Mustafa Kemal Atatürk’ün Aydın Seyahatleri | Mustafa Kemal Paşa Söke Aydın Ve Nazilli’de

Mustafa Kemal Atatürk’ün Aydın Seyahatleri

Mustafa Kemal Atatürk yaşamı boyunca Aydın ili ve ilçelerine dört kez ziyarette bulunmuştur. 1924 ve 1937 seyahatleri bölgede gerçekleştirilen askerî manevralar vesilesiyle olmuştur. 1937’de üçüncü kez ziyaret ettiği Nazilli’de açılışını yaptığı Sümerbank Basma Fabrikası, hem Nazilli’de hem de Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal ve ekonomik yapısında büyük değişimler yaratan bir etki bırakmıştır. Dünya ekonomik buhranının Batı Anadolu’daki etkilerini öğrenmek için gerçekleştirdiği 1930 ve Serbest Cumhuriyet Fırkası ile Menemen olayının sonucunda belli bir plân dahilinde yapılan 1931 seyahati kısa konaklamalar şeklinde olmasına rağmen, yarattığı sonuçlar itibarıyla önem kazanmıştır.

Atatürk’ün bölgeye her ziyaretinde kendisinin coşkulu, heyecanlı büyük kalabalıklar karşılamıştır. Atatürk’ün Aydın ve ilçelerine gerçekleştirdiği seyahatler sırasında yaptığı konuşmalar, istek ve temennileri çağdaş Türkiye yaratma hedefinin bir adımı olarak hayata geçirilmiştir.

Giriş

Mustafa Kemal Atatürk’ün kazanmış olduğu zaferleri ve yeni Türk Devleti’nin kurulmasından sonra yapmış olduğu inkılâpları, Anadolu’nun çeşitli yerlerine gerçekleştirmiş olduğu yurt gezileri içinde değerlendirmek gerekir.

Mustafa Kemal Atatürk gerçekleştirdiği inkılâpları masa başında kararlaştırıp arkasından hemen uygulamaya koymamıştır. Ya inkılâpları gerçekleştirmeden önce ya da gerçekleştirdikten sonra bu kararları Türk milleti ile paylaşmış, gerçekleştirilen inkılâpların bir anlamda denenmesi yoluna gitmiştir. Böylelikle hem Türk milletinin iradesini temsil eden milletvekillerinin almış olduğu kararları asılları ile paylaşmış hem de asılların kabul etmiş ve olumlu tepkilerde bulunmuş olduğu inkılâpları milletvekillerine onaylatmıştır. Bunun sonucunda gerçekleştirilen inkılâpların Türk milleti tarafından sağlıklı bir şekilde benimsenmesinin sağlanmış olduğunu söylemek mümkündür.

Mustafa Kemal, Türkiye’de kılık kıyafet kanunu ya da diğer tanımıyla şapka inkılâbını yapmak için bu inkılâptan önce o güne kadar kendisini hiç görmemiş olan Çankırı’ya, Kastamonu’ya İnebolu’ya elinde şapkasıyla gitmiştir. Yine aynı şekilde harf inkılâbını yapmış olduğu bir yurt gezisinde halkın içinde başlatmış, henüz bu inkılâpla ilgili kanun çıkmadan önce harf inkılâbının başöğretmeni sıfatıyla şehir şehir dolaşarak elinde tebeşir, meydanlarda kurulan kara tahtalarda Türk milletine yeni harfleri tanıtmıştır. Mustafa Kemal Atatürk, her inkılâptan önce çıktığı yurt gezilerinde gerçekleştireceği inkılâbın ilkelerini anlatmış, Türk halkının konuyla ilgili düşüncelerini almıştır. Uğradığı her köy, kasaba ve şehirde milletini çevresinde tek bir yürek, tek bir ses olarak görmüş, kendisine gösterilen sevgi ve bağlılığı şahsına mal etmemiştir. Hemen her geziye çıkışında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği uğrayacağı illere “ karşılama törenleri yapılmamasını ” duyurmasına rağmen, halk onun geçeceği yollara dökülmüştür.1

Gazi çoğunlukla devrimlerin doğrudan halka anlatılarak başlatılması ya da sonuç ve etkilerinin gözlenmesi için gezilere çıkmıştır. Kimi kez bu geziler ülkedeki devrim karşıtı bir hareket nedeniyle, sorunu yerinde incelemeye ve soruna el koymaya yönelik olmuştur.2 Şüphesiz geziler kadar, gezilerin yapıldığı dönemdeki olaylar da önemlidir.

Mustafa Kemal Atatürk, hayatı boyunca elli iki il merkezine çeşitli ziyaretlerde bulunmuştur. Bunun yanı sıra birçok ilçeye ve kasabaya da gitmiştir. Ziyaret ettiği ve ziyaretinin önemli sonuçlar yarattığı şehirlerden biri de Aydın olmuştur. Mustafa Kemal Atatürk’ün Aydın’a gerçekleştirdiği seyahatleri dört başlıkta değerlendirmek gerekir. Mustafa Kemal Atatürk Aydın ve İlçelerine 1924, 1930 – 1931 ve 1937 yıllarında dört kez ziyarette bulunmuştur. Mustafa Kemal Atatürk’ün bu ziyaretlerinin bazıları özel, bazıları yol güzergahında olduğu için, bazıları da harp oyunları vesilesiyle gerçekleşmiştir.3 1931 seyahati ve Aydın Türk Ocağı’nda karşılaştığı manzara sonrası yaptığı açıklamalar Menemen Olayı ile ilgili çarpıcı değerlendirmeler içerirken, aynı zamanda Türk Ocaklarının da sonunu hazırlamıştır. 1937 yılında Nazilli’ye ziyareti sırasında açılışını yaptığı Sümerbank Basma Fabrikası ise bölgede yeni bir şehrin doğuşunun habercisi olmuştur.4

M. Kemal Paşa Söke de:

Mustafa Kemal Paşanın Aydın ve ilçeleri içerisinde ilk ziyaret ettiği yer Söke olmuştur. Gazi, Cumhuriyetin ilânının hemen ardından 8 Şubat 1924 tarihinde eşi Latife Hanım’la birlikte İzmir üzerinden Kuşadası yoluyla Söke’ye gelmiştir. Mustafa Kemal Paşanın Söke’ye gelişi Kuşadalı olan Mahmut Esat(Bozkurt) Bey’in kendisini Kuşadası’na daveti üzerine gerçekleşmiştir. Mustafa Kemal Paşa daha İzmir’de iken Kuşadası’nı ziyaret edeceğini öğrenen Sökeliler, Belediye Reisi Mustafa (Ersoy) Bey, kasabanın ileri gelen ailelerinden Hacı Halil Paşanın oğlu Hüseyin (Özbaş) Bey öncülüğünde bir heyet oluşturmuşlardır. Kendisinin Söke’yi de şereflendirmesi ricasında bulunmuşlar, Mustafa Kemal Paşa da bu daveti kabul etmişlerdi.

Mustafa Kemal Paşa 8 Şubat 1924 günü özel trenle İzmir’den Kuşadası’na doğru hareket etmiştir. Trende heyettekiler arasında kendilerini davet etmek üzere İzmir’e giden Hüseyin Avni (Özbaş) ve Mahmut Esat (Bozkurt) Bey’de bulunuyordu. Mustafa Kemal Paşa ve beraberindekiler aralarında Kuşadası Kaymakamı Ekrem Bey ve Cemal (Özbaş) Bey’in bulunduğu kalabalık bir heyet tarafından Selçuk İstasyonu’nda karşılandılar. Burada trenle birlikte gelen otomobillere binilerek Kuşadası’na hareket edilmiştir. Hüseyin Avni (Özbaş) Bey ve Cemal (Özbaş) Beyler ise Kuşadası’nda kafileden ayrılarak gerekli hazırlıkları yapmak üzere Söke’ye gitmişlerdi.

Mustafa Kemal Paşa önce Kuşadası’na geçmiş, burada gerekli temas ve incelemelerde bulunduktan sonra, Mahmut Esat (Bozkurt) Bey tarafından kendisi şerefine verilen ziyafete katılmışlardır. Mustafa Kemal Paşa, 9 Şubat 1924 günü saat 14:00 sıralarında Söke’ye gitmek üzere Kuşadası’ndan ayrılmıştır. Beraberinde eşi Latife Hanım, Kazım (Karabekir), Mahmut Esat (Bozkurt), Muhittin (Targan) Beyler de bulunuyordu. Kendisini Aydın’dan karşılamaya gelenler arasında ise Aydın Valisi adına Defterdar Fahri, Tahrirat Müdürü Tacettin, halk adına Belediye Reisi Fuat Şahin (Erlaçin), Meclis-i Umumi azasından Selahaddin, İstinaf Mahkemesi Reisi Reis Beyler yer alıyorlardı. Kafile Mustafa Kemal Paşaya “Hoş geldiniz” demek için Söke’ye doğru yola çıkmışlardır.5

Bir grup Sökeli Mustafa Kemal Paşayı Gıranta Mevkiinde karşıladılar. Burada Cambazaki lakabıyla tanınan Sökeli Uzun Abidin (Cambazoğlu), “Gazi Hazretlerine Kurban Olayım!” diyerek, kendini Atatürk’ün otomobilinin önüne attı. Hareket burada toplanan kalabalık tarafından takdirle karşılandı. Gıranta’dan bayrak sallanarak Gazi’nin Söke’ye gelmekte olduğu Sökelilere işaret edildi.

İzmir’deki Ahenk gazetesi yazarı Rıfat (Korkud), Mustafa Kemal Paşanın Söke’ye girişini gazetedeki sütununda şu şekilde anlatmaktadır; “…Bir fısıltı …. Geliyor…. Süratle ilerleyen otomobiller biyografik bir sinema şeridi halinde yaklaşıyordu. Geldi…. ve indi. Saat 16 30 ve kurbanlar kesildi. Dualar edildi. Ve Paşa ilerledi. Temiz ve gür sesiyle askerlere hitap etti. Ve hatırlarını sordu… sonra ağırca yürüdü. Latife Hanım M. Kemal Paşa’yı takip ediyordu. Üzerinde siyah mantosu vardı. M. Kemal Paşa halkı, halk temsilcilerini, cemiyetleri, cemiyetler temsilcilerini sevince boğan selamlarıyla ilerlediler…”.6

Mustafa Kemal Paşa maiyeti ile birlikte saat 15.00’de Söke’ye girdi. Abelaki Semtinde çok büyük bir kalabalık tarafından coşkun sevgi gösterileriyle karşılandı. Mustafa Kemal Paşa burada otomobilden indi. Kendisini karşılayanlarla kısa bir görüşme yaptı. Yürüyerek şehre girdi. Jale Tepe İlkokulu’nun önüne gelince burada hazırlanan tören takının altında fotoğraf çektirildi. Ardından doğruca Hükûmet Binası’na gidildi.7

Hükûmet Binası’ndaki temaslarını tamamlayan Mustafa Kemal Paşa, buradan Belediye’ye 8 giderek şehrin sosyal ve ekonomik durumunu yetkililerle görüşmüş ve halkın sorunlarıyla ilgili bilgi almıştır. Bu ziyaret sebebiyle şehrin “Rum Mahallesine”, “Kemal Paşa” isminin verildiği Mustafa Kemal Paşaya bildirilmiş, Mustafa Kemal Paşa da bundan büyük bir memnuniyet duymuştur. Heyet Belediye’den Türk Ocağı’na gitmiş ve yeni inşa edilmiş olan Söke Türk Ocağı Mustafa Kemal Paşa tarafından açılmıştır.9 Mustafa Kemal Paşa Söke Türk Ocağı’nda biraz istirahat ettikten sonra, adeti olduğu üzere kahvesini içmiş, ardından Fikir İdman Yurdu ve Türk Ocağı hatırasını güçlendirerek kendi el yazısı ile her iki cemiyetin defterlerine Söke gençliği ile ilgili övücü yazılarını kaleme almıştır.10 Mustafa Kemal Paşa Söke Türk Ocağı’ndan davet üzerine eşraf’tan Hüseyin (Özbaş) Beyin evine misafir olmuş, burada bir buçuk – iki saat kadar istirahat etmiş ve kendisine burada ikindi çayı ikram edilmiştir. Hüseyin Beyin evine istirahat etmek ve çay ziyafeti için geçildiğinde, bir aile sohbeti olduğu için buraya eşi Lâtife Hanım ve yaverleri Rusuhi Beyler dışında görüşmelere başka kimse katılmamıştır. Heyetin diğer üyeleri hep beraber Söke İstasyonuna gitmişlerdir.

Hüseyin (Özbaş) Beyin evinde aile sohbeti devam ederken, İstasyonda bütün heyetin arabaları vagonlara bindiriliyordu. Cemal Özbaş 1980 yılında kendisiyle yapılan bir röportajda ziyaret gününü şöyle anlatmaktadır; “… Güneşli, fakat soğuk bir gündü. Babamın evindeki oturma salonunda bulunan şömine yanmakta idi. Mustafa Kemal Paşa içeriye girdiği zaman şömineye uzak bir yere oturdu. Latife Hanım’da Paşanın yanına geldi. Mustafa Kemal Paşa bir taraftan babamla bir taraftan da annemle konuşuyordu. Konuşmaları özeldi. Bazı sorular sordular ve cevaplar aldılar. Çaylar içilirken özel yaşamıyla ilgili konular konuşuldu. Konuşmaları Mustafa Kemal Paşa’nın özel hayatında ileride olabilecek beklenen şeylerdi…”. 11 Ziyaret sırasında Cemal (Özbaş) Bey Mustafa Kemal Paşanın eski eserlere meraklı olduğunu hissetmiş, daha önce kendisine hediye edilmiş Milet Harabeleri’nde bulunan bazı tarihi eserleri bulundukları dolaptan çıkararak Mustafa Kemal Paşaya takdim etmiştir. Mustafa Kemal Paşa eserlerin içeriğini sorup yanıtlarını aldıktan sonra memnuniyetini belirtip teşekkür etmiştir. Mustafa. Kemal Paşa saat 17:00 sıralarında Hüseyin (Özbaş) Beyin evinden ayrılmıştır. Özel otomobiliyle direksiyonda Mustafa Kemal Paşanın izniyle Cemal (Özbaş) olduğu halde hareket edilmiştir. Gazi yolculuğun sonunda İstasyonda bekleyen özel trene bindirilmiştir. Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki heyet 17:30 sıralarında Ortaklar’a doğru gitmek üzere Söke’den ayrılmışlardır. Söke’ye gelişlerinde olduğu gibi, ayrılışlarında da çok büyük bir kalabalık tarafından coşkun sevgi ve bağlılık gösterileriyle uğurlanmışlardır.12

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 17.10.2009 tarihinde Hale tarafından, ATATÜRK'ün Hayatı ve Hakkında Yazılanlar bölümünde paylaşılmıştır ve 1836 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 4 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Mustafa Kemal Atatürk\'ün Aydın Seyahatleri | Mustafa Kemal Paşa Söke Aydın Ve Nazilli’de orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...