Bilimsel Sınıflandırma Nedir? | Bilimsel Sınıflandırma Nasıl Yapılır? Ä°lk Sınıflandırma Ne Zaman Yapıldı? Linnaeus Taksonomisi – Canlı..

Bilimsel Sınıflandırma

Bilimsel sınıflandırma veya biyolojik sınıflandırma, biyologların yaÅŸayan veya soyu tükenmiÅŸ canlılara ait türleri nasıl gruplandıracaklarına veya kategorize edeceklerine dair bilimsel temelleri ortaya koyar. Modern sınıflandırma, Carolus Linnaeus’un, türlerin fiziksel özelliklerine göre sınıflandırılması sistemini temel alır. Bu sınıflandırma Linnaeus’dan beri Darwinci prensibin genel kuralları ışığında birçok düzenlemeye uÄŸramıştır. Moleküler sınıflandırmanın, kullandığı DNA analizi yöntemi ile bu sınıflandırmanın birçok ilkesi de deÄŸiÅŸmiÅŸtir ve deÄŸiÅŸmeye devam etmektedir. Bilimsel sınıflandırma bir bilim olarak taksonomi veya sistematik ile iliÅŸkilidir.

İlk Sınıflandırma

Sınıflandırmanın tarihi m.ö dayanır. Eski Yunan bilginlerinden Hippocrates (Hipokrat) (M.Ö. 460-377), hayvan türlerini saymış olmakla beraber, çalışmasının takibeden bölümlerinde bunların sınıflandırılması için çaba sarfetmemiştir. Yaşam formlarının sınıflandırılmasına ait bilinen en eski çalışma, Yunan filozof Aristoteles (Aristo) (M.Ö. 354-291) tarafından yapılmıştır. Aristoteles yaptığı sınıflandırmada yaşam ortamlarını (hava, kara ve su) temel olarak almıştır.

Seville kadısı Ä°bn-i Rüşd, 1172 yılında, Aristoteles’in kitabını de Anime (Hayvanlar) adıyla kısaltıp tercüme etmiÅŸtir. Bu kitap daha sonraları Mitchell the Scot tarafından latinceye çevrilmiÅŸtir.

Bilimsel sınıflandırmanın geliÅŸmesinde, sonraki önemli deÄŸiÅŸiklik Ä°sviçreli profesör Conrad Gesner (1516-1565) tarafından yapılmıştır. Gesner’in çalışmaları aynı zamanda, yaÅŸam alanında bilinen en eski derlemelerdir. Gesner’in 1558 yılındaki biyolojik gözlemleriyle bilim dünyasına saÄŸladığı katkılar, ölümünden ancak 58 yıl sonra basılabilmiÅŸtir. Ulisse Aldrovandi’nin 1602 yılında yayımlanan araÅŸtırmaları, böceklerin sınıflandırılmasına dair ilk denemelerdir.

Bakınız, Conrad Gesner

Yeni Dünya (Amerika)’nın bir bölümünün keÅŸfedilmesi hayvan yaÅŸamının yeni keÅŸfedilen formlarına ait örnekler verilmesine ve tanımlamalar yapılmasına neden olmuÅŸtur. 16. yüzyılın sonları ve 17. yüzyılın baÅŸları, hayvanlar üzerine dikkatli araÅŸtırmaların yapılmaya baÅŸladığı dönemdir. Bu çalışmalar öncelikle ailesel türlere yönelmiÅŸtir. Böylece organların benzerliÄŸi ile baÅŸlayan sınıflandırma yavaÅŸ yavaÅŸ geliÅŸerek anatomik temellere dayandırılmaya baÅŸlanmıştır. Girolamo Fabrizio (1537 – 1619), Petrus Severinus (1580 – 1656), William Harvey (1578 – 1657), Edward Tyson (1650 – 1708), Marcello Malpighi (1628 – 1694), Jan Swammerdam (1637 – 1680), ve Robert Hooke (1635 – 1702) bilimsel sınıflandırmanın geliÅŸmesinde katkıları olan biliminsanlarıdır.

İngiliz doğacı John Ray (1627-1705) bitkiler, hayvanlar ve din teolojisi hakkında önemli eserler yayımlamıştır. Historia Plantarum adlı eserinde bitkilerin sınıflandırılmasına getirdiği yaklaşım modern taksonomi için önemli bir adımdır. Ray bu eserinde daha önce kullanılan sınıflandırma sistemlerini reddetmiş, bunun yerine gözlemler sonucu ortaya çıkan benzerliklere ve farklılıklara göre bir sınıflandırma yapma yoluna gitmiştir.

Sanat açısından büyük deÄŸer taşıyan çizimler, Anna Maria Sibylla Merian (1647-1717) tarafından yapılmıştır. Merian sadece ressam deÄŸil, aynı zamanda bir tabiat araÅŸtırıcısıydı. 1699 yılında Güney Amerika’nın bugün bile en vahÅŸi doÄŸasının bulunduÄŸu Surinam bölgesinde yaptığı çalışmaları 1705 yılında 54 Tablo halinde yayınlanmıştır. Merian, Entomoloji literatürüne aynı zamanda sanat yönünden en deÄŸerli ilk eserleri kazandırmıştır….

Linnaeus Taksonomisi

John Ray’in ölümünden iki sene önce Carolus Linnaeus (1707-1778) doÄŸmuÅŸtur. Yapıtı “Systema Naturae” yaÅŸamı sırasında on iki baskı yapmıştır. (1. baskı: 1735) Linnaeus modern sınıflandırma için bilinen en iyi metodu tanıtmış ve sistematik zooloji, sistematik botanik ve bilinen diÄŸer sistematik türlerini oluÅŸturmuÅŸtur.

Linnaeus, John Ray’in türler hakkındaki yaklaşımını benimsemiÅŸtir. Her türün iki latince kelimeden oluÅŸan bir birim ile adlandırılmasını önermiÅŸ ve bu kullanımda ısrar etmiÅŸtir. Bu iki kelimelik yapının ilk kelimesi, yaÅŸam formunun ait olduÄŸu cinsin ismidir. Ä°kinci kelime ise o cinsin deÄŸiÅŸik türlerini belirtmek için kullanılan ve türün genel özelliklerine baÄŸlı olarak seçilmiÅŸ bağımsız bir kelimedir. Bu yaklaşım günümüzde kullanılan iki kelimelik isimlendirme için temel teÅŸkil etmiÅŸtir. Bu iki kelimelik isimler, türlere ait bilimsel isimler veya türlerin sistematik isimleridir. Türlerin ayırt edilmesini daha da kolaylaÅŸtırmak için iki kelimelik isimlendirme kullanılmaktadır. Bilimsel adların doÄŸru yazılması için; cins isimleri büyük harfle baÅŸlamalı, tür isimleri ufak harfle baÅŸlamalı, yazar ismi ve yayın notu eklenmelidir.

Linnaeus’dan önce, bazen tanımlayıcı bir sıfat içeren bazen ise farklı birçok kelimeden oluÅŸan isimlendirme kullanılıyordu. Bilim adamları aynı tür için farklı isimler de kullanabiliyorlardı. Bu adlandırma bilim dünyasında birçok karışıklığa neden oldu. Linnaeus’un sistemi, bitki ve hayvan türlerine verilen bu farklı isimlendirmeleri bir standarda ve kolay anlaşılan bir ÅŸekle kavuÅŸturdu. Linnaeus sistemini, cins, takım, sınıf gruplarını ekleyerek daha da geliÅŸtirdi.

Linnaeus sistemi, organizmaları gruplar hiyerarşisi içinde düzenleyerek çalışır. Her grup kendinden daha alt basamaktaki grupları içerir. Kolayca bilinen iki kelimelik bilimsel isim diğer altı basamak ile de tanımlanabilir.

Taksonomide en fazla kullanılan takson basamakları şunlardır:

– Domain
– Âlem
– Filum/Åžube (Hayvanlar) ya da Bölüm (Bitkiler)
– Sınıf
– Takım
– Familya
– Cins
– Tür
– Alttür
– Varyete
– Kültivar
– Form
– Klon
– Hibrid

Ancak daha geniş bir şekilde takson basamakları şöyle yazılabilir:
Yukarıdaki sıralamadan da görüldüğü üzere takson basamaklarında alt seviyelere inildikçe ortak özellikler artmakta ve bu nedenle bazen ön eklerle ara basamaklar da oluşturulabilmektedir. Ö

Örnek olarak;

– Âlem (regnum)
РAlt ̢lem (subregnum)
– Ãœst bölüm/Ãœst ÅŸube (superdivisio)
– Bölüm/Åžube (divisio)
– Alt bölüm/Alt ÅŸube (subdivisio)
– Sınıf (classis)
– Alt sınıf (subclassis)
– Ä°nfra sınıf (Infraclassis)
– Ãœst takım (superordo)
– Takım (ordo)
– Alt takım (subordo)
– Ä°nfra takım (Infraordo)
– Familya (familia)
– Alt familya (subfamilia)
– Oymak (tribus)
– Alt oymak (subtribus)
– Cins (genus)
– Alt cins (subgenus)
– Seksiyon (sectio)
– Alt seksiyon (subsectio)
– Seri (series)
– Alt seri (subseries)
– Tür (species)
– Alt tür (subspecies)
– Varyete, çeÅŸit (varietas)
– Alt varyete, (subvarietas)
– Form (forma)
– Alt form (subforma)
– Kültivar (cultivars)

Modern GeliÅŸtirmeler

Linnaeus’un geliÅŸtirdiÄŸi türlerin sınıflandırılması yaklaşımı ve takson basamakları en az iki yüzyıl boyunca biyolojide aynen kullanıldı.

Örnekler

Kara karınlı sirke sineÄŸi (Drosophila melanogaster), insan (Homo sapiens) ve büyük çiçekli manolya (Magnolia grandiflora)’ya ait sınıflandırmalar aÅŸağıdadır:

1. Kara karınlı sirke sineği (Drosophila melanogaster)

Domain: Ökaryotlar (Eukarya)
Âlem:Hayvanlar (Animalia)
Şube: Eklem bacaklılar (Arthropoda)
Sınıf: Böcekler (Insecta)
Takım: Çift kanatlılar (Diptera)
Familya: Sirke sineÄŸigiller (Drosophilidae)
Cins: Sirke sineÄŸi (Drosophila)
Tür: Kara karınlı sirke sineği (Drosophila melanogaster)

2. Ä°nsan (Homo sapiens)

Domain: Ökaryotlar (Eukarya)
Âlem: Hayvanlar (Animalia)
Şube: Kordalılar (Chordata)
Alt şube: Omurgalılar (Vertebrata)
Sınıf: Memeliler (Mammalia)
Alt sınıf: Theria
Infra sınıf: Eteneliler (Eutheria)
Takım: Primatlar (Primate)
Alt sınıf: Haplorrhini
Familya(Aile): Ä°nsangiller (Hominidae)
Cins: Homo
Tür: İnsan (Homo sapiens)

Büyük çiçekli manolya (Magnolia grandiflora)

Domain: Ökaryotlar(Eukarya)
Âlem: Bitkiler (Plantae)
Bölüm: Kapalı tohumlular (Magnoliophyta)
Sınıf: İki çenekliler (Magnoliopsida)
Takım: Magnoliales
Familya: Manolyagiller (Magnoliaceae)
Cins: Manolya (Magnolia)
Tür: Büyük çiçekli manolya (Magnolia grandiflora)

Not: Bu örnekte birçok takson, cinsten sonra isimlendirilmiÅŸtir, manolya bu cinse ait ilk türdür ve yazılışı cins ismi ile aynıdır. Manolya ve birçok bitki, çiçeklere sahip olmalarından dolayı “Çiçekli bitkiler” veya “Kapalı tohumlular” olarak adlandırılırlar.

Takson Gruplarına Ait Son Ekler

Cinsten daha büyük takson basamaklarına ait isimler cins isimlerine yapılan ekler ile türetilmiştir. Bu isimlerin türetilmesinde kullanılan ekler aşağıdaki tabloda listelenmiştir:

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 05.04.2009 tarihinde Hale tarafından, Fizik - Kimya - Biyoloji Konu Anlatımları bölümünde paylaşılmıştır ve 954 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 2 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Bilimsel Sınıflandırma Nedir? | Bilimsel Sınıflandırma Nasıl Yapılır? İlk Sınıflandırma Ne Zaman Yapıldı? Linnaeus Taksonomisi - Canlıların Sınıflandırılması - Carolus Linnaeus orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...