Ferman Nedir? ve Osmanlı’da Fermanlar

Fermân
II. Mehmed Dönemi h. 07.06.882 / m. 16.09.1477
Konusu
Gelibolu Ä°skelesi’ni tutan Yahya, Baki ve ortaklarından, Gelibolu Burgazı erenlerinin üç aylık mevâcibleri için, on bir bin dört yüz on altı akçe tahsîl edilmesine dâir.
Yazı Çeşidi
Fermân, dîvânî hat ile yazılmıştır. 10 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, siyah mürekkeble çekilmiş olup, rıhlanmıştır. Yazıda, siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
Sol alt köşede, fermânın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Berât
I. Selîm Dönemi h. Evâil-i R. 918 / m. Haziran 1512
Konusu
Seyyid Muhammed oÄŸlu Seyyid Ömer’in, öşr-i Åžer’î’den ve her türlü resmî ve örfî vergiden muaf olduÄŸuna dâir.
Yazı Çeşidi
Berâtın ilk satırı, celî dîvânî, diğer satırları ise dîvânî hat ile yazılmıştır. 10 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, siyah mürekkeble çekilmiş olup, rıhlanmıştır. Yazıda, siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
Sol alt köşede, berâtın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Berât
I. Abdülhamîd Dönemi h. 07.05.1193 / m. 23.05.1779
Konusu
Konya’nın Ä°nsuyu Kazâsı’ndaki Sorak Köyü derbendçilik görevinin, eÅŸkıyaya mâni olmak ve gerekli vergileri ödemek ÅŸartıyla, Teberdâr (baltacı) Mehmed’e verildiÄŸine dâir.
Yazı Çeşidi
İlk satır, celî dîvânî; diğer satırlar, dîvânî hattı ile yazılmıştır. 10 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, altınla çekilmiştir ve siyah tahrîrlidir. Boşlukları, açık mavi zemîn üzerine, mavi renk halkârî ile bezenmiştir. Tuğranın üst kısmı, halkârî bir kompozisyon ile tezyîn edilmiştir. Barok çerçevenin etrafına, negatif tığlar yapılmıştır. Hatt-ı hümâyûnun başlığı, kapalı form ve hatâî dallarından oluşan klâsik tezhîbdir. Yazının etrafındaki sıvama altın üzerine, rûmî kompozisyon yapılmıştır. Açık mavi olan rûmîler iç bünyeli ve gölgelidir. Tığlar, mavi ve kırmızı negatif motiflerden oluşmuştur. Başlık tezhîbi, bir sıra kurtçuklu pervâzla çevrilmiştir. Altın zemînler, iğne perdahlıdır. Bütün form, kalın bir altın cedvel ile çerçeveye alınmıştır. Mahall-i tahrîr, basit bir halkârî ile tezyîn edilmiştir. Satır aralarına, altın noktalar yapılmıştır. Yazının sağ kenarı ve alt tarafı, tahrîrli altın cedvel ile çevrilmiştir. Yazıda, kırmızı ve siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
1-TuÄŸranın üst kısmında, Pâdişâh’ın el yazısı ile yazılmış “Mûcebince amel oluna.”, (GereÄŸi yapılsın.) ibâresi yer almaktadır. 2-Sol alt köşede, berâtın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Berât
Abdülmecîd Dönemi h. 17.08.1264 / m. 19.07.1848
Konusu
Kâbe ve Ravza-i Mutahhara’nın rub’ (1/4) kırat ferâşet görevine sahip Fatma Sultan’ın ölümü üzerine, bu görevin, Åžehzâde Ahmed Celâleddin’e verildiÄŸine dâir.
Yazı Çeşidi
Berât, nesih ve celî dîvânî hat ile yazılmıştır. 6 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, altınla çekilmiştir. Çevresindeki güneş ışınlarının uçları, çatallı yapılmıştır. Tezyînâtın tamamı Türk rokokosu tarzında olup, sarı ve yeşil olmak üzere iki renk altın kullanılmıştır. Yazıda kırmızı (gülgûnî) ve altın mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
Sol alt köşede, berâtın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Berât
III. Mustafa Dönemi h. 14.08.1178 / m. 06.02.1765
Konusu
BektaÅŸ’ın ölümüyle boÅŸalan, Birgi Nâhiyesi’nde Mürsellü Karyesi ve Tire Nâhiyesi’nde Sadiye karyesi civarındaki zeâmetin, es-Seyyid Osman’a verilmesine dâir.
Yazı Çeşidi İlk satır, celî dîvânî; daha sonraki satırlar dîvânî hattı ile yazılmıştır. Derkenârlarda dîvânî, dîvânî kırması ve siyâkât hat bulunmaktadır. 8 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, kırmızı mürekkeb ile çekilmiştir. Boşluklarına altın sürülüp, iğne perdah yapılmıştır. Altın ile harfler arasında birkaç mm. ara bırakılmıştır. Dış kısmına ise 5 mm. ara bırakılarak altın cetvel geçilmiş ve tuğra formuna paralel olarak bir tezyînât yapılmıştır. Tezyînât, lâcivert zemîn üzerine hatâî kompozisyonundan müteşekkildir. Dallar ve yapraklar, sıvama altındır. Hatâîler, altın tahrîrli ve kırmızı-beyaz renklidir. Formun dışına da altın cedvel geçilmiştir. Üst tarafına ve hançer tarafına yapılan bazı motifler sebebiyle form, adeta demlik (çaydan) görüntüsünü almıştır. Nişân-ı hümâyûnun alt kısmına, sıvama altın, mavi ve penbe ile çiçek dalları yapılmıştır. Aynı çiçekten, berât kağıdının en üstünde ve siyâkat yazısının arasında da mevcuttur. Davet (duâ) cümlesi, altınlı ve mavili bir çerçeveye alınmıştır. Mahall-i tahrîrin sağında, serbest bir motif görülmektedir. Yazıda, kırmızı ve siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
1-TuÄŸranın üst tarafında, Pâdişâh’ın el yazısı ile yazılmış “Mûcebince amel oluna.”, (GereÄŸi yapılsın.) ibâresi yer almaktadır. 2-Berâtın saÄŸ üst kısmında, Sadrâzam’ın sahı ve buyruldusu; alt tarafında Defterhâne ve NiÅŸan Kalemi’nin kayıtları yer almaktadır. 3- 5. ve 8. Satırlar arasında siyâkat yazısı ile yazılmış, Defterhâne’den çıkarılan zeâmet kayıtları bulunmaktadır. 4-Sol alt köşede, berâtın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Fermân
III. Ahmed Dönemi h. 02.06.1132 / m. 11.04.1720
Konusu
YeniÅŸehir-i Fener Kazâsı’nın bazı köylerine ait mukataa gelirlerinin, Matbah-ı Âmire’ye ocaklık olarak verildiÄŸi ve yeniden sayılmasına dâir.
Yazı Çeşidi
Fermân, dîvânî hat; derkenârlar ise, dîvânî ve dîvânî kırması hatlarıyla yazılmıştır. 13 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, altınla çekilmiştir. Tezyînâtında, önemli bir unsur yoktur. İç beyzede, şekli bozuk rûmîler; dış beyze ve hayat ağacı formunda, lekeler halinde Haliç işi görülmektedir. Formun etrafındaki yaprakların, sâdece kontürleri yapılmıştır. Yazıda, siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
1-Fermânın saÄŸ üst köşesinde, Sadrâzam’ın buyruldusu, Defterdâr’ın küçük sahı ve Haslar Kalemi’nden çıkarılan kayıt yer almaktadır. 2-Sol alt köşede, fermânın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Fermân
I. Mahmûd Dönemi h. Evâil-i L.1153 / m. Aralık 1740
Konusu
Yeniçeri Ocağı’na, ihtiyaç duyulmadıkça asker alınmamasına, odabaşıların sebebsiz yere azl olunmamalarına ve Yeniçeri Ocağı nizâmlarına uyulmasına dâir.
Yazı Çeşidi
Fermân, dîvânî hat ile yazılmıştır. Hatt-ı hümâyûn kısmı ise nesih hat ile yazılmıştır. 24 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
TuÄŸra, siyah mürekkeb ile çekilmiÅŸ ve altınla tahrîrlenmiÅŸtir. BoÅŸlukları, sâde zemîn üzerine lâcivert ve kırmızı renkte negatif motiflerden oluÅŸan kompozisyonlar ile tezyîn edilmiÅŸtir. TuÄŸranın sağında, çok zarif natüralist bir gül dalı görülmektedir. “Mustafa” isminde müzehhib tarafından yapıldığı anlaşılan gülün taramaları çok ince ve güzeldir. TuÄŸranın üzerine ve çevresine, altın ve siyah mürekkeb karışımı çok ince bir serpme yapılmıştır. Altın çerçeveye alınmış olan üstteki yazının baÅŸlığına, klâsik tezhîb yapılmıştır. Kompozisyon, kapalı form ve hatâî dallarından müteÅŸekkildir. Etrafına, bir sıra kurtçuklu pervâz yapılmıştır. Altın ve lâcivert ile yapılan tığlar, negatif motiflerden müteÅŸekkildir. Yazı boÅŸlukları, halkârî ile tezyîn edilmiÅŸtir. Yazıda, siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
1-TuÄŸranın üstünde, Pâdişâh’ın el yazısıyla, Yeniçeri AÄŸası’na hitâben yazılmış “Ocağın nizâmına dâir.”, altı satırlık bir yazı bulunmaktadır. 2-Sol alt köşede, fermânın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Berât
I. Abdülhamîd Dönemi h. 03.08.1194 / m. 04.08.1780
Konusu
Sicilyateyn’in Ä°stanbul ElçiliÄŸi Tercümânlığı’na, Yosef veled-i Musa’nın tâyin edilmesine ve her türlü vergiden muaf tutulmasına dâir.
Yazı Çeşidi
Berâtın ilk satırı, celî dîvânî; diğer satırları ise dîvânî hat ile yazılmıştır. 13 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Altınla çekilen tuğra, siyah tahrîrlidir. Boşlukları, gümüş ve çeşitli renklerle doldurulmuştur. Beyzelerindeki kıvrım dalların ucuna, penbe güller ve turuncu tomurcuklar yapılmıştır. İki sıra bordür arasında bir sıra geçme ve halkârî yapraklar ile çevrilmiş olan üçgen formun içi ve dışı, Türk rokokosu çiçek ve motiflerle tezyîn edilmiştir. Çiçeklerin arasında, şikâf tarzında bezenmiş sazyolu motifleri görülmektedir. Tuğların üstündeki ve üçgen formun tepesindeki şemselerin içine, kapalı form ve rûmî hatlarından oluşan kompozisyon yapılmıştır. Dendanlar ve motifler, altınla çalışılmıştır. Satır araları, altın noktalar ve zerefşân ile tezyînlidir. Yazıda, siyah, kırmızı ve altın mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
Sol alt köşede, berâtın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 23.11.2007 tarihinde hale tarafından, Büyük Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu bölümünde paylaşılmıştır ve 1445 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 3 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Ferman Nedir? ve Osmanlı\'da Fermanlar orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...