Dinler Tarihi Ansiklopedisi: Hıristiyanlık

Hıristiyanlık

«Hıristos» da denen (Yunanca «khristos», kutsanmış’tan) Ä°sa Peygamber’e inananların ve öğretisini benimseyenlerin dinidir. Ä°sa, Roma imparatoru Augustus zamanında Yahudiye’de (bugünkü Filistin), Beytüllahm’da Bakire Meryem’den doÄŸdu. 30 yıl kadar sonra, Kudüs’te imparator Tiberius’un saltanatı döneminde çarmıha gerilerek öldürüldü.

Mesaimin kapsamı ve özgünlüğüyle ilgi çeken Ä°sa, Hıristiyanlarca (bugün l milyardan fazladır) Ä°nciri, yani sınırsız bir merhamet yoluyla insanların nasıl kurtulacağını bildiren «Mü j de »yi öğretmek üzere dünyaya indirilmiÅŸ, Tanrı’nın oÄŸlu kabul edilir.

Ä°sa’nın öğretisi köklerini Yahudi dininden alır. O, yaÅŸadığı sürece Yahudi yasalarını kaldırmaÄŸa çalışmadı, kendisi de o yasalara uydu. Her zaman, Tanrı sevgisinin (bu sevgi onun için,insan sevgisinden ayrılmaz) basit bir görünüşün ötesinde geliÅŸtiÄŸini ve «ruhun sözden (kelâm) üstün olduÄŸunu» göstermeÄŸe çalışmıştı.

Kendisine ilk iman edenler (havariler) Yahudiler arasından geliyordu, ama, çarmıha gerildikten, göğe çekilip tanrısal ruhun nefesiyle yeniden dirildikten sonra, onun havarileri anladılar ki, «Müjde» yalnız Yahudiler için değil, bütün insanlar içindir.

Asyalı bir Yahudi olan havari Paulus, Hıristiyan olduktan sonra, Ä°sa dinini Yahudi olmayan ülkelere götürmekle görevlendirildi. 45 yılından baÅŸlayarak (Ä°sa’nın ölümünden on iki yıl kadar sonra), Küçük Asya ve Yunanistan’ı dolaÅŸtı, oralarda birçok Hıristiyan topluluÄŸu kurdu. Roma’da, Ä°sa havarilerinin baÅŸkanı olan ve günün birinde Vatikan’da iÅŸkenceyle öldürülen Petrus ile buluÅŸtu. Petrus’un öldürüldüğü yere yapılan mezarı, daha sonra, Hıristiyan dininin merkezi sayıldı (Vatikan).

İlk Hıristiyanlar

Ä°ncil dininin yayılması, o tarihlerde, uçsuz bucaksız Roma Ä°mparatorluÄŸu’nda hüküm süren barıştan ve bu barışın yarattığı ulaşım kolaylıklarından yararlandı. Bütün inanışları hoÅŸgörüyle karşılayan Roma Devleti, Hıristiyanlara vahşîce eziyet etti. Aslında Roma, kendi bakımından haklıydı; köleleri bile baÄŸrına basan ve tek bir Tanrı tanıyarak, imparatorluÄŸun tanrılığım inkâr eden bir dine göz yumamazdı.

Ama bu güç dönem 310 yılı sonlarına doÄŸru, imparator Constantinus’un. rakiplerini yenerek Hıristiyanları himayesine almasıyla ve Milano Fermanı’nın (313), tam bir iman özgürlüğü tanımasıyla son buldu. 330’da, Constantinus imparatorluÄŸun ikinci baÅŸkenti Konstantinopolis’i (Ä°stanbul) kurdu; bu «Yeni Roma», bir din merkezi oldu ve doÄŸu Hıristiyanlarını, Roma yerine, kendine çekti.

Bizans imparatoru ile dört patriÄŸin (en önemlisi Konstantinopolis patriÄŸiydi) çevresinde toplanan doÄŸu Hıristiyanları, bambaÅŸka bir anlayışta gördükleri Latin kardeÅŸlerini kendilerine her gün biraz daha yabancı buluyorlardı. Ãœstelik, Konstantinopolis’te, imparator ile patrik, Hıristiyanların lideri olarak Roma’daki papayı tanımaÄŸa yanaÅŸmıyorlardı.

Papalık ve Batı Hıristiyanları

Batıda da Hıristiyanlık kara günler geçiriyordu. X. ve XI. yy.larda, derebeylik töreleri kilise hiyerarşisine sızmış, kilise bağımsızlığını yitirmişti. Ama reformcu papaların etkinliğiyle kilise yavaş yavaş, İncil mirasının yöneticisi ve bekçisi görevine döndü.

XIV. ve XV. yy.da, bu büyük kargaÅŸalıklar (savaÅŸlar, salgın hastalıklar) döneminde, 1378’den 1417’ye kadar batı kilisesinde biri Roma’da, biri Avignon’da iki papa aynı zamanda saltanat sürüyordu. Sonunda Roma Papalığı galip geldiyse de, Hıristiyan âleminde, çok zengin ve Ä°ncil ilkelerinden iyice uzaklaÅŸmış bir kiliseye karşı geliÅŸen geniÅŸ Reform akımını önleyecek gücü bulamadı.

Protestanların Reformu

Bir Sakson keÅŸiÅŸi olan Martin Luther (1483-1546) haksız saydığı papalık otoritesine karşı çıktı. Milyonlarca Hıristiyan’ı ve Protestan’ı da birlikte sürükledi ve bunlar artık Rönesans’la yozlaÅŸmış Roma’ya boyun eÄŸmek istemediler. Ä°ÅŸe hükümdarlar karıştı ve korkunç din savaÅŸları, XVI. ve XVII. yy.larda Avrupa’yı kasıp kavurdu. Luthercilik özellikle Almanya ve Ä°skandinavya’da iyice yerleÅŸti.

BaÅŸka bir Protestan, Fransız Jean Calvin (1509-1564) ise Ä°sviçre ve sonra da Fransa’da dinde Reform hareketini geliÅŸtirdi. Kalvinizm Hollanda ve Ä°skoçya’da iyice yerleÅŸti.

Ä°ngiltere’de Protestanlık, Henry VII Fin kızı kraliçe Elizabeth I sayesinde, kendine özgü bir ulusal kilise, (Anglikanizm) biçimini aldı.
Otuzyıl Savaşı’nın (din savaÅŸlarının sonuncusu) bitiminde, Vestfalya AntlaÅŸmaları imzalanırken (1648) batı Hıristiyanlığı dağılmış, doÄŸu Hıristiyanlığı ise (Rusya dışında) Türklere boyun eÄŸmiÅŸti.

XVII. yy., Ä°talya’da, Ä°spanya’da ve özellikle Fransa’da, maneviyatçılığın parlak bir canlanışına sahne oldu. Ama XVIII. yy.da (aydınlık yüzyıl ve Voltaire yüzyılı) yenilgiye uÄŸradı.

Bu anlayış, Hıristiyanlık anlayışına, yani Hıristiyan inancının herkesçe tanınmasına dayandırılmış bir uygarlığa indirilen öldürücü darbe 1789 Fransız Devrimi’yle zafere ulaÅŸtı. XIX. yy.da bilim ve tekniÄŸin kaydettiÄŸi ilerlemeler, kiliseleri çaÄŸdaÅŸ toplumdan ayıran uçurumları geniÅŸletti.

Balık ve Kuzu

Yunanca balık ichthus’tur; bu sözcük belki de «İsa-Hıristos, Tanrı’nın oÄŸlu, kurtarıcı» anlamına gelen lesous CHristos THeou Uios Sâter kelimelerinin baÅŸ harflerinden oluÅŸturulmuÅŸtur. Bunun içindir ki, ilk Hıristiyanların sığındığı Roma katakomplarında balık, duvar resimlerinde Ä°sa’yı tasvir eder.

Saflığın ve temizliÄŸin simgesi olan kuzu da, dünyanın günahlarını ödemek üzere kurban edilmiÅŸ Ä°sa-Hıristos’u temsil eder. Kuzu ve balık ilk yüzyılların baskı altındaki Hıristiyanlarınca birbirlerini tanıma iÅŸareti, «parola»ydı.

Bir Milyarı Aşkın Hıristiyan

Hıristiyan dinine mensup olanların sayısı, günümüzde 1,043,000,000’u bulmuÅŸtur. Bunların dağılımı şöyledir: Katolikler (624,000,000), Ortodokslar (124,000,000), Protestanlarla Anglikanlar (295,000,000).

Ä°sa’nın Vaftiz EdiliÅŸi. (Ravenna mozaiÄŸi, VI. yy.). Bu ve benzeri törenler bazı dinlerde çocuÄŸun topluma katılma simgesi sayılır. Birçok Hıristiyan ülkede vaftiz kayıtları uzun süre nüfus kütüğü yerine geçmiÅŸtir.

Martin Luther vaaz kürsüsünde, bir Alman duvar halısından bölüm.

Jean Calvin’in bir portresi. Özel koleksiyon, Cenevre.

Hıristiyanlar başlangıçta korkunç işkencelere göğüs gerdiler: sağdaki tablo bu yolda işlenen cinayetleri gösteriyor. Solda, 24 ağustos 1572 gününe rastlayan Saint-Barthelemy katliamı.

Alıntıdır

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 28.11.2007 tarihinde bosnak tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 613 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Dinler Tarihi Ansiklopedisi: Hıristiyanlık orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...