Okul Öncesi Eğitimde Dilin Önemi | Dil Gelişiminde Çevre Etkisi

Okul Öncesi Eğitimde Dilin Önemi

Dil, insana özgü ve güçlü bir iletişim aracı olup toplumsallaşmış semboller kümesidir. Dil gelişimi ise, kelimelerin, sayıların, sembollerin kazanılması, saklanması ve dilin kurallarına uygun olarak kullanılmasının gelişimidir.

Dilin kendine özgü kuralları ve bu kurallar çerçevesinde geliÅŸen bir sistemi vardır. Chomsky, dili, ses, sıra ve anlam öğelerinden oluÅŸan organize edilmiÅŸ bir sistem olarak görmektedir. Dil gibi karmaşık bir sistemin geliÅŸiminde çeÅŸitli görüşler öne sürülmektedir. Bunlardan bir kısmı dil geliÅŸiminde kalıtımın, diÄŸerleri de çevresel etkenlerin daha etkili olduÄŸunu savunmaktadır. Chomsky, çocuÄŸun kendine göre gramer yapısı geliÅŸtirmesini kazanılmış, yani kalıtımsal olarak getirdiÄŸi mekanizma ile açıklamaktadır. Lenneberg de Chomsky’nin dil öğrenmedeki çalışmalarını destekleyici incelemeler yapmış, organizmanın, dil öğrenmek için biyolojik olarak daha önceden programlandığını söylemiÅŸtir. Piaget ise çocuÄŸun duyu-hareket yoluyla düşüncelerinin geliÅŸtiÄŸi ve geliÅŸen bu düşüncelerin konuÅŸmalarında yansıdığı kanısındadır. Piaget‘ye göre, bu durumda dil geliÅŸiminde en önemli faktör düşüncenin geliÅŸimidir.

Dil gelişiminde çevre etkisinin önemli olduğunu savunan Skinner, çocuğun dili, operant şartlanma, ile öğrenmekte olduğunu belirtmektedir. Skinner dili öğrenmede pekiştireçlerin önemli rolü olduğunu vurgulamaktadır. Örneğin, çocuğun çıkardığı sesleri ya da kelimeleri seçici olarak pekiştirme yoluyla istenilen seslerin ya da kelimelerin öğretilebileceğini savunmaktadır.

Skinner’den baÅŸka çevresele! görüşü destekleyenler, pekiÅŸtirmenin yanı sıra dilin kazanılmasında model alma ya da taklidin etkili olduÄŸunu belirtmektedirler. Osser’e göre çocuk ve yetiÅŸkin iliÅŸkisinde, yetiÅŸkin çocuÄŸun söylediklerini düzgün olarak tekrarlamalıdır. Böylece yetiÅŸkin hem doÄŸruyu pekiÅŸtirmiÅŸ olacak, hem de yapacağı tekrarlamalarla, çocuÄŸun daha düzgün cümleler kurmasını saÄŸlayacaktır.

Bu yaklaşıma göre, çocuğun di! gelişimi daha çok onun çevresine bağlıdır. Aile üyelerinin ve diğer yetişkinlerin tavırları, çocuğun duygusal, sosyal ilişkilerindeki olaylar, dil gelişimini şekillendirir.

Annenin ve diğer aile üyelerinin çocukla konuşurken aksanları, kelimeleri sıralayışı, taklit etmeye hazır olan çocuğu etkiler. Çünkü çocuk duyduğu sesi duyduğu sıraya göre seslendirme eğilimindedir. Ayrıca konuşmalardaki tekrarlar, annenin yüz ifadesi ya da cümleyi açarak yapacağı tekrarlar dili öğrenmeyi sağlar. Yetişkinlerin çocukça konuşmaları ise dil öğrenmede engelleyici bir tutumdur.

Çocuğun dil gelişiminde hem insan beyninin biyolojik yapısı, düşünme sisteminin gelişimi, hem de çocuğun içinde bulunduğu çevre ve kültür etkilidir. Aynı zamanda, dil gelişimi de çocuğun bilişsel, duygusal, sosyal gelişiminde önemli bir etkiye sahiptir. Toplumsallaşmada dilin önemli bir yeri olduğu gibi, kavram gelişimi, düşünme, ilişki kurma, problem çözme gibi bilişsel gelişim alanlarında da etkilidir. Dil gelişimi diğer gelişim alanlarıyla karşılıklı etkileşim içindedir ve birlikte ilerleme sağlamaktadır.

Bugün dilin kazanılması ve gelişimi konusunda çalışan otoriteler, dil gelişiminde ilk 10 yaşın, özellikle de okulöncesi yıllarının kritik dönem olduğu konusunda birleşmektedirler. Ayrıca dil çocuğun öğrenmesinde çok önemli bir etkendir. Bu nedenlerle okulöncesi yıllarda çocuğun dil gelişimine önem verilmesi, dil gelişimini destekleyici öğretme-öğrenme ortamlarının hazırlanması gereklidir. Çocuğun bu yaşlarda kazanacağı yaşantıların niteliği daha sonraki öğrenmelerini büyük ölçüde etkilemektedir.

Bloom‘un insan davranışlarında deÄŸiÅŸme ve kararlılık konusunda yaptığı analizler, ilk çocukluk çaÄŸlarında geliÅŸme için gerekli ortam ve yaÅŸantı eksikliklerinin daha sonraki yıllar içindeki geliÅŸmeyi büyük ölçüde etkilediÄŸini ortaya koymuÅŸtur. Çocukların 1 8 yaşına kadar gösterdikleri baÅŸarının %33’ü okulöncesindeki, %42’si ilkokul devresindeki, %25’i ise ortaokul ve lisedeki baÅŸarıları ile açıklanabilmektedir. Bu durum, öğrencilerin ortaöğretim kademesindeki baÅŸarı farklarının büyük bir kısmının okulöncesi ve ilkokuldaki öğretmenlerle açıklanabileceÄŸini göstermektedir.

Okul öğrenmelerinin temelini oluÅŸturan ana dilini kullanma yeterliÄŸi büyük ölçüde 2-10 yaÅŸları arasında kazanılmaktadır. Yine Bloom’un irdelediÄŸi araÅŸtırma sonuçlarına göre, okulda öğrenme ile ilgili olarak özellikle anlatım gücü (dil yeteneÄŸi) için doÄŸru olmak üzere, geliÅŸmiÅŸ ülke çocuklarının okul baÅŸarılarında görülen deÄŸiÅŸkenliÄŸin önemli bir kısmı, bu nitelikleri geliÅŸtirme bakımından aile ortamındaki farklara baÄŸlanabilmektedir. Ailede kullanılan dil, çocuÄŸun zihin geliÅŸmesine ve dolayısı ile okul ; baÅŸarısına etki etmektedir. Öğretimin büyük ölçüde anlatıma dayalı olması, sınırlı konuÅŸma ortamın-; da yetiÅŸen bir çocukla, dili kullanma yönünden zengin yaÅŸantı saÄŸlayan bir ortamda yetiÅŸen çocuk arasında önemli baÅŸarı farklarına neden olmaktadır. Dili kullanmadaki sınırlılık düşünmeyi kısırlaÅŸtırmaklardır. Yeterli sözcük hazinesine sahip olamayan ve sözcükleri doÄŸru olarak kullanamayan çocuÄŸun doÄŸal olarak okuldaki baÅŸarısı düşecektir, Dili etkili kullanmanın biliÅŸsel geliÅŸime ve gelecekteki okul öğrenmelerine katkısı yanında çocuÄŸun saÄŸlıklı duygusal ve sosyal geliÅŸimine katkısı da göz ardı edilemez. ÇocuÄŸun kendini ifade etmesinde, baÅŸkalarıyla olumlu ve etkili iliÅŸkiler kurmasında, kendini gerçekleÅŸtirmesinde, yaratıcılığın geliÅŸiminde, dili etkili kullanma yeteneÄŸinin geliÅŸtirilmesi büyük bir öneme sahiptir.

Tüm gelişim alanları ile etkileşim içinde olan dil gelişiminin okulöncesi dönemde kontrol altına alınması ve çocuğun dil gelişimine yardım edecek etkinliklerin düzenlenmesi gerekmektedir. Bu etkinlikler; çocuğun kelime hazinesinin zenginleştirilmesi-ni sağlayacak etkinlikler (kelime oyunları, resimler hakkında konuşma, parmak oyunları, tekerlemeler, dramatizasyon, plak dinleme, kitap okunması), çocuğun kendini uygun cümlelerle ifade etme yeteneğinin gelişimi için etkinlikler, yeni kelimelerin anlamının kazanılmasına yardımcı olmak için yapılacak etkinlikler olmak üzere üç grupta toplanabilir.

Çocuğun ilerdeki yaşamında başarılı ya da başarısız olmasını hazırlayabilecek dili etkili olarak kullanma yeteneğinin, dil gelişiminin kritik olduğu okulöncesi yıllarda uygun öğretme-öğrenme ortamları düzenlenerek geliştirilmesi gerekmektedir. Okulöncesi dönemde alınacak önlemlerle, biyo-sosyal ve kültürel bakımdan dezavantajlı olan çocukların dil gelişimine yardım edilerek eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmasına katkıda bulunulabilir.

Prof. Dr. Nuray SENEMOÄžLU

YARARLANILAN KAYNAKLAR

ASCD. Early Childhood Education Today. Washington, D.C.: 1968 s.12-13
Bloom, Benjamin S. Humarı Characteristics and School Learning. New York: Mc Graw-HİII Book Company, 1976, s. 1 -10.
Bloom, Benjamun S. İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme. Çeviren: Durmuş Ali Özçelik, Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1979, s.1-16.
Fidan, Nurettin. Okulda Öğrenme ve Öğretme “Kavramlar Ä°lkeler ve Yöntemler”.Ankara: Gül Yayınevi, 1986, s. 107-116.
Hudgins, Bryce B., Gary D. Phye, Candace Garrett Schau, Gary L. Theisen, Carole Ames ve Russell Ames. Educational Psychology. Illinois: F.E. Peacock Publishers, Inc., 1983, s.47-48.
Landreth, Catherine. Preschool Teaching and Learning. New York: Happer and Row Publishers, 1972. s.48-55. Sprinthall, Richard c. ve Norman A.
Sprinthall. Educational Psychology “Developmental Approach”. London: Addison-Wesley Publishing Co., 1977, s.149-175. Ãœlgen, Gülten ve Emel Fidan. Çocuk GeliÅŸimi, Ä°stanbul: Milli EÄŸitim Basımevi, 1984, s.141-156.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 02.10.2009 tarihinde Hale tarafından, Güzel Türkçe'miz | Türkçe Dilbilgisi bölümünde paylaşılmıştır ve 4298 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Okul Öncesi Eğitimde Dilin Önemi | Dil Gelişiminde Çevre Etkisi orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...