Tarihi Gizemler | Thera Patlaması Ve Minos – Zaman: İÖ 17. ya da 16. Yüzyıl – Mekân: Thera (Santorini)

Tarihi Gizemler

Thera Patlaması Ve Minos

Zaman: İÖ 17. ya da 16. yüzyıl
Mekân: Thera (Santorini)

Gürültü hiç kuÅŸkusuz nedenini bilme imkânları olmayan Giritliler’i korkutmuÅŸ ve kulaklarını sağır etmiÅŸ olmalı. Sonra kimi soÄŸuk kimi alev alev yanan bir çamur ve kül yaÄŸmuru baÅŸlamış olmalı. Ve herhalde en kötüsü adaya Krakatao’dakilerden daha hızlı ve daha yüksek olan dalgaların vurması olmalıydı. SPYRIDON MARINATOS, 1972

Adanın ortasındaki volkan kül ve lav püskürtürken, haftalar boyunca yer sarsıntıları devam etmişti. Thera çiftçileri adaya lavlar yağarken tarlalarını ve evlerini terk etmişler, teknelerine atlayıp denize açılmışlardı. Sonra 17. ya da 16. yüzyılda bir yaz günü yanardağ müthiş bir güçle patladı.

Yanardağın konik tepesi patlamadan sonra aÅŸamalarla çöktü. Girit’in büyük bir kısmı yoÄŸun bir kül tabakası altında kaldı. Ancak Minos uygarlığını gerçekten Thera patlaması mı sona erdirmiÅŸtir? Pek çok arkeolojik muamma gibi bu bilmecenin de yanıtım vermek kolay deÄŸildir.

Thera patlamasından önce şiddetli yer sarsıntıları olmuş, volkanik kül adanın köy ve tarlalarını kaplamıştı. Ada sakinleri teknelerle kaçıp Akrotiri gibi yerleşim yerlerini boşalttılar. Minos köyü, arkeologlar ortaya çıkarana kadar metrelerce kül altında kaldı.

BÃœYÃœK FELAKET

Bir adı da Santorini olan Thera Adası, Ege Denizi’nde ve bir zamanlar 16 kilometre çapı olan bir adadır. Eskiler deniz yüzeyinden 1600 metre yükselen volkanik bir dağına sahip bu dimdik ama verimli âdâya Kalliste, yani “güzel” adını vermiÅŸlerdi.

HiroÅŸima’daki atom bombası patlamasından daha büyük olan 7500 megatonluk patlama, bir adadan üç ada yaratmıştı. Bunlar dik süngertaşı ve kül yamaçları olan 80 kilometre karelik bir kütleyi çevrelerler. Ada üzerine milyonlarca ton volkanik kül yaÄŸmış ve her tarafı toz tabakalarıyla kaplamıştı. Kuzeybatı rüzgârları volkanik külü DoÄŸu Girit’e ve DoÄŸu Akdeniz’e kadar taşımıştır.

Girit’teki Minos tarlalarına birkaç metre kalınlığında kül düşmüş, ürünü mahvetmiÅŸti. Derin deniz araÅŸtırmalarında Santorini külünün 300.000 kilometre karelik bir alana ve rüzgâr yönünde 700 kilometre kadar uzaÄŸa yayıldığı bulunmuÅŸtur. Örneklerdeki tanecik boyutları yazın kuzeybatı rüzgârlarıyla taşınmaya uygun kül ile uyumludur.

Patlamanın merkezinden tsunamiler de (sismik aktiviteden kaynaklanan dev dalgalar) yayılmış olmalıdır. 365 ve 1650 yıllarındaki daha küçük Santorini patlamaları Girit’in kuzey kıyılarında büyük hasarlar yaratan tsunamiler doÄŸurmuÅŸ ve bu dalgalardan, Mısır’daki Ä°skenderiye bile etkilenmiÅŸtir.

1956’da yakınlardaki Amorgos’ta bir deprem 40 metrelik tsunami dalgaları yaratmıştı. Çok daha büyük bir felaket olan Thera dalgaları, patlamanın ÅŸiddeti ve denizin derinliÄŸi nedeniyle çok daha büyük olmuÅŸ olmalıdır. Girit’in yalnızca 100 kilometre ileride olan ve pek çok Minos topluluÄŸunun yaÅŸadığı kuzey kıyıları, tsunamilerin etkisi altında elbette kalacaktı.

Akrotiri’nin iki katlı evleri hâlâ ayaktadır ve sahiplerinin bıraktığı eÅŸyalar ortalığa saçılmış durumdadır. BitiÅŸik evler felaket anında Minos yaÅŸamından canlı bir tablo sunuyor.

DOÄžANIN BÄ°R KURBANI: AKROTÄ°RÄ°

Thera patlaması Buzul Çağı’ndan bu yana en büyük doÄŸal felaketlerden biridir. GüneydoÄŸu Asya’da 1815’teki Tambora Dağı patlaması ÅŸiddet bakımından ondan üstünse de, Thera 1883’te on binlerce insanın ölümüne neden ünlü Krakatoa patlamasından daha büyüktür.

Yunan arkeologu Spyridon Marinatos, 1939’da, Thera felaketinin İÖ 1500’den sonra Minos uygarlığının çöküşüne neden olduÄŸunu ileri sürmüştür. Pek çok arkeolog bu kurama kuÅŸkuyla yaklaşırken Marinatos, Thera’nın güneydoÄŸu ucunda volkanik kül altında gömülü terk edilmiÅŸ Minos yerleÅŸim birimi Akrotiri’yi keÅŸfetti. Burada yaptığı kazılar patlamanın dramatik ÅŸiddetini gözler önüne sermiÅŸtir.

Akrotiri’ye “Ege’nin Pompei’si” adı verilmiÅŸtir. Sakinlerinin kaçma imkânı buldukları bu yerleÅŸim merkezi tümüyle küller altında kaldığı için, olduÄŸu gibi gelecek kuÅŸaklara saklanabilmiÅŸtir. Marinatos, 13 hektardan büyük bir alana yayılmış bir kent çıkarmıştı. Büyük evlerin arasında bugün sayısız Yunan kırsal kentlerinde olduÄŸu gibi dar sokaklar vardı. Evlerden iki üç katlı olanları hâlâ ayaktadır.

Marinatos tek tek temizlediği odalarda zamanda donup kalmış bir toplumu ortaya çıkarmıştır. Kaçan insanların bıraktıkları yataklar, küpler ve diğer eşya, atıldıkları yerlerde öylece duruyordu. Duvarlardan bazılarındaki parlak renkli fresklerde savaşçılar ve kentler, gemiler, hayvanlar ve bitkiler, hatta boks yapan iki çocuk görülmektedir. Minos standartlarına göre Akrotiri, yoksul bir topluluktu, ancak bize günlük yaşam konusunda Girit saraylarından daha çok şey anlatmaktadır.

Akrotiri evlerinin duvarlarının freskleri 3500 yıl önceki köy yaşamının renkli bir resmini sunuyor. Bir duvarda iki çocuk boks yaparken, öteki duvarda antiloplar geziniyor.

PATLAMANIN TARÄ°HÄ°

Marinatos, Akrotiri’nin ve böylece patlamanın tarihini saptarken kronolojisini, evlerden aldığı seramik vazoları Kuzey Girit’teki Knossos’da “Minos Sarayı”ndan örneklerle kıyaslamaya dayandırdı. Tarihi kayıtlardan İÖ 1500 yıllarına ait olduÄŸu bilinen benzer kaplar Nil kıyılarında bulunmuÅŸtu.

Marinatos bunlara dayanarak felaket tarihini İÖ 1450 olarak belirledi ki, bu da Minos uygarlığının çöküşe geçtiÄŸi ve Knossos’da yıkım belirtilerinin görülmeye baÅŸladığı tarihtir. Marinatos böylece Thera patlamasının Knossos’un -ve bir bütün olarak Minos uygarlığının- çöküşünde katkısı olduÄŸunu iddia etmiÅŸtir.

Son yıllarda aÄŸaç halkalarından ve buzların derinliklerinden ısı ve yaÄŸmur deÄŸiÅŸikliklerini yıllık olarak tespit etmekte bir devrim yaÅŸanmıştır. Bazı uzmanlar aÄŸaç halkalarının ve Kuzey Avrupa ile Grönland’dan alman buz bilgilerinin, İÖ 1628 yılında çok geniÅŸ bir alanda ısı düşmesi ve aÄŸaç büyümesinin duraklaması gibi olayları ortaya çıkardığını iddia ederler ki, bu olgu da volkanik külün güneÅŸ ışınlarını kesmesiyle iliÅŸkilendirilir.

Aynı uzmanlar bu olgunun Thera ile birleÅŸtirilebileceÄŸi ve böylece patlamanın İÖ 17. yüzyılda yeraldığını, bunun da Minos uygarlığının nihai çöküşünden yüz elli yıl önce olduÄŸuna inanmaktadırlar. Ancak Marinatos kronolojisini destekleyenler, Kuzey Avrupa’da buzullarda ve aÄŸaç halkası dizilerindeki iklim anormalliklerinin Thera patlamasından deÄŸil, ondan 150 yıl önce bilinmeyen baÅŸka bir volkanik olaydan kaynaklanmış olacağına iÅŸaret etmektedirler.

Bir baÅŸka yeni keÅŸif bu tarih belirleme iÅŸini daha da karıştırmıştır. Avusturyalı bilimadamı Manfred Bietak, Nil deltasında Teli el-Daba’da (Avaris) ÎÖ 1550 yıllarına ait süngertaşı katmanları bulmuÅŸtur. Bu süngertaşı DoÄŸu Akdeniz’de büyük bir yanardaÄŸ patlamasının kanıtı olabilir. Thera’nın patlamasına kadar olan yüz elli yıl içinde neler olduÄŸunu hâlâ bilmiyoruz.

(Solda) Thera patlamasının derin denizden alınan döküntülerini gösteren harita. Parantez içinde rakamlar, karada bunların eşdeğeri döküntü miktarlardır. (Sağda) Minyatür fresklerden bir ayrıntı: Hayvan postu kaplı kalkanlarıyla silahlı savaşçılar ve bir deniz kazasında denize düşen insanlar.

MÄ°NOSLULAR’A NE OLDU?

Thera felaketinin Minoslular’ın yaÅŸamı üzerinde, özellikle de kuzey kıyılarında ya da DoÄŸu Girit’te volkanik kül bulutunun yolu üzerinde yaÅŸayan çiftçi toplulukları ve saraylar üzerinde çok ciddi bir etki yaratmış olduÄŸu tartışılmazdır. YaÄŸan küller tarladaki ürünü örtüp aynı yerlerin bir daha sürülmesini engellemiÅŸtir. Kıtlıktan ve açlığın sonucunda oluÅŸan bulaşıcı hastalıklardan yüzlerce ve belki de binlerce kiÅŸi ölmüştür.

Knossos denizden içeride ve yüksekte bulunduÄŸundan dev dalgalar kıyıdaki yerleÅŸim birimlerini sular altında bırakmış ama sarayı basmamış olmalıdır. Yüzlerce ticari gemi, balıkçı teknesi ve daha küçük tekne dalgalar sonucunda parçalanmıştır ve bu da Minos uygarlığını besleyen ÅŸarap ve zeytinyağı ticareti üzerinde çok ciddi sonuçlar doÄŸurmuÅŸ olmalıdır. Ancak felaket, patlamadan sonra birkaç kuÅŸak boyunca yaÅŸadıkları ve hatta geliÅŸtikleri anlaşılan Minoslular’ı herhalde yok edememiÅŸtir.

Thera patlaması adanın ortasını havaya uçurarak dev kraterin ortasında aktif bir volkan bırakmıştır. Günümüz Santorini köyünden volkana bir bakış.

Bakınız, Girit Uygarlığı ve Tarihi Dönemleri | Minos Uygarlığı Dini Hakkında Detaylı Bilgiler

Minos Sanatı | Anadolu Kökenli Olduğu Sanılan Bronz İşçiliği Tekniğini Bilen Halkların Gelişiyle Belirginlik Kazanan Dönem

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 30.06.2012 tarihinde Hale tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 114 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Tarihi Gizemler | Thera Patlaması Ve Minos - Zaman: İÖ 17. ya da 16. Yüzyıl - Mekân: Thera (Santorini) orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...