Bilge Tonyukuk Taşları (Kün Tuğ Bolgıl Kök Kurıkan)

Bilge Tonyukuk Taşları (Kün Tuğ Bolgıl Kök Kurıkan)

1. taş, 1. yüz. (Batı yüzü)

1- Bilge Tonyukuk’um. Kendim Çin ülkesinde doÄŸdum. Türk bodunu Çin’e baÄŸlı idi.

2- Türk bodunu (bir) baÅŸ bulamadan Çin’den ayrıldı, (bir) baÅŸ buldu. (O) başı bırakıp Çin’e yine döndü. Teñri şöyle demiÅŸ beliÄŸ: “BaÅŸ verdim,

3- Başını bırakıp geri döndün. Döndüğün için Teñri öldürmüştür beliÄŸ”. Türk bodunu öldü, eridi, yok oldu. Türk Sir bodununun yurdunda

4- boy kalmadı. Uzakta, dışarıda kalmış(lar) toparlanıp yediyüz oldu(lar). İki bölüğü atlı, bir bölüğü yaya idi. Yediyüz kişiyi

5- yöneten büyükleri ÅŸad idi. “Katıl” dedi, katılanı ben oldum:Bilge Tonyukuk… KaÄŸan mı kılayım dedim. Düşündüm. Sıska boÄŸa (ile), semiz boÄŸa arkaya

6- tekme atsalar, semiz boğa mı, sıska boğa mı attı diye bilinmez imiş deyip çokça düşündüm. Ondan sonra Teñri bilgi verdiği için, özüm, kendim kağan kıldım. Bilge Tonyukuk, Boyla Bağa Tarkan

7- ile Ä°lteriÅŸ kaÄŸan olunca Güney’de Çin’i, DoÄŸu’da Kıtayn’ı, Kuzey’de OÄŸuz’u pek çok öldürdü. Bilgesi, çavuÅŸu ben kendim idim. ÇoÄŸay’ın Kuzeyi’nde Kara KumuÄŸ’da oturur idik.

*****

1. taş, 2. yüz. (Güney yüzü)

1- Geyik yiyerek, tavşan yiyerek oturur idik. Bodunun boğazı tok idi. Yağımız çevrede ocak gibi iken (biz) ateş gibi idik. Öylece otururduk. Yörük Oğuzlarından tanık geldi.

2- Tanığın sözü şöyle: “Dokuz OÄŸuz bodunu üzerine kaÄŸan oturdu.” der. Çin yönüne Konı PaÅŸa’yı göndermiÅŸ. Kıtayn yönüne Toñra Esim’i göndermiÅŸ. Söz böyle: “Azıcık Türk bodunu

3- yürüyor imiÅŸ. KaÄŸanı alp imiÅŸ. Danışmanı bilgili imiÅŸ. O iki kiÅŸi var olursa seni (de), Çin’i (de) öldürecek derim. DoÄŸu’da Kıtayn’ı öldürecek derim. Beni, OÄŸuz’u

4- öldürecek derim. Çin Güney’den yana deÄŸsin, Kıtayn DoÄŸu’dan yana deÄŸsin, ben Kuzey’den yana deÄŸeyim. Türk Sir bodunu yerinde dursun. (Onun) ilerlemesi dahi dursun, (onu) yok edelim

5- derim.”. O sözü iÅŸitip gece uyuyasım gelmedi, gündüz oturasım gelmedi. Ondan ötürü kaÄŸanıma açıldım. Şöyle açıldım:”Çin, OÄŸuz, Kıtayn, bu üçü birleÅŸirse

6- biz kala kalacağız. Kendi içi dışarıdan tutulmuş gibiyiz. Yufka gücündekinin delinmesi ucuz imiş. İnce gücündekini kırmak kolay. Yufka kalın olsa delinmesi çetin imiş. İnce

7- yoÄŸun olsa kırmak çetin imiÅŸ. DoÄŸu’da Kıyayn’dan, Güney’de Çin’den, Batı’da Batılı’lardan, Kuzey’de OÄŸuz’dan iki üç bin erimiz gelecek var mı ki? Böyle konuÅŸtum.

8- KaÄŸanım, ben Bilge Tonyukuk konuÅŸtuk. (KaÄŸan) KonuÅŸtuÄŸumu iÅŸiti verdi. Gönlünce yönlendir dedi. Kök Öñ’ü aşıp Ötüken Ormanı’na yöneldim. Ä°nig Köklük (denilen yer)’ün ToÄŸul (denilen yer)’da OÄŸuz geldi.

9- Eri üç bin imiÅŸ. Biz iki bin erdik. SavaÅŸtık. Teñri öyle istedi dağıttık. IrmaÄŸa düştü. Dağıttıklarımız yolda yine öldü hep. Ondan sonra OÄŸuz’un tümü (bize katılmak için) geldi.

10- Getirdim bütün Türk bodunu’nu Ötüken Yeri’ne… Ben kendim Bilge Tonyukuk Ötüken Yer’e konmuÅŸ diye iÅŸitip Güney’deki bodun, Batı’daki, Kuzey’deki, DoÄŸu’daki bodun (bize katılmak için) geldi.

*****

1. taş, 3. yüz. (Doğu yüzü)

1- İki bin erdik biz. İki ordu(muz) oldu. Türk bodunu kılındığından, Türk Kağanı oturduğundan beri Şantuñ kentine, Taluy ırmağına ulaşmış yok imiş. Kağanıma söyleyip ordu ilettim.

2- Şantuñ kentine, Taluy ırmağına değdirdim. Yirmi üç kenti kırdı. Usu yıprandı. Otağda yatıp kalırdı. Çin kağanı yağımız idi. On Ok kağanı yağımız idi.

3- Dahası Kırkız’ın güçlü kaÄŸanı yağımız oldu. O üç kaÄŸan sözleÅŸip “Altun ormanı üstünde buluÅŸalım” demiÅŸ. Öyle anlaÅŸmışlar. “DoÄŸu’da Türk KaÄŸanı’na saldıralım” demiÅŸ. “Ona doÄŸru saldırmazsak nice ne eder o bizi…

4- KaÄŸanı alp imiÅŸ. Danışmanı bilge imiÅŸ. Nice ne edip kesinlikle öldürecektir. Üçümüz birleÅŸip sü salalım. Onu yok kılalım.” demiÅŸ. TürgiÅŸ KaÄŸanı öyle demiÅŸ. “Benim bodunun oraya ulaşır.” demiÅŸ.

5- “Türk bodunu yine karışıktır.” demiÅŸ. “OÄŸuz’u yine sıkıntıdadır.” demiÅŸ. O sözü iÅŸitince gece yine uyuyasım gelmez idi. Oturasım gelmez idi. Orada düşündüm.

6- Ä°lk Kırgız’a salmamız iyi olur dedim. Kögmen’in yolu bir imiÅŸ, (ama) kapalı imiÅŸ diye iÅŸitip bu yolu yürür isek yaramıyacak dedim. ….. kılavuz istedim. Çölüg Ä°z eri buldum.

7- Kendim az yerim, onu beslerim ….. imiÅŸ. Bir at yolu imiÅŸ. Onun (ile) gitmiÅŸ. Ona söyleyip bir atlı gitmiÅŸ diye o yolu yürürsek iyi olur dedim. Düşündüm. KaÄŸanıma

*****

1. taş, 4. yüz. (Kuzey yüzü)

1- söyledim. Ordu yürüttüm. “Attan in” dedim. Aktermil’i geçince yorgalattım. At üstüne bindirerek karı söktüm. Yukarıya at yedekleyip yaya… aÄŸaç(lara) tutunarak çıkarttım. Öndeki er

2- geçince … Ibrık (ırmağı)’ı aÅŸtık. Yobul (dağı)’u indik. On gecede yanındaki TuÄŸ’un berisine vardık. Kılavuz yeri ÅŸaşırıp boÄŸazlandı. Bunalan KaÄŸan “koÅŸturu verin” demiÅŸ,

3- “Anı suyuna varalım”… O suyun yanına vardık. AÅŸ yemeÄŸe attan indirdik. At(lar)ı iyice dinlendirdik. Gündüz de gece de koÅŸturup vardık. Kırgız’ı uykuda bastık.

4- Süngüyle açtık. Ka(ÄŸa)nı, ordusu derlenmiÅŸ. SavaÅŸtık, sançtık. Ka(ÄŸa)nını öldürdük. KaÄŸan’a Kırkız bodunu tutsak oldu, baÅŸ eÄŸdi. Geri döndük. Kögmen ormanına beri geldik.

5- Kırkız’dan döndük. TürgiÅŸ kaÄŸanın(ın yanın)dan gözcü geldi. Sözü şöyle: “DoÄŸu’dan kaÄŸana doÄŸru ordu yürütelim demiÅŸ. Yürütmezsek o bizi ne çaÄŸda, nerede olsa

6- bizi kesin öldürür demiÅŸ. TürgiÅŸ kaÄŸanı dışarılamış” dedi. “On Ok bodunu eksiksiz dışarılamış” der. Çin ordusu (da) var imiÅŸ. O söz(ler)ü iÅŸitince kaÄŸanım: “Ben eve geri döneyim” dedi.

7- Katun yok olmuÅŸ idi. “Onu yoÄŸlatayım” dedi. “Ordu gönderin” dedi. “Altun ormanında oturun” dedi. “Sü başı Ä°nel KaÄŸan, TarduÅŸ Åžad gitsin(ler)” dedi. Bilge Tonyukuk’a, bana söyledi.

8- “Bu orduyu yönelt” dedi. “BuyruÄŸunu gönlünce söyle. Ben sana ne söyleyeyim” dedi. “Gelirse yiÄŸitçe toparlanır, gelmezse dilini sözünü alır oturursunuz” dedi. Altun ormanında oturduk.

9- Üç çaşıt geldi. Sözleri bir: “KaÄŸan ordu çıkardı. On Ok ordusu eksiksiz çıktı” der(ler). “Yarış ovasında buluÅŸalım” demiÅŸler. O sözü iÅŸitince KaÄŸan’a o söz(ler)i ilettim. KaÄŸan’dan (bu) söze karşılık

10- geldi. “Oturun” diye demiÅŸ. “Öncüyü, gözcüyü iyice vur. Baskın yaptırtma” demiÅŸ. Bög (kapaÄŸan) KaÄŸan bana öyle söylemiÅŸ. Apa Tarkan’a içre (gizli) söz göndermiÅŸ: “Bilge Tonyukuk korkar, o kendisi o yanılır.

11- Ordu yürütelim derse onamayın”. O sözü iÅŸitince ordu yürüttüm. Altun ormanını yol aramadan aÅŸtım. Ä°rtiÅŸ ırmağını geçitsiz yerinden geçtik. Gece de gittik. Bolçu’ya tan atmadan deÄŸdik (ulaÅŸtık).

——————————————————————————–

2.taş, 1. yüz. (Batı yüzü)

1- Ulak getirdiler. Sözü şöyle: “Yarış ovasında on tümen er toplandı” der. O sözü iÅŸitince beÄŸlerin hepsi

2- “Dönelim, arı uslu olmak iyidir” dediler. Ben şöyle derim; ben Bilge Tonyukuk: “Altun ormanını aşıp geldik, Ä°rtiÅŸ ırmağını

3- geçip geldik. Gelmiş(ler)i alp dedi, duymadı. Teñri, Umay, Iduk Yer Su

bası verdi beliğ. Niye kaçıyoruz?

4- Çok diye niye korkuyoruz? Azız diye neden (kendimizi) aÅŸağılayalım. Akın edelim” dedim. Akın ettik. Yayıldık. Ä°kinci (kez) çok geldi(ler).

5- Yanar gibi kızıp geldi(ler). Savaştık. Bizim iki üç katımız artık idi(ler).

Tañrı bağışladığı için, çok(turlar) diye biz

6- korkmadık, savaÅŸtık. TarduÅŸ Åžadar’a kadar yayıldık. KaÄŸanını tuttuk. Yabgusunu, ÅŸadını

7- orada öldürüldü. Elli kadar er tuttuk. O aynı gece bodununa bilgi gönderdik. O sözü işitip On Ok beğleri, bodunu hep

8- geldi, baş eğdi. Gelen beğlerini, bodununu eğitip, düzenlettim. Az bir bodun

kaçmış idi. On Ok ordusunu yolladım.

9- Biz de ordu saldık. Anı’ya erdik. Yinçü Irmağı’nı geçip Tinsi OÄŸlu denilen kutsal Ek dağına erdirdim.

*****

2. taş, 2. yüz. (Güney yüzü)

1- Temirkapı’ya doÄŸru eriÅŸtik. Oradan döndük. Ä°nelkapı’ya, ….up daÄŸa Tezik, Tokursın'(a)?

2- oradan, Yirük’i aşıp baÅŸlayarak Ardak bodunu hep geldi, o gün (içinde) deÄŸdi. Türk bodunu Demirkapı’ya, Tinsi OÄŸlu

3- Tinsi Oğlu denilen dağa ulaşmışlığı yok imiş. O yere de ben Bilge Tonyukuk ulaştırdığım için

4- kızıl altun, ak gümüş, kızıl uduz?, gerit? kazancı uğraştırmadan getirdi.

Ä°lteriÅŸ KaÄŸan bilgesi ….

5- İli için Çin ile onyedi (kez) savaştı. Kıtayn ile yedi (kez) savaştı. Oğuz ile beş (kez) savaştı. Bun(lar)da danışmanı

6- yine ben kendim idim. Danıştığı yine ben kendim idim. İlteriş Kağan öldü.

Türk Bögi (KapaÄŸan) KaÄŸan’a, Türk Bilge KaÄŸan’a

*****

2. taş, 3. yüz. (Doğu yüzü)

1- KapaÄŸan KaÄŸan yirmiyedi yaşında …. idi. KapaÄŸan KaÄŸan oturdu. Gece uyumadı,

2- Gündüz oturmadı. Kızıl altun (para) döktü, ak gümüş (para) döktü. İşi, gücü ona kendim verdim. Uzaklara öncü(leri) ben gönderdim.

3- Savunmayı, gözleme yerlerini kendim büyüttüm. Yağıya bağırdığımda, kaçırır idim. Kağanımla (birlikte) savaştık. Teñri bağışladı(ğı için)

4- bu Türk bodunu’na pusatlı yağıyı yaklaÅŸtırtmadım. Damgalı atı yürüttürmedim. Ä°lteriÅŸ KaÄŸan kazanmasaydı

5- ve de ben kendim kazanmasaydı il yine, budun yine yok olacak idi. Kazandığı için ve de kendim kazandığım için

6- il yine il, bodun yine bodun oldu. Kendim yaşlı oldum, ulu oldum. Hangi yerde kağanlı boduna

7- ………. böylesi var ise ne sıkıntısı var olur imiÅŸ.

8- ………. Türk Bilge KaÄŸan ilinde yazdırdım. Ben Bilge Tonyukuk.

*****

2. taş, 4. yüz. (Kuzey yüzü)

1- İlteriş Kağan kazanmasaydı, yok olsa idi, ben kendim Bilge Tonyukuk

kazanmasaydım, ben yok olsa idim,

2- KapaÄŸan KaÄŸan’ın Türk Sir bodun’u yerinde boy da, bodun da, kiÅŸi de yok olacak idi.

3- Ä°lteriÅŸ KaÄŸan, Bilge Tonyukuk kazandığımız için, KapaÄŸan KaÄŸan’ın Türk

Sir bodun’unun yürümesi bundandır.

4- Türk Bilge KaÄŸan’ı, Türk Sir bodun’unu, OÄŸuz bodun’unu besleyip oturuyor.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 12.10.2009 tarihinde Esesli tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 734 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Bilge Tonyukuk Taşları (Kün Tuğ Bolgıl Kök Kurıkan) orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...