Atatürk Devrimleri | Siyasal Devrimler – Cumhuriyetin Ä°lanı – 29 Ekim 1923

Atatürk Devrimleri

Siyasal Devrimler – Cumhuriyetin Ä°lanı

Türkiye Cumhuriyeti’nin Ä°lanı

Cumhuriyetin Ä°lanı, milletin yönetilme ÅŸeklinin belirlenmiÅŸ olduÄŸu, Atatürk’ün siyasi devrimlerinden bir tanesidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) 25 Ekim 1923’te ortaya çıkan kabine bunalımı sonucunda, bu yönetim ÅŸeklinin kusurları daha net ortaya çıkmış ve 29 Ekim’de Anayasanın ilgili maddeleri deÄŸiÅŸtirilerek, ülkenin yönetim ÅŸekli cumhuriyet olarak belirlenmiÅŸtir.

Sebepleri

23 Nisan 1920‘de TBMM’nin açılışı ile milli egemenliÄŸe dayalı yeni bir devlet kurulmuÅŸtu. Ancak KurtuluÅŸ Savaşı devam ederken, milli birlik ve beraberliÄŸin bozulmaması için rejimin adı konulmamıştı.

Saltanatın kaldırılmasının ve Lozan AntlaÅŸması’nın ardından TBMM’de en çok tartışılan konulardan biri, yeni devletin niteliÄŸi sorunuydu. Hükümetinin dayandığı prensipler demokratikti ama bir taraftan da adı “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti” idi. Kendisi bir hükümet olan TBMM’nin ayrı bir hükümeti ve bu hükümeti yönetecek bir baÅŸbakanının bulunmaması, meclis içinden bakanların seçiminde adayların gerekli oyu saÄŸlamakta güçlük çekmeleri, sürekli sorunlara yol açmaktaydı. Bu ÅŸekil demokrasi idarelerinden hiç birine benzemiyordu.

Bazı yabancı ülkeler, Lozan Antlaşmasını imzalamak ve onaylamak için yeni devlet rejiminin daha açık bir şekilde belirlenmesini istiyorlardı. Devlet Başkanlığı görevini, o güne kadar, TBMM başkanı olan Mustafa Kemal Paşa yürütmüştü. Yeni devletin şeklinin belirlenip başkanının da seçilmesi gerekiyordu.

Tarihçesi

Mustafa Kemal PaÅŸa tavsiyesi ile 27 Ekim 1923’te Ali Fethi (Okyar) Bey baÅŸkanlığındaki hükümetin istifası ve Cumhuriyet Halk Partisi grubunun yeni hükümet listesi üstünde anlaÅŸmaya varamaması üzerine, Mustafa Kemal PaÅŸa 28 Ekim gecesi arkadaÅŸlarını toplayarak sorunun gerçek çözümüyle ilgili düşüncesini açıkladı ve Ä°smet Ä°nönü’yle o gece, devletin niteliÄŸinin cumhuriyet olduÄŸunu saptayan bir yasa tasarısı hazırladı.

29 Ekim 1923 günü, Halk Partisi Meclis Grubu bakanlar kurulu listesi üzerinde anlaÅŸamayınca, bazı milletvekilleri Mustafa Kemal PaÅŸa’dan fikir sorulmasına karar verdiler. Mustafa Kemal PaÅŸa, Gruptan bir saat mühlet istedi. Bu müddet zarfında birçok milletvekilini odasına çağırarak gece hazırladıkları kanun tasarısı hakkındaki düşüncelerini öğrendi. Sonra grup toplantısında söz alarak Anayasanın bazı maddelerinin deÄŸiÅŸtirilmesi gereÄŸini açıkladı ve okumak üzere tasarıyı katiplerden birine verdi.

Tasarıda:

“Hakimiyet kayıtsız ve ÅŸartsız milletindir. Ä°dare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına dayanır. Türkiye Devletinin hükümet ÅŸekli Cumhuriyettir.”

gibi esaslar vardı. Uzun görüşmelerden sonra Cumhuriyetin ilanı parti grubunda kabul edildi. Sonra derhal Büyük Millet Meclisi toplandı. Evvela Anayasa Komisyonunun tutanağı okundu. Milletvekillerinden Yunus Nadi, Vasıf Çınar, Eyüp Sabri, Rasih Hoca kürsüye çıkarak cumhuriyetten yana ateÅŸli nutuklar söylediler. Åžair Mehmet Emin (Yurdakul) heyecanlı bir konuÅŸmadan sonra bütün milletvekillerini “YaÅŸasın Cumhuriyet” diye bağırmaÄŸa davet etti. Bütün milletvekilleri ayaÄŸa kalkarak üç defa “YaÅŸasın Cumhuriyet!” diye bağırdılar. 29/30 Ekim 1923 Pazartesi saat 20.30′da kanun kabul edildi. Artık Türk Devletinin adı konmuÅŸtu: Türkiye Cumhuriyeti

Aynı toplantıda Büyük Millet Meclisi oy birliÄŸi ile CumhurbaÅŸkanlığına Ankara Milletvekili Gazi Mustafa Kemal PaÅŸa’yı seçti. Türkiye’nin ilk CumhurbaÅŸkanı vakur ve sevinçli bir yüz ile kürsüye çıktığı zaman büyük bir alkış kopmuÅŸ, bu sürekli alkışlar arasında konuÅŸan Mustafa Kemal PaÅŸa, “Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır” cümlesiyle konuÅŸmasına son vermiÅŸtir.

Sonuçları

Cumhuriyetin ilanı, Türk kurtuluş mücadelesinin askeri ve siyasi alanda zafere ulaşmasının bir sonucudur.

Osmanlı Monarşik yönetiminin Milli Mücadeleye karşı takındığı olumsuz tavır, batıdaki siyasi gelişmelere paralel olarak çizilmiştir. Fakat bu gelişmelerin sonucunda beklenilenin aksine bir Türk devleti yok olmamış yerine çağdaş bir devlet biçimiyle Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur.

Mustafa Kemal Atatürk‘ün ilk CumhurbaÅŸkanı olarak seçilmesiyle, saltanatın kaldırılmasından sonra ortaya çıkan devlet baÅŸkanlığı sorunu da çözümlenmiÅŸtir. Cumhuriyetin ilanı, Türk Ulusu’nun çaÄŸdaÅŸ uygarlık seviyesine çıkaran inkılaplar için elveriÅŸli bir ortam hazırlamıştır.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 27.08.2008 tarihinde Hale tarafından, Yakın Dönem Türkiye Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 4518 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Atatürk Devrimleri | Siyasal Devrimler - Cumhuriyetin İlanı - 29 Ekim 1923 orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...