Tarihi Gizemler | Tarım Mumyaları – Zaman: İÖ I800 – Ä°S 400 – Mekân: Batı Çin

Tarihi Gizemler

Tarım Mumyaları

Zaman: İÖ I800 – Ä°S 400
Mekân: Batı Çin

Kurumuş derisi ve çökük göz boşlukları dışında uyuyan bir adama benzeyen kişiye bakarken garip bir duyguya kapıldım ve böylece çağımızın çok eski yüzyıllarında bu kasvetli Lop bölgesine yerleşmiş ve herhalde buradan hoşlanmış olan yerli halkın bir temsilcisiyle karşı karşıya olduğumu hissettim. AUREL STEIN, 1928.

Dünyanın en îyi korunmuÅŸ mumyaları Mısır’da ya da Peru’da deÄŸil, Batı Çin’de Tarım Havzası’nın büyük bir kısmını oluÅŸturan Taklamakan Çölü’nde bulunmuÅŸtur, insanın biçimini öldükten sonra yapay olarak korumayı isteyen eski Mısır ve Ä°nka uygarlıkları ile seleflerinin mumyalarının aksine Tarım mumyaları, Avrasya’nın ikinci büyük çölünün kuru ve tuzlu kumları arasında son derece doÄŸal olarak korunmuÅŸtur.

Tarım mumyaları ilk olarak 20. yüzyılın başında Ä°sveçli Sven Hedin, Alman Albert Von La Coq ve Ä°ngiliz Aurel Stein’in Çin’i batıya baÄŸlayan Ä°pek Yolu’nun kuzey ve güney omurgalarını oluÅŸturan vaha kentlerini ortaya çıkarma seferlerinde bulunmuÅŸtur. Bu ilk seferlerde mumyalar çıkarılmış, fotoÄŸrafları çekilmiÅŸ ve tarifleri yapılmıştı. Ancak bunları koruyacak ya da Batı müzelerine nakledecek tesisler yoktu.

Çinli ve Uygur arkeologlar ancak son zamanlarda bölgenin daha bilimsel araÅŸtırmalarım gerçekleÅŸtirmiÅŸlerdir. Uluslararası ilgiyi uyandıran da, onların daha sonra buldukları mumyalardır. Åžu anda Batı Çin’de İÖ 1800 yıllarından Han Hanedanı’nın gücünü batıya doÄŸru yaydığı İÖ ilk yüzyıllara kadar uzanan dönemden kalma en az 300 mumya vardır. Bundan sonraki tarihi döneme ait oldukları bilinenlerin sayısıysa daha fazladır.

Zaghunluk’ta bulunmuÅŸ mumya adam (İÖ 1000-600 yılları). Åžakağına aşı boyasıyla sarmallar çizilmiÅŸ, aÄŸzının kapalı durması için boynuna bir baÄŸ geçirilmiÅŸ.

MEZARLAR VE KUMAÅžLAR

Tarım mumyaları arasında belirli bir mumya insanı yoktur: Mumyalar çeÅŸitli yer ve kültürlerden, özellikle de eski Ä°pek Yolu’nun güneybatı ve kuzeybatı boylarındandır. Arkeologlar mumyaları sığ çukur mezarlarda, kat kat saz, kütük ve hayvan postu altında derin çukurlarda ve tuÄŸla odalarda bulmuÅŸlardır.

KurumuÅŸ olan Lobnur tuz gölü yakınlarındaki yerlerde ve Kavrighul mezarlığında bulunan en eski mumyalar en basit örtülerle, yünlü battaniyelere sarılıdırlar ama İÖ 1000 yılından sonra kalanlar giyimli ve tüylü ÅŸapkalı (bir adam on ÅŸapkayla gömülmüştü), gömlekli, pelerinli, pantolonlu, renkli çoraplıdırlar ve hatta ekose kumaÅŸlara sarınmışlar-dır. Ä°pek Yolu’nun kuzeyindeki Subeshi’de baÅŸlarında cadıların sivri baÅŸlıklarını andıran çok uzun ÅŸapkalı üç kadın mumyası da bulunmuÅŸtur.

Mumyalar dokuma uzmanları için çok büyük bir tarih öncesi kumaÅŸ kaynağıdır ve bu uzmanlar, kalıntıları ancak yeni yeni derinlemesine analiz etmeye baÅŸlamışlardır. Ancak bu mumyaların en büyük esrarı yüzlerindedir. Bu mumyalanmış insanlar, günümüzde DoÄŸu Asya’ya hâkim olan Mongoloit tiplerden deÄŸillerdir.

Açık renk saç ve sakalları Tarım havzasının bu ilk yerleÅŸimcilerinin Kafkasya’dan ya da Avrupa’dan gelmiÅŸ olacaklarını göstermektedir. Batının bu yabancılarını teÅŸhis etmek, son zamanların arkeolojik keÅŸiflerinin en büyük muammalarından biridir.

(Solda) Uzun “cadı” ÅŸapkalı Subeshi’li üç kadından biri (İÖ 500-400). Ãœzerinde yünlü etek ve bluz, koyun postu bir pelerin ve deri ayakkabılar var. Sol eli deri bir eldiven içinde, saÄŸ eli çıplak. (SaÄŸda) Alnı ve gözkapakları dövmeli, kaÅŸları siyaha boyalı, saçları örgülü Zaghunluk kadını (İÖ 1000-600).

BU Ä°NSANLAR KÄ°MDÄ°?

Sincan’ın Tunç Çağı, yani İÖ 1800’den öncesi arkeolojisi hakkında çok az bilgi vardır ve bölgeye ilk kez ne zaman yerleÅŸildiÄŸi bilinmediÄŸi için Tarım Havzası’nın bu hiç de çekici olmayan dünyasına ilk yerleÅŸenler hakkında ancak bir tahmin yürütebiliriz. Ancak Tunç ve Demir çaÄŸları için varolan aşırı miktardaki kanıtlar, bunların ya batı sıradaÄŸlarından ya da kuzey steplerinden gelen Kafkas ırkından insanlar olduÄŸunu göstermiÅŸtir.

Mumyaların yanı sıra mezarlarda iskeletler de vardır ve incelenen tarih öncesi 300 kaf atasından yalnızca yüzde 11’i Mongoloit fizik tipine uygundur ve bunlar da Sincan’ın doÄŸusunda bulunmuÅŸlardır. Sincan’ın hemen batısında olan Gansu bölgesinin ilk Çinli çiftçilerinin kendilerini çöl vahalarına çekecek bir ÅŸey bulamadıkları anlaşılmaktadır.

Kaderin bu kadar iyi koruduÄŸu bu insanlar kimlerdi? EÄŸer yazılı tarihe geçecek kadar yaÅŸamayan meçhul bir grup iseler o zaman bu konuda hiçbir ÅŸey öğrenemeyeceÄŸiz demektir ve yapabileceÄŸimiz ancak bunlara Sincan’ın Tunç ve Demir çaÄŸlarının bilinen çeÅŸitli arkeolojik kültürlerinin adlarını vermektir. Ancak bu insanların haleflerinin yazılı belge dönemine eriÅŸebildiklerini inanmak için bazı nedenler vardır. Hatta pek çok kimse, bunların soyundan gelenlerin kendi varlıklarının hikâyesini bıraktıklarına inanmaktadır.

Tarım Havzası yalnızca çok sayıda insanı ve diÄŸer organik kalıntıları korumakla kalmamış, çok geniÅŸ bir ilk elyazmaları koleksiyonu da korumuÅŸtur: Burası Çin’in Budizmi benimseyen ilk bölgelerinden biriydi ve Budizm de yazılı söze büyük deÄŸer veren bir dindi. Elyazmalarının çoÄŸu Sanskrit gibi Hindistan’ın daha yakın zamanlarda ithal ettiÄŸi dillerde yazılmış olup Budist manastırlarında bulunmaktadır. Yerli halkın dillerinde yazılmış olanlar ise iki gruba ayrılabilir.

Birincisi Hotanca ya da Hotan-Sakaca olup Güney Tarım’ın eski Hotan kentinde ve çevresinde ve Tarım Havzası’nın kuzeybatısındaki bazı vahalarda konuÅŸulan dildir. Dil, Farsça ve Orta Asya’nın batısının pek çok dilini içeren Ä°ran grubuna dahildir. Saka Dili’ne en yakın dil, Avrupa’da Ä°skitler olarak tanınan bozkır göçebelerinin dilidir.

Bu dil, Tarım Havzası’nın güneyinde ve batısında temsil edilmekteyse de, mumyalar genelde Hotanca’nın izine rastlanılmadığı güneydoÄŸu ve kuzeydoÄŸuda toplanmışlardır. Bu bölgelerde Ä°ran dilleri izleri varsa da, bunlar genelde ticaret dili olup halkın kullandığı dil deÄŸildi.

Mumyaların yerleri (üçgenler) Ä°ran Sakalarından çok Toharlar’la uyuÅŸmakta.

TOHARLAR

Mumyaların en çoÄŸunun bulunduÄŸu Tarım ve Turpan havzalarıyla Lobnur çevresindeki bölge, Tohar dillerinin daha sonraki dağılımıyla daha uyumludur. Toharca, Hint-Avrupa dilleri grubundandır, yani Avrupa’nın pek çok diliyle Asya’nın Iran ve Hint dilleriyle aynı tarih öncesi dilden kaynaklanmaktadır.

Toharcada pacer, mâcer, procer, ser, keu, okso, âu, twere, nuwe sözcükleri Ä°ngilizce’de sırasıyla father, mother, brother, sister, cow, ox, ewe, door ve new sözcükleriyle aynı Hint-Avrupa atasını paylaşır.

Ä°pek Yolu’nun güney bölgesinden saf Toharca metin kalmamasına raÄŸmen Hint belgelerinde o dilden alınmış kelimeler ve kiÅŸi adları bulunmaktadır. Toharlar erken Orta ÇaÄŸ’dan kalma Budist maÄŸaralarındaki resimlerde Kafkas ırkı yüz hatları ve gözlerle, açık renkli saç ve sakallarla çizilmiÅŸlerdir. Tarih öncesi mumyalardan birinin DNA analizinde mumyanın çaÄŸdaÅŸ Avrupalılar’ın yüzde 40’ında tipik olan aynı genetik mirası paylaÅŸmakta olduÄŸu görülmüştür.

İÖ 1000 yılından sonra kalma mumyalarda bulunan ekose kumaÅŸlar da, Avrupa’nın Avusturya Alpleri’nde Hallstatt’ta bulunan en eski ekoselerine ÅŸaşırtıcı bir benzerlik göstermektedir. Elizabeth Barber, Avrupa ve Tarım ekoselerinin bu tür kumaÅŸların en eski örneklerinin bulunduÄŸu Kafkaslar’ın kuzeyinde ortak bir uzak kökeni paylaÅŸtıklarını ileri sürmüştür.

Toharlar, HindikuÅŸ DaÄŸları ile Ceyhun Irmağı arasında eski bir ülke olan Toharistan’a (Baktriane: Bugün Afganistan’ın ve Özbekistan ile Tacikistan topraklarının bir bölümü) adını veren eski bir halk olarak bilinir. Toharlar, Hunlar tarafından İÖ 3. yüzyılda batıya sürülen ve Çinlilerdin Yüeçi dediÄŸi halkla birlikte, kendi adlarını verdikleri bölgeye yerleÅŸtiler, buralara egemen oldular ve egemenliklerini Kushanlar olarak bilinen toplulukla birlikte Kuzeybatı Hindistan’a doÄŸru geniÅŸlettiler.

Kushanlar’ın etkisiyle Budacılığı benimseyen Toharlar’ın egemenliÄŸi, 5. yüzyılda bölgeye Akhunlar’ın gelmesiyle son buldu. Tarım vahalarının en eski topluluklarından olan Toharlar, gelenekleriyle kendilerinden sonra Toharistan’da kurulan Kushan ve Akhun devletleri ile Türk hanlıklarını da etkilemiÅŸlerdir.

Tohar dillerinin diğer Hint-Avrupa dillerinden çok erken bir tarihte ayrıldığı, Hint ve İran dilleri konuşan komşularından ayrı olarak geliştikleri anlaşılmaktadır. Bu Toharların atalarının ÎÖ 4. binyılın ortalarında Kafkas ırkından bir grubun Volga-Ural bölgesinden doğuya doğru yapılan büyük göçün bir parçası olduğu iddia edilmiştir.

Afanasevanlar olarak bilinen bu insanlar, Sincan’ın kuzeyindeki Altay DaÄŸları ile Minusinsk Havzası’na yerleÅŸmiÅŸlerdir. Afanasevanlar’ın Tarım Havzası’na yerleÅŸmek üzere İÖ 2000 yıllarında güneye göç etmiÅŸ olduklarını gösteren bazı kanıtlar da vardır.

Bu model her ne kadar kanıtlanmamışsa da, aslında Avrupa’dan gelen bir halk tarafından konuÅŸulan bir Hint-Avrupa dilinin, Tarım Havzası’nın batısına kadar nasıl gittiÄŸini gösteren ilginç bir açıklamadır. Böyle bir hareket en eski mumyalar için de bir dil kimliÄŸi saÄŸlayacaktır.

(Solda) Tarım Havzası’nın en eski Tunç Çağı yerle
ÅŸimcileri olan Kavrighul kültürü, Sibirya’nın Afanasevo kültüründen gelmiÅŸ olabilir. (SaÄŸda) Bezeklik’ten bir Tohar keÅŸiÅŸi (solda) resmi (Ä°S 9-10. yüzyıllar).

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 30.06.2012 tarihinde Hale tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 106 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Tarihi Gizemler | Tarım Mumyaları - Zaman: İÖ I800 - İS 400 - Mekân: Batı Çin orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...