bilindiği halde futbol, din, sanat, spor, siyaset, ekonomi üzerine ateşli konuşmalar yapılıyor.

Eskiden kahvehaneler bir mektep olarak görülürdü. Oralar adeta bir eÄŸitim kurumu gibiydi. Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu zamanında Tahtakale’de açılan kahvehaneler günümüzdeki gibi başıboÅŸların ve iÅŸsizlerin vakit öldürmek için uÄŸradığı mekanlar deÄŸil. Toplumun ileri gelenlerinin gidip beyin fırtınası yaptığı yerlerdi. Hatta kahvehanelere mektebi irfan veya halk kütüphanesi ismi de verilirdi. “Hayat Fakültesi” ismini bile veren vardı. Sait Faik, “Kıraathaneye gitmemiÅŸ bir üniversitelinin tahsilini yarım sayarım. Bu dekansız, doçentsiz, bütçesiz, fakültesiz, tamamen muhtar üniversitelerin tavla şıkırtıları arasında ‘gören bir göz’, ‘iÅŸiten bir kulak’ bir memleketin nabzını tutabilir” sözleriyle kahvehaneleri birer eÄŸitim kurumu olarak gördüğünü çok rahatlıkla söyleyebiliriz.

Hikayecimiz Sait Faik şöyle anlatır zamanının kahvehanelerini: “Severim kıraathaneleri. Bir ihtiyar gözlüğünü takmıştır. Ötekisi elinden bir türlü gazeteyi bırakmayana içerlemektedir. Ä°ki yaÅŸlı-baÅŸlı adam, çocuklar gibi olmuÅŸ, domino oynamaktadır. Üç kiÅŸi hiç aklınıza bile gelmeyen bir siyasal düşüncededir. Bir küçücük, sizin dikkatinizi bile çekmeyen bir haberden neler de neler çıkarılır Yarabbi ! Sonra birdenbire hiç ummadığınız birinin karaborsayı nasıl ortadan kaldıracağını anlatışına dalarsınız. Düşünceleri önce size gülünç gelir. Sonra: Hani hiç de yanlış deÄŸil, dersiniz. SoÄŸuk, temiz, beyaz mermerli, ince belli çay bardaklı, mavi, sarı, turuncu fincanlı, köylü zayıf garsonlu, sarı yüzlü ocakçılı Ä°stanbul kıraathaneleri ! Ä°stanbul’u, Ä°stanbul halkını, derdini, beÄŸenisini, bilgisini, becerikliliÄŸini sinemalardan, yılışık, ciddi tiyatrolardan, dahası, evlerden daha çok siz temsil ediyorsunuz. Siz birer tembel yatağı deÄŸil, birer bağımsız üniversitesiniz. Ãœniversiteden daha bağımsızsınız.”

Günümüzde kahvehaneler tıpkı diğer alanlarda olduğu gibi hem görsel hem işlevsel olarak şekil değiştirmiş durumda. Artık işsizlerin, boş yere vakit harcayanların, emeklilerin, eşinden kurtulmak isteyen erkeklerin sığınma evleri haline geldi. Kahvehaneler değişik amaçla kullanılır durumda. Kimisi fanatiği olduğu takımı desteklemek için gider. Aynı zamanda en büyük teknik direktörler onlardır. Takımına taktik verir. Kafası karışık olanlar psikolojik tedavi görmek için gider iki sohbet eder rahatlar.

Åžairin ‘Gönül ne kahve ister ne kahvehane, Gönül muhabbet ister kahve bahane’ dediÄŸi gibi kimisi de sohbet muhabbet etmek için kahvehaneye gider. Kimisi oyun oynamak için kimisi ise ‘beleÅŸ’ gazete okumak için kahvehaneleri mekan seçer. Her ne kadar garazlar farklı olsa da bazen ‘h’ yutup ‘kave’ dediÄŸimiz yerlerin kültürümüzde çok önemli bir yeri vardır.

Eskiden kahvehanelerde birçok meslek icra edilirdi ve kahvehaneciler birer meslek erbabıydı. Kahvehaneciler hem berber, hem dişçi hem de birer cerrah gibi çalışırlardı. 1800’lü yıllardan itibaren basın yayının da geliÅŸmesiyle kahvehanelere gazete de girmeye baÅŸladı. Okuma yazması olan birisi kahveci tarafından alınan kitapları yüksek sesle okurdu. Kitabı okuyan kiÅŸiden içtiklerinin parası da alınmazdı.

Kesin olmamakla birlikte eldeki bilgilere göre kahve ilk olarak Yemen‘de kullanılmaya baÅŸlamış. Dini ortamlarda geceleri geç saatlere kadar süren zikir ayinleri esnasında uyarıcı olarak kullanılmış. Özellikle ilk açılan kahvehanenin çok ilgi görmesi üzerine diÄŸer yerlerde açılan kahvehaneler, bu büyük zincirin halkalarını oluÅŸturmaya baÅŸlamış.

Bu arada sözünü ettiÄŸimiz kahvelerle ÅŸimdilerin “cafe”lerini karıştırmamak gerekiyor. Onların adı da kahveden geliyor ama onların farklı bir kültürün uzantıları olduÄŸunu söyleyebiliriz.

Rivayetlere göre kahvenin Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferinden sonra Müslüman tüccarlar tarafından 1500’lü yıllarda Ä°stanbul’a getirildiÄŸi ancak fazla raÄŸbet görmediÄŸi söylenir. Ä°stanbul’da ilk kahvehane 1500’lü yıllarda Tahtakale semtinde, Halepli Hakem ve Åžamlı Åžems adında iki Arap kökenli tüccar tarafından açılır. O tarihlerde Tahtakale, ÅŸehrin önemli ticaret merkezlerinden birisi olarak bilinmektedir.

Tahtakale‘dekilerin peÅŸi sıra da ÅŸehrin bir çok yerinde ardı ardına pek çok kahve açılır. Ä°nsanlar akın akın buralara gelmeye baÅŸlarlar. Ne var ki, halkın kahveye ve kahvehanelere gösterdiÄŸi bu aşırı ilgi imamları, hocaları çok rahatsız eder. Hatta zamanın Åžeyhülislamı Ebussuut Efendi, ‘KömürleÅŸme derecesinde kavrulan her ÅŸeyin yasak’ olduÄŸu ÅŸeklinde bir fetva bile verir. Çünkü, bir mahalleye “bir ekmekçi fırınına mukabil, on kahvehane” isabet etmesinden de anlaşılacağı gibi durum o kadar vahimdir ki, iÅŸ Ä°stanbul’a kahve getiren gemilerin dipleri delinerek batırılmasına kadar bile gider. Ama, tabii yasaklarla bir yere varılmıyor. Tüm bunlara karşılık kahvehanelerin sayısı her geçen gün artar da artar.

Kahve, asıl Yemen Valisi Özdemir PaÅŸa sayesinde ünlenir. PaÅŸa, Yemen’de içip lezzetini çok beÄŸendiÄŸi kahveyi Kanuni Sultan Süleyman’a da ikram eder. PadiÅŸah da saraydakiler de pek hoÅŸlanırlar bu ilk defa tattıkları içecekten. Böylece saraya giren ve çok beÄŸenilen kahve kısa zamanda saraydan halka da yayılır. Kahire’den gemilerle çuval çuval kahve Ä°stanbul’a getirilmeye baÅŸlanır.

Saraya giren kahve, saray ahalisi tarafından beÄŸenilir ve ‘kahvecibaşı’ makamı kurulur sarayda. Kahvecibaşılık deyip geçmeyin, o makam o kadar önemli ki, o makama sır tutmasını bilen kiÅŸiler seçilirmiÅŸ. Hatta makamın deÄŸerinin yüksek olduÄŸunu göstermek için kahvecibaşılıktan sadrazamlığa yükselen bile olurmuÅŸ.

Önce şairlerin, yazarların ve zamanın entelektüellerinin buluştukları, memleket meselelerini konuştukları tartıştıkları yerler olan kahvehaneler, dönem dönem yasaklansa da giderek sosyal hayatın ayrılmaz bir parçası olarak toplumdaki yerlerini alırlar. Mahalle kahveleri, esnaf kahveleri, yeniçeri kahveleri, tulumbacı kahveleri, aşık kahveleri, semavi kahveleri, meddah kahveleri, esrarkeş kahveleri gibi çeşitli adlarda kahvehaneler açılır.

Tarih boyunca bizde bir kıraathane-kahvehane kültürü gelişir. Oralarda sadece kahve içilmeyip sohbetler edilir, dertleşilir, tartışılır, şiirler söylenir, çalgı çalınır, kitap okunur, tavla, kağıt, domino oynanır, nargile içilir.

Günümüzde, her mahallede, her sokakta birer tane hatta birden fazla kahvehane var. Bin 500 kütüphanenin bulunduğu ülkemizde kesin olmamakla birlikte yaklaşık 450 bin tane kahvehane var.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 31.10.2008 tarihinde Hale tarafından, Türk Kültürü ve Geleneklerimiz bölümünde paylaşılmıştır ve 319 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 3 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Kahvehane Nedir? Hayat Mektebi | Kahvehane Kültürü - Türkler\'de Kahvehane Kültürü - Tarihte Kahvehanaler - İstanbul\'da Kahvehaneler - Kahvehane Mimarisi orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...