Tarihi Gizemler | Kaya Resimlerinin Esrarı – Zaman: Geç Buzul Çağından Sonra – Mekân: Dünya

Tarihi Gizemler

Kaya Resimlerinin Esrarı

Zaman: Geç Buzul Çağından sonra
Mekân: Dünya

Heykel ve resim hemen hemen aynı anda çıkmışlardır ve bunların en iyi örnekleri öylesine bir mükemmeliyete eriÅŸmiÅŸtir ki, bunları keÅŸfedenler, bu ürünlerden, bazı bakımlardan Yunanlılar’ın eserlerinden bile daha üstün olarak sözetmiÅŸlerdir. W, J. SOLLAS, 1911

Arkeolojik malzememizin çoğunluğunu, parıltılı altınlar değil eskidikleri, kırıldıkları ya da işe yaramadıkları zaman atılan ya da kaybolan döküntüler oluşturur. Araştırmacılar sözünü ettikleri kapların bir tekinin bile örneğini görmeden, kırık çanak çömlek parçaları hakkında kitaplar yazarlar ve sonra bunları üretenlerin hayatlarım canlandırmaya çalışırlar.

Buna kıyasla kaya resimleri gerçek bir belgedir: GeçmiÅŸten gelen bu resimler bize eski insanların kendi dünyalarını nasıl algıladıklarım gösterir. “Algılamak”, “görmek”ten daha doÄŸru bir terimdir, çünkü algılamak, insan gözünün gördüğünü, neyi fark edip neyi etmediÄŸini biçimlendirir.

En ünlü resimler Fransız ve Ä°spanyol maÄŸaralarındaki Buzul Çağı’ndan kalma olanlarsa da, kaya resimlerinin çoÄŸunluÄŸu daha sonraki tarihlerden kalmış olup dünyanın pek çok yerine dağılmıştır ve bunlar maÄŸaraların derinliklerinden çok, açık ya da kısmen korunaklı yüzeylerdedir.

Kaya olan her yerde kaya resmi olabilir. Dünyanın en büyük kaya resmi bölgeleri -Ä°skandinavya, BirleÅŸik Devletler’in uzak batısı, Avustralya’nın içleri, Orta Sahra’nın sıradaÄŸları- doÄŸal olarak açık kayalıkları çok olan yerlerdir. Kaya resimlerinin dağılımı da deÄŸiÅŸkendir ve gayet güçlü eski modelleri akla getirmektedir: Alpler’deki kaya resimleri iki Kuzey Ä°talya vadisinde -Valcamonica ve Valtellina- bir iki milyon resim, Fransa’da yalnızca Bego Dağı’nda 30.000 kadar resim varken, daÄŸlar zincirinin geri kalanındaki resim sayısı birkaç bini geçmez.

(Solda) Avustralya’nın kumtaşı kayaları, kaya resimlerinin en büyük hazinelerinden birine sahiptir. Kırmızı aşı boyasıyla yapılmış bu eski çaÄŸ kangurusu Kuzey Avustralya’da, Kakadu Milli Parkı’ndadır. (SaÄŸda) Kaya resimlerinde, boyayla yapılan çizimler dışında, kaya yüzeyinin kazınması tekniÄŸiyle yapılmış resimler de vardır. Kuzey Norveç’teki Alta’da bir ayı resmi.

AVCI Ä°NSANLARIN KAYA RESÄ°MLERÄ°

Peki bunlarda resmedilen dünya nedir? Resimlerdeki hayvanlar çok farklıdır: Avustralya’da kangurular ve karıncayiyenler, Güney Afrika’da boÄŸa antilopu ve keseli antilop, Norveç’te ayı ve ren geyiÄŸi. Ancak, avcı Ä°nsanların kaya resimlerinde güçlü bir tutarlılık vardır. Hayvanlar hemen hemen her zaman çoÄŸunluktadır, resimlerde belirli bir seçim vardır: Resmedilen hayvanlar eski çevrelerde en çok bulunanlar ya da çağın arkeolojik alanlarında kemiklerini bulduklarımız deÄŸillerdir.

Bu nedenle bu hayvanların seçiminde bazı önemli anlamlar olmalıdır. Bunlara kıyasla bitki resimleri azdır (ayrıca bitkilerin hayvanlar kadar belirli biçimleri olmadığı için seçilmeleri güçtür), oysa avcı-toplayıcı insanların beslenmek için hayvanlardan çok bitkilere güvendiklerini bilmekteyiz. Şu halde o kadar hayatlarının bağlı olduğu bitkiler yerine, bunca hayvanın resmedilin e-sinin nedeni ne olabilir?

Günümüzde yaÅŸayan avcı-toplayıcı insanlar ile tarihi zamanlara kadar eriÅŸenlerden bildiklerimiz bize bazı ipuçları vermektedir. Pek çok avcı-toplayıcı, bazı hayvanları özel olarak kabul eder: Avrasya’nın kuzey bölgelerinde ayılar, Güney Afrika’da Drakensberg’de San halkı arasında boÄŸa antilopları, California’nın güneybatısındaki kurak çölde büyük boynuzlu koyunlar.

Ä°ÅŸte bu hayvanlar, kaya resimlerinin konusudur. Bazı hayvanlar düşsel deneyimlere dayanmaktadır ve kimi zaman bunların anlamını biliriz: California’daki büyük boynuzlu koyunlar yaÄŸmur yaÄŸdırmayla iliÅŸkilidir ve Kuzey Amerika’nın en kuru yeri olan Ölüm Vadisi’ne yakın daÄŸlarda yaÅŸarlar.

(Solda) Ä°lk çiftçilerin kaya resimleri, onların dünya deneyimlerini, yeni yaÅŸam biçimlerinin yenilik ve el aletlerini yansıtır. Burada iki at tarafından çekilen dört tekerlekli bir araba görülüyor. Kuzey Ä°talya’da Brescia’daki Valcamonica. (SaÄŸda) EtkileÅŸim halinde iki “Dinamik Figür”. SaÄŸda bir insan, solda hayvan baÅŸlı bir yaratık. Avustralya, Kuzey Toprakları, Djuwarr.

ÇaÄŸdaÅŸ avcı-toplayıcı toplumlarda transa ve “ÅŸaman”ların ya da “bilge adamaların özel bilgi ve becerilerine dayanan düşsel algılama çok yaygın olduÄŸu için, bunun geçmiÅŸin avcı-toplayıcı toplumlarında da böyle olmuÅŸ olacağını beklemek mantıklıdır.

Bir tek hayvan türünün ısrarla vurgulanması ya da trans duygularının -hafiflik, uçma, ölümü andıran bir başkalık- görsel benzetmelerle ifade edilmesi böyle inançlara işaret edebilir.

Belki de Kuzey Avustralya’nın arkaik “Dinamik Figürleri” böyle yorumlanmalıdır. Buzul Çağı Avrupa’sının Paleolitik döneminde ve GüneydoÄŸu Amerika ile Maya topraklarında, kaya resimlerinin maÄŸaralara yapılması da bu açıdan anlamlı olabilir: Bu karanlık ve çoÄŸunlukla eriÅŸilemez yeraltı mekânları sık sık baÅŸka bir dünyaya giriÅŸ yerleri olarak görülür.

Bugün Batı’da çoÄŸumuzun epey daraltılmış bir ruhsal dünyası vardır. Aramızda yaÅŸayan ruhlara ya da insana benzeyen varlıklara inanmayız. Ancak kaya resimleri konusunda ilk elden bilgi edindiÄŸimizde, genellikle hayvan ve kuÅŸ resimlerinin yüzeyden göründükleri ÅŸeyler olmadıklarını anlarız. Bir biçim bir geyik olabilir ama o aslında sıradan fiziki bir gerçek olmaktan çok, ruhsal dünyanın bir yaratığıdır.

Bundan hareket ederek tarih öncesi resimlere baktığımızda onları iki açıdan görmeliyiz. Bir düzeyde onları yüzeysel resimler olarak yorumlayabiliriz: Ayı ve balina ile kalkan balığı resimleri, bize o yaratıkların o zamanın ortamında bulunduklarını ve o insanların bunları tanıdıklarını gösterir. Ama balina biyolojik bir canlıdan daha fazla bir şey olmuş olabilir, bu durumda balina resmi daha büyük bir anlam taşıyacaktır.

Aynı ÅŸey “antromorfik” yani insan biçimli olarak seçebildiÄŸimiz resimler için de geçerlidir. Bunlar insan biçiminde olsalar da, aynı zamanda ruh dünyasına ait olabilirler. Ya da tek bir kategoriye girmeyebilirler: Hıristiyan ikonografisinde Meryem Ana “yâlnızca” genç bir kadının resmidir ama fiziki varlığı dışında pek çok ve kutsal anlamlar taşır.

Resim, kısmen insan olan bir biçimdeyse, o zaman onun basit bir görüntüden baÅŸka bir anlamı olduÄŸundan emin olabiliriz. Wyoming’de Bighorn Basin’deki kaya resimlerinde görülen ve suyun içinde yaÅŸayıp ölümlüleri suya çekerek öldüren “Su Hayalet Kadını” bunlardan biridir.

Ruh dünyasıyla ilgili karakteristik bir kaya resmi motifi de “Therianthrope”tur (hem hayvan hem insan özelliklerine sahip bir tek figür). Bu figür, Güney Afrika’da bir boÄŸa anti-lopu başı ve ayaklarıyla bir insan, Avustralya’da uçan tilki (meyve-yarasası) başı olan bir insandır. Therianthrope’lar genellikle “basit insan” resimlerinin yanına ya da onlarla iliÅŸkili olarak çizilmiÅŸtir. Belki de bunlar hayvan ruhlarıyla uÄŸraÅŸan insanlardır, belki de iyi ya da kötü ya da tehlikeli ya da kutsal, insan biçimine girmiÅŸ ruhsal varlıklardır.

(Solda) Güney Afrika kaya resimleri ünlü bir renk ve çizgi zarafetine sahiptir. Önde boÄŸa antilopları, arkada pelerinli iri insan figürleri ve yukarıda çubuk adamlar. Güney Afrika, Drakensberg DaÄŸları, Game Pass sığınağı. (SaÄŸda) California’daki Ölüm Vadisi yakınlarında Coso SıradaÄŸlarımda bazalt kayalara çizilmiÅŸ büyük boynuzlu koyunlar.

İLK ÇİFTÇİLERİN KAYA RESİMLERİ

Çiftçilik yapan insanların kaya resimlerine yansıyan dünyaları -ve de dünya deneyimleri- avcı-toplayıcılarınkinden farklıdır. Bu nedenle geç Buzul Çağı’nın avcı-toplayıcı kaya resimleri, Neolitik Dönem ve Bronz Çağı resimlerinden çok farklıdır ve öbürleri gibi sığınaklarda ya da maÄŸaralarda boyanmaktan çok açık havada, düz taÅŸ yüzeylere kazınmıştır.

Bu yeni hayat biçiminin yenilikleri ve el aletleri çiftçi kaya resimlerinde açıkça görülmektedir: Sabanlar ve bunları çeken öküzler, madeni hançerler ve baltalar, kayıklar, kütük evler. Ancak burada da bilinçli bir seçim sözkonusudur.

Alpler’de kaya resimlerinin karakteristik bir motifi de, arkeolojik kayıtlarda pek rastlanmayan türde bir baltadır. Ve bu nedenle biz, anlamını bilmesek de bunun bir nesne olarak özel olduÄŸunu anlarız. Hançerler ve baltalar erkek insan figürleriyle iliÅŸkilendirildiÄŸinden, bunların anlamının erkekleri ilgilendiren bir ÅŸey olduÄŸunu düşünürüz.

(Solda) Ä°nsan unsurlarını hayvan unsurlarıyla birleÅŸtiren Therianthropik figürler. Güney Afrika’da Drakensberg DaÄŸları’ndan. (SaÄŸda) Bir elinde iki bumerang, başında baÅŸlık ve belinin arkasında “kabarıklık” olan bir insan, “Dinamik Figür”. Kuzey Avustralya, Batı Arnhem Toprakları.

KAYA RESİMLERİNİN KÖKENİ

Kaya resimlerinin bugün de süregelen esrarı kökenleridir. Zanaat becerileri geliÅŸtikçe ilerleme gösteren çömlek ya da taÅŸ işçiliÄŸi gibi eski teknolojilerin aksine, erken kaya resimleri sanatı harikulade baÅŸarılıdır. Fransa’da Cosquer’de ve Chauvet’de yeni bulunan maÄŸara resimleri, ünlü Lascaux maÄŸarasında-kilerden çok daha zariftir ve tarih olarak da onlardan daha eskidir. Avrupa dışındaki kıtalarda bulunan eski resimler de, çok daha eskiden, hatta belki de daha ilk başından çok zarif bir beceriye sahip olunduÄŸunu göstermektedir.

Åžu halde böylesine üstün kaliteli -hatta kusursuz -resimlerin ilk beceriksiz çabalardan geçmeden böyle birden geliÅŸmiÅŸ bir biçimde “ortaya çıkmaları” nasıl açıklanabilir? Ama belki de bu aslında olduÄŸu gibi deÄŸil de, bugün bizim böyle görüşümüzden kaynaklanmaktadır: Belki de uzun bir evrim vardı ama eski resimler tahta ya da baÅŸka çabuk bozulan maddeler üzerine ya da hava koÅŸullarına açık kayalara yapılmıştı ve günümüze kadar gelmemiÅŸtir. Ancak elimizdeki kanıtlar, yine de, resimlerdeki mükemmel figürlerin birdenbire doÄŸduÄŸu yönündedir.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 05.07.2008 tarihinde Hale tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 1402 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Tarihi Gizemler | Kaya Resimlerinin Esrarı - Zaman: Geç Buzul Çağından Sonra - Mekân: Dünya orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...