Jeolojik Devirler : Kambriyen Dönem – Ordovisyen Dönem – Silüriyen Dönem – Devoniyen Dönem – Karbonifer Dönem – Permiyen PaleozoiÄŸin Son Dönemi..

Kambriyen Dönem
545-495 myö arası

Kambriyen Patlaması:

Hayvanların hızlı evrimi ve çeşitlenmesi
Kabuklu canlılara ait ilk fosiller
Bilinen hayvan şubelerinin çoğu bu dönemde çeşitlenmiştir

Kambriyen döneminden bir manzara

Kambriyen, yeryüzü yaÅŸamı için bir dönüm noktasıydı. YaÅŸamın ortaya çıkışından Kambriyene kadar geçen yaklaşık üç milyar yıllık süreç içinde yaÅŸam hücresel düzeyde pek çok geliÅŸme kaydetti; fakat, bu geliÅŸim bakterilerden, bir ve çok hücreli alglerden öteye geçemedi. Geç Proterozoikte baÅŸlayan hayvanların geliÅŸimi ve çeÅŸitlenmesi, Kambriyene damgasını vuran en önemli olaydı. Kambriyenden hemen önce NeoproterozoiÄŸin sonunda en ilkel biçimleriyle ortaya çıkan hayvanlar, Erken Kambriyenin sonuna kadar geçen kısa zaman dilimi içinde, yaÅŸamın tarihi boyunca bir daha asla tekrarlanmayacak bir hızla evrimleÅŸip, çeÅŸitlendi. Tartışmalara karşın “Kambriyen Patlaması” olarak adlandırılan bu olayın sonunda, sadece 25 milyon yıl içerisinde, bilinen hayvan ÅŸubelerinin neredeyse hemen hepsi ortaya çıktı.

Ordovisyen Dönemi

495-440 myö arası

Deniz omurgasızlarının çeşitlenmesi
Paleozoik faunasının kurulması
Bitkilerin ve Eklembacaklıların karaya çıkışı

Ordovisyen döneminden bir manzara

Ordovisyen, Paleozoik dönemin geri kalanında okyanusları dolduracak olan faunanın kurulduÄŸu dönemdir. Kambriyen döneminde ortaya çıkan hayvanların pek çoÄŸu aynı dönem içinde gerçekleÅŸen yok oluÅŸlar sonucunda tamamen ortadan kalktı. Bu yok oluÅŸlardan yara almadan ya da hafif bir zararla kurtulabilenler ise gidenlerden kalan yerleri iÅŸgal ederek oldukça çeÅŸitlendi. Deniz omurgasızlarında görülen bu büyük çeÅŸitlenme “Ordovisyen uyumsal açılımı” olarak bilinir. Kabuklu deniz canlılarına ait fosillerden takip edebildiÄŸimiz kadarıyla, Kambriyen sonunda bu canlılara ait aile sayısı 150 iken uyumsal açılımın ardından Erken Ordovisyende bu sayı 400’e çıktı. Ordovisyen uyumsal açılımı PaleozoiÄŸin geri kalanına da damgasını vuran, bildiÄŸimiz en büyük uyumsal açılım olayıdır. Bu olay sonucu kurulan fauna PaleozoiÄŸin sonuna kadar varlığını sürdürecek oldukça karmaşık bir ekosistem oluÅŸturdu.

Ordovisyenin en önemli olayı, çok hücreli yaşamın karaya ayak basmasıydı.Bu olay bizim açımızdan oldukça önemli olsa da dönemin yaşamı üzerinde büyük izler bırakmadı.

Ordovisyenin ilgi çekici olaylarından biri de süzerek beslenen canlılarda görülen dikkat çekici artıştı.

Ordovisyen uyumsal açılımıyla, Kambriyende önemsiz olan bazı grupların önemli hale geldikleri ve daha önce görülmeyen yeni grupların birden bire ortaya çıktıkları görülür. Bu dönemde ortaya çıkan yeni grupların başlıcaları: Midyeler, yosun hayvancıkları, Stromatoporoidler, mercanlarla derisi dikenlilerden denizlaleleri, deniz kestaneleri, ve denizyıldızlarıdır. Bu dönemde önemi artan grupların başında artikulat dallıbacaklılar gelir. Kambriyende gösterişsiz bir başlangıç yapan artikulat dallıbacaklılar bu dönemde sayıca ve çeşitlilikçe bir patlama yaşadılar. Kambriyende ortaya çıkan nautiloid kafadanbacaklılar, ostrakodlar, salyangozlar, graptolitler Ordovisyende önem kazanan gruplardandır.

Silüriyen Dönemi

440-417 myö arası

Balıkların evrimi:

Çenesiz balıkların yayılması, tatlı su balıklarının ve ilk çeneli balıkların evrimi
Ökaryot yaşamın karaya kalıcı olarak yerleşmesi:
Örümcekler, böcekler, kırkayaklar ve akrabaları ve ilk damarlı bitkilerin ortaya çıkması.

Silüriyen yaşamından bir manzara

Ordovisyen yok oluÅŸlarına neden olan buzul çağının ardından, Silüryende sıcaklıkların tekrar yükselmesiyle Gondvana’yı kaplayan buzullar eridi. Kıtalar yeniden sığ denizlerin altında kaldı. Yok oluÅŸun ardından canlıların çeÅŸitlenip yayılması için uygun ÅŸartların saÄŸlanmasıyla canlılar yeni bir uyumsal açılım dönemine girdi. BoÅŸalan yaÅŸama alanları hızla çeÅŸitlenip, yayılan canlılarca dolduruldu. Omurgasızlar daha da çeÅŸitlenerek, yeniden Ordovisyendeki yaygınlıklarını kazandı. Ancak Silüryen uyumsal açılımının baÅŸarılı grubu denizlerde hızla çeÅŸitlenen, omurgalılardan çenesiz balıklardı. Bazı çenesiz balıklar tatlı sulara uyum saÄŸlayarak bu ortamlarda yaygınlaÅŸtı. Ä°lk çeneli balıklar tatlı sularda ortaya çıktı.

Silüryenin en önemli olayı ökaryotik yaşamın sağlam temellerle ve daimi olarak karaya yerleşmesiydi. Ordovisyende karaya çıkmış olan kara yosunu benzeri bitkiler oldukça yaygınlaştı. İlk damarlı bitkiler de kesin olarak bu dönemde ortaya çıktı. Kara yosunu ve ilkin damarlı bitkilerle kaplı karalarda dolaşan ilk kara hayvanlarıysa, uyum yetenekleri tartışılmaz olan eklembacaklılardı. Örümcekler, akrepler, böcekler, kırkayaklar, ve akrabaları bize oldukça yabancı bu ortamın bildiğimiz tek sakinleriydi.

Silüryen evrimsel açıdan pek çok ilkin gerçekleştiği bir dönemdi. Bu dönemden meydana gelen olaylar dünyayı ve yaşamın bundan sonra izleyeceği yolu büyük oranda etkiledi.

Devoniyen

417-354 myö arası

Balık Çağı:

Çenesiz ve çeneli balıklar çeşitlendi, ilk köpekbalıkları ve ilk kemikli balıklar
Omurgalıların karaya çıkması: İlk iki yaşamlılar
İlk ağaç ve ormanların ortaya çıkması
Tohumlu bitkilerin, ammonitlerin ortaya çıkması

Devoniyen yaşamından bir manzara

Silüryen ile Devoniyen arasında bir kitlesel yok oluş bulunmaz, bu nedenle Silüryende başlayan evrimsel eğilimler kesintiye uğramadan Devoniyende devam eder. Bir önceki dönemde yaygın olan omurgasız grupları, Devoniyende de varlığına eskisi gibi devam ederken, ammonitler ilk kez ortaya çıkar. Silüryende çeşitlenmeye başlayan balıklar bu dönemde çeşitliliklerinin zirvesine ulaşıp, Devoniyen denizlerinin bir numaralı hayvan grubu olur. Hem kemikli balıklar hem de köpek balıklar da bu dönemde ortaya çıkar.

Karasal ökaryotların gelişimi de kesintiye uğramadan sürer. Silüryende ortaya çıkan damarlı bitkiler dönem boyunca hızla gelişir, çeşitlenip yaygınlaşır. İlk tohumlu bitkiler ve ağaçlarla birlikte ilk ormanlar da dönemin sonuna doğru oluşur. Eklembacaklılar yaygınlıklarını artırır, yeni böcek grupları ortaya çıkar. Denizlerde yaygınlaşan omurgalılar karaya ilk adımlarını dönemin sonunda atar: ilk iki yaşamlılar ortaya çıkar.

Karbonifer

354 myö-292 myö

Kömür Çağı

Bataklık ormanlarının ortaya çıkıp yaygınlaşması
Ammiyotik yumurtanın keşfi: Sürüngenlerin ortaya çıkması
İlk uçan böcekler,
Gondvana ile Lavrasya’nın çarpışması: Pangea’nın oluÅŸması

Karbonifer yaşamından bir manzara

Dünya kömür rezervlerinin büyük bir kısmı bu zamana ait olduÄŸundan, döneme “karbon içeren” anlamında “Karbonifer” adı verilmiÅŸ. Ancak bugünlerde döneme yeniden bir isim vermemiz gerekseydi, muhtemelen “yeÅŸil çaÄŸ” anlamına gelen bir kelime kullanırdık. Karbonifer, tüm dünya karalarının ekvatoral düzlemde bir araya toplanmaya baÅŸladığı ve bu uçsuz bucaksız kara parçasının büyük bir bölümünün günümüz Amazon ormanlarına benzetilebilecek yaÄŸmur ormanlarıyla kaplı olduÄŸu bir dönemdi. Bu uçsuz bucaksız yeÅŸil; bugün artık var olmayan veya günümüz bitkilerinin ataları olan eÄŸrelti ve eÄŸrelti benzeri bitkilerle ilkin tohumlu bitkilerin dahil olduÄŸu, pek çok farklı grubun oluÅŸturduÄŸu bataklık ormanlarıydı. Bu yoÄŸun bitki örtüsünün hayvan sakinleri olan böcekler, kırkayaklar ve akrepler de çaÄŸdaÅŸlarına göre dev boyutlardaydı; omurgalıları ise çok çeÅŸitli iki yaÅŸayışlılar temsil ediyordu. Dönemin sonuna doÄŸru, dev kıta Pangea oluÅŸtukça ve buzullar büyüdükçe, çekilen deniz suları ve kuraklaÅŸan iklimle birlikte bitkilerin ve ormanların yapısı deÄŸiÅŸirken, sürüngenler de yavaÅŸ yavaÅŸ kendilerini göstermeye baÅŸlar.

Permiyen
Paleozoiğin Son Dönemi

292 myö-251,4 myö

Kurak karasal iklim ve Pangea’nın oluÅŸumunun tamamlanması
Bataklık Ormanlarının Yok olması, Açık Tohumluların Yaygınlaşması
Sürüngenlerin Baskın Omurgalı grubu olması
Büyük Yok Oluş

Permiyen yaşamından bir manzara

Permiyenin baÅŸları, Karboniferden çok da farklı deÄŸildi. Karboniferin sonunda kitlesel bir yok oluÅŸ yaÅŸanmamış ve tüm ekosistemler Karboniferde gösterdikleri eÄŸilimlerini sürdürüyordu. Denizlerde, temelleri Devoniyende atılan ve Karboniferin başında geçirilen deÄŸiÅŸimden beri fazlaca bir deÄŸiÅŸim olmamıştı. Karbonifer buzullarının yol açtığı deniz seviyesi deÄŸiÅŸimleri, Permiyenin başında da devam ediyor; deniz yaÅŸamı bulduÄŸu her fırsatta yeniden serpiliyordu. Karbonifer bataklık ormanları, ekvatoral kuÅŸakta azalmış da olsa varlığını sürdürdü. Karboniferin sonlarına doÄŸru baÅŸlayan, kibrit otu ve at kuyruklarından eÄŸrelti ve tohumlu bitkilere olan kayış devam eder. Kara omurgalıları da kuraklıktan etkilenir. Karboniferin çeÅŸitli ve yaygın iki yaÅŸamlı faunası, azalan sulak alanlarla birlikte geri çekilip yerini sürüngenlere bırakır. Bataklık ormanları Permiyenin ortalarına gelindiÄŸinde artan kuraklığa daha fazla dayanamaz ve yok olur. Karboniferin mevsimsiz, nemli ve ılıman ikliminden geriye hiçbir ÅŸey kalmamış, Permiyen sürüngenlerinin yaÅŸamları, onlara yolu açmış olan gece-gündüz sıcaklık farklılıklarının aşırı uçlarda seyrettiÄŸi, kurak ve karasal bir iklimde geçiyordu. Pangea’nın oluÅŸum süreci deniz yaÅŸamını da etkilemeye devam ediyordu. Azalan deniz kıyı ÅŸeridi ve çekilen sularla, deniz canlılarının yaÅŸama alanları gittikçe azaldı. Kısacası Paleozoik yaÅŸamı zor günler geçiriyordu. Ancak her ÅŸey bir uyum süreciyle halledilebilir ve Paleozoik yaÅŸamı aralarından en uygun olanların devam etmesiyle yeniden parıldayabilirdi.

Ne var ki, üç yüz milyon yıldır yeryüzünü kaplayan ve onu biçimlendiren Paleozoik yaÅŸamı için, günlerin sonu çok yakındı. Permiyenin sonu Paleozoik yaÅŸamının da sonu oldu. Büyük yok oluÅŸ tüm türlerin %90-95’ini yok etti. Bilim adamları böylesi bir katliama neyin yol açmış olabileceÄŸi üzerinde yıllardır tartışıyor. Pek çok kuram arasından öne çıkan, yine bir gök cisminin yolunun yeryüzününkiyle kesiÅŸmesi… Anlaşılan o ki dinozorların sonunu getiren de yollarını açan da bir gök cismi olmuÅŸ.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 23.06.2008 tarihinde Sema tarafından, Dünya CoÄŸrafyası | Ä°catlar ve KeÅŸifler bölümünde paylaşılmıştır ve 1432 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Jeolojik Devirler : Kambriyen Dönem - Ordovisyen Dönem - Silüriyen Dönem - Devoniyen Dönem - Karbonifer Dönem - Permiyen Paleozoiğin Son Dönemi orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...