Dünya ve Ülkeler Tarihi Ansiklopedisi: Filistin

Filistin

Kudüs merkezli Filistin, Ä°.Ö. 2000’de Arap, Ä°.Ö. 1800’de Hitit, Ä°.Ö. 1286’da Mısır hakimiyetine girdi ve takiben Hz. Musa öncülüğündeki Ä°srailoÄŸulları buraya yerleÅŸtiler. Hz. Davud ve Hz. Süleyman’ın yönetimlerine sahne olan bölgede, sürgünler ve iÅŸgallerle dolu yıllardan sonra Ä°.Ö. 64’te Roma egemenliÄŸi baÅŸladı. Bu dönemde 30 yıllarına kadar Hz. Ä°sa ortaya çıktı.

395’te Bizanslılara geçen Filistin, 637 yıllarını takiben tümüyle Ä°slam hakimiyetine girdi. Sırayla Emeviler, Abbasiler, Fatımiler ve Selçuklular dönemlerini geçirdi ve 1516’da Osmanlı toprağı oldu. 400 yıllık Osmanlı hakimiyetinde bölge Kudüs, Gazze ve Nablus sancaklarına ayrıldı. Ancak, Yahudilerin Filistin hayali tarihin hiçbir döneminde sönmedi.

1896’dan sonra aslen gazeteci olan Theodor Herzl’in önderliÄŸi altında, dünyaya yayılan Yahudilerin tekrar Filistin’de toplanıp bir devlet kurması için çalışmalara baÅŸlandı. Herzl, 21-31 AÄŸustos 1897’de Basle’de topladığı I. Siyonist Kongre’de temel hedef ve yöntemleri tespit etti. Bu amaçla Avrupa’da örgütler kuruldu, fonlar oluÅŸturuldu. Toplanan paralarla Filistin’de yaÅŸayan Araplardan geniÅŸ topraklar satın alındı ancak; asıl amaç için bunlar yeterli olmadı.

Theodor Herzl, 19 Mayıs 1901 tarihinde II. Abdulhamid ile yaptığı bir görüşmede, “Avrupa borsasını ellerinde tutan Yahudilerin Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nun bütün borçlarını ödemesi karşılığında Filistin’de bir yurt verilmesini” (gizli kalmak ÅŸartıyla) teklif etti, ancak kabul edilmedi.

MeÅŸrutiyet ile birlikte azınlıklara verilen haklar, Yahudilerin de iÅŸine yaradı ve özellikle 1914 yılından sonra Filistin’deki Araplardan geniÅŸ topraklar satın alıp yerleÅŸmeye baÅŸladılar. 1916’da Ä°ngiltere temsilcisi Sir Mark Sykes ile Fransa temsilcisi M.F.George Picot arasında imzalanan Sykes-Picot AntlaÅŸması, Osmanlı topraklarını Ä°ngiltere, Fransa ve Rusya arasında paylaÅŸtırırken Filistin için de uluslararası bir statü öngörüyordu.

1917’de Ä°ngiltere DışiÅŸleri Bakanı James Balfour, Yahudilerin lideri Edmond De Rothshild’e gönderdiÄŸi bir mektupla; “Yahudilerin Filistin’de yurt kurmalarını desteklediÄŸini” ifade ederek Ä°srail devleti yolunu açtı. 1918 yılında Osmanlı askerleri Filistin’den çekildi ve bölge Ä°ngiliz hakimiyetine girdi. 1880 ile 1918 arasında Filistin’deki Yahudilerin sayısı 24 binden 65 bine, nüfusun %10’una çıktı. Ardından Araplar ile Yahudiler arasında gerginlikler baÅŸladı.

1933 yılıyla birlikte Nazilerden kaçan Yahudi göçmenler de Filistin’e gelmeye baÅŸladılar. 3 yıl içinde Yahudi sayısı toplam nüfusun dörtte birine ulaÅŸtı ve 335 bin kiÅŸi oldu. 1938 yılına kadar Atatürk yönetimindeki Türkiye’den çekinen Ä°ngilizler bölgede bir Yahudi devleti kurulması yönünde açık bir giriÅŸimde bulunamadılar. Hatta 1937 yılındaki ünlü Peel Paylaşım Planı’na göre Yafa ve Tel Aviv, Ä°ngilizlerce Araplara terk edilirken, Yahudilere verilen önemli bir yerleÅŸme merkezi bulunmuyordu. Ancak Faysal, bu planı reddetmekle Filistin Arap Devleti’nin kurulmasına daha o yıllarda engel olmuÅŸtu.

Filistinliler, bu ÅŸekilde bir yandan Araplar bir yandan Batı tarafından yalnız bırakılıyordu. Ä°ngilizlerin paylaşımda Araplara karşı bu kadar tavizkar davranmasında Atatürk’ün dış politikasının ve Kudüs Müftüsü Emin el-Hüseyni’nin büyük tesiri vardı. Emin Hüseyin Türk asıllıydı ve Filistin politikasında büyük bir ağırlığa sahipti. Atatürk’ün ölümünden sonradır ki Ä°ngilizler Peel paylaÅŸma planından vazgeçtiler. Takiben de Filistin’de Ä°srail devletinin kurulması yolunda birbiri ardınca adımlar atıldı. Fakat, II. Dünya Savaşı’na rastlayan yıllarda Yahudiler daha çok Hitler zulmü ile uÄŸraÅŸmak durumunda kaldılar.

Araplar, Ä°ngilizler ve Yahudiler arasında yıllar süren mücadeleler, 1947 yılında BirleÅŸmiÅŸ Milletler’e aksetti. Kurulan Filistin Özel Komisyonu, Filistin’in Yahudi ve Araplar arasında ikiye bölünmesini, Kudüs’ün ise uluslararası bir statüye kavuÅŸturulmasını önerdi. Ancak öneri Arap ülkeleri tarafından kabul edilmeyince, Yahudiler 14 Mayıs 1948’de Ä°srail Devleti’nin kuruluÅŸunu ilan ettiler. Ä°srail’in kuruluÅŸu ile birlikte Arap-Ä°srail SavaÅŸları baÅŸladı.

SavaÅŸ sonunda Batı Åžeria Ãœrdün, Gazze Åžeridi Mısır, kalan topraklar da Ä°srail tarafından iÅŸgal edildi. Tabiatıyla olan yine Filistin halkına oldu ve durumdan komÅŸu Arap ülkeleri ve Ä°srail kazançlı çıktı. Takibeden yıllarda pek çok Filistin kurtuluÅŸ örgütleri kuruldu. Bunlardan en önemlisi gizli olarak 1950’de kurulan Yaser Arafat öncülüğündeki el-Fetih idi. Bu arada Arap ülkeleri, 1964’te Kudüs’te Filistin KurtuluÅŸ Örgütü ve buna baÄŸlı olarak Filistin KurtuluÅŸ Ordusu’nun kuruluÅŸuna yardımcı oldular. Ancak Ahmet Åžukayri önderliÄŸindeki FKÖ, 1967 yenilgisi ile etkinliÄŸini yitirdi.

Gazze, Batı Åžeria, Sina Yarımadası ve Suriye’ye ait Golan Tepeleri Ä°srail’in eline geçti. 1 milyondan fazla Filistinli komÅŸu Arap ülkelerine ve özellikle de Ãœrdün’e kaçtı. 1967 Kasım’ında George HabbaÅŸ’ın Filistin Halk Cephesi kuruldu. 1968 Haziran’ında el-Fetih hareketi FKÖ’ye hakim oldu. El-Fetih, Müslüman, Yahudi ve Hıristiyanların eÅŸit haklara sahip olduÄŸu demokratik, laik bir Filistin devleti kurulmasını önerdi.

1973 Arap-Ä°srail Savaşı sonrasında Ä°srail’in Gazze ve Batı Åžeria’dan çekilme eÄŸilimine girmesi üzerine FKÖ, bu bölgelerde bir devlet kuracağını açıkladı. Ancak, Ä°srail’in bölgedeki varlığını da kabul eden bu tavır, Suriye desteÄŸindeki örgütler ve Arap ülkeleri tarafından reddedildi ve Red Cephesi oluÅŸturuldu, Filistin KurtuluÅŸ Hareketi parçalandı.

Suriye’nin bölgeye müdahale etmeye baÅŸladığı bu dönemden sonra, çatışmalar daha da hızlandı. Lübnan’a da giren Suriye, barış yaparak bölgedeki etkinliÄŸini yitirmek istemiyordu. Bu yüzden Yaser Arafat baÅŸkanlığındaki FKÖ, Suriye ve Libya karşıtı Arap ülkelerinin desteÄŸini aldı ve aynı tavrını sürdürerek Filistin’in tek yasal temsilcisi olduÄŸunu belgeledi.

1978 Eylül ayında Enver Sedat Ä°srail ile Camp David antlaÅŸmasını imzaladı. 1985 Åžubat ayında bu kez Ãœrdün Kralı Hüseyin ile Yaser Arafat ortak harekette anlaÅŸtılar. Ä°srail ile FKÖ arasındaki karşılıklı terör eylemlerinin ardından Arafat, aynı yılın Kasım ayında Filistin mücadelesinin sadece iÅŸgal edilen topraklarda süreceÄŸini açıkladı. FKÖ, bir yandan Lübnan’da Suriye yanlısı örgütlerle, diÄŸer yandan iÅŸgal altındaki topraklarda Ä°srail ile mücadeleye giriÅŸti.

1986’da Ãœrdün ile arası bozulsa da 1987 yılında BirleÅŸmiÅŸ Milletler’in 242 sayılı kararından sonra 15 Kasım 1988’de bağımsız Filistin Devleti Cezayir’de ilan edildi. Yaser Arafat devlet baÅŸkanı seçildi. 1988’de Filistinliler, iÅŸgal altındaki bölgelerde silah kullanmadan taÅŸlarla yaptıkları meÅŸhur Ä°ntifada hareketini baÅŸlattılar.

13 Eylül 1993 tarihinde Ä°shak Rabin ve Yaser Arafat arasında Washington’da imzalanan “Filistin Özerklik Ä°lkeleri Deklerasyonu” ile 5 yıllık bir süre içerisinde Gazze ve Eriha’da “Özerk Filistin Devleti” kurulması kararlaÅŸtırıldı. Bölgede baÅŸlayan normalleÅŸme sürecinde, 26 Ekim 1994 tarihinde bu kez Ä°srail ile Ãœrdün arasında bir barış anlaÅŸması imzalandı. 4 Kasım 1994 tarihinde barışa imza atan Ä°shak Rabin, Ä°srail Gizli Servisi’nin bir ÅŸubesi tarafından öldürüldü.

Alıntıdır

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 27.11.2007 tarihinde bosnak tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 1515 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Dünya ve Ülkeler Tarihi Ansiklopedisi: Filistin orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...