GüneÅŸ Tutulması Nedir? | Baily Boncukları – Elmas Yüzük – GüneÅŸ Tutulması FotoÄŸrafları

Güneş Tutulması

Tutulma olayları devirli olarak tekrarlanır. Ay, Güneş ile Dünya’nın arasına girdiği zaman Güneş tutulması olur ve Dünya bir süre için karanlığa gömülür. Tam Güneş tutulmaları 6 ile 8 dakika kadar sürer ve Dünya’nın aynı noktasından gözlemlenebilmesi için aradan çok uzun yılların geçmesi gerekir (Paris bölgesinde 87 yıl).

Ay’ın Dünya ile GüneÅŸ arasına girmesi ve bazı özel koÅŸulların saÄŸlanması neticesinde meydana gelir. Tutulmanın olabilmesi için, Ay’ın, Dünya etrafındaki yörüngesiyle Dünyanın GüneÅŸ etrafındaki yörüngesinin kesiÅŸim yerlerini belirleyen düğüm noktalarında veya bu noktalar civarında (Yeniay safhasında) bulunması gerekir. BilindiÄŸi üzere bir yıl içerisinde Ay, Dünya etrafında 12 kez dolanır. Dolayısıyla, eÄŸer Ayın yörünge düzlemi Dünya’nınkiyle çakışık olsaydı, bir yılda 12 kez GüneÅŸ tutulması meydana gelebilirdi. Fakat durum böyle deÄŸildir. Ayın yörünge düzlemi ile Dünya’nınki arasında yaklaşık 5° 9’ lık bir açı vardır. Bu açı nedeniyle Dünya, Ay ve GüneÅŸ, Ayın Dünya etrafındaki her dolanımında tam olarak aynı doÄŸrultuda bulunmazlar. Böylece her ay bir GüneÅŸ tutulması oluÅŸması engellenmiÅŸ olur. Nitekim bir yılda en az iki, en çok beÅŸ GüneÅŸ tutulması meydana gelir.

 
GüneÅŸ tutulması, Ay’ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile GüneÅŸ arasına girmesi ve dolayısıyla Ay’ın GüneÅŸ’i kısmen ya da tümüyle örtmesi sonucunda gözlemlenen doÄŸa olayıdır. Tutulmanın olması için Ay’ın yeniay evresinde olması ve Dünya’ya göre GüneÅŸ ile kavuÅŸum halinde olması, yani yörünge düzleminin Dünya’nın GüneÅŸ çevresindeki yörünge düzlemi ile çakışması gerekir. Bir yıl içinde Ay, Dünya çevresinde yaklaşık on iki kez dönmesine karşın, Ay’ın yörünge düzlemi ile Dünya’nın yörünge düzlemi arasında beÅŸ derece kadar bir açı olması sonucu, Ay her defasında GüneÅŸ’in tam önünden geçmez ve dolayısıyla bu çakışma seyrek olarak oluÅŸur.
 
 

 
 
1999 yılındaki tam güneş tutulmasından bir fotoğraf.
 
 
Bu yüzden, yılda iki ile beş arasında güneş tutulması gözlemlenir. Bunlardan en çok ikisi tam tutulma olabilir. Güneş tutulması Dünya üzerinde dar bir koridor izler. Bu yüzden herhangi bir bölge için güneş tutulması çok ender bir olaydır.
 
 

 
 
Tam Güneş Tutulmasının Geometrisi (ölçekli değildir).
 
 
Güneş tutulması, tam tutulma zamanı dışında asla çıplak göz ile izlenmemelidir.
 
 
Tutulma Türleri
 
Tam GüneÅŸ Tutulması: Ay’ın GüneÅŸ’i Dünya’dan disk halinde görünen ışıkyuvarını tümüyle örtmesi ile oluÅŸur. GüneÅŸ’in çok parlak olan ışıkyuvarı Ay’ın karanlık gölgesi ile örtülür ve GüneÅŸ’in ışıkyuvarından çok daha soluk olan GüneÅŸ tacı çıplak gözle görülebilir hale gelir. Tutulmaya ancak tam tutulma zamanında güvenli olarak çıplak gözle bakılabilir. Bu sırada hava, parlak yıldızlar ve gezegenler gözle görülebilecek kadar kararır. Tam tutulma, Dünya yüzeyindeki dar bir koridorda gözlenebilir.
Halkalı GüneÅŸ Tutulması: Ay’ın, GüneÅŸ’in önünden tam kavuÅŸumlu geçiÅŸinde GüneÅŸ’i tam örtmediÄŸi zaman gözlemlenir. Ay’ın çapı, GüneÅŸ’in ışıkyuvarının çapının yaklaşık 400’de biridir. Ancak Ay’ın Dünya’ya uzaklığı, GüneÅŸ’in uzaklığının yine yaklaşık 400’de biridir. Bu yüzden Ay’ın Dünya’dan görünür büyüklüğü GüneÅŸ ile yaklaşık olarak aynıdır. Ancak gerek Dünya’nın GüneÅŸ çevresindeki, gerekse Ay’ın Dünya çevresindeki yörüngeleri tam daire olmadığından, Ay her tam kavuÅŸumlu geçiÅŸte GüneÅŸ’i tam olarak örtmez. Bu durumda, GüneÅŸ diskinin Ay tarafından örtülmeyen kısmı, Dünya’dan halka ÅŸeklinde gözlemlenir.
Hibrit Güneş Tutulması: Tutulmanın Dünya yüzeyinin bazı bölgelerinde tam, bazı bölgelerinde halkalı olarak gözlenmesi demektir. Hibrit tutulmalar ender olarak görülür.
Parçalı GüneÅŸ Tutulması: Ay’ın GüneÅŸ’i kısmen örtmesi sonucunda oluÅŸur. Her tam ve halkalı tutulma, parçalı tutulma olarak baÅŸlar ve tam kavuÅŸumdan sonra yine parçalı tutulma halinde devam eder ve biter. Tam tutulma sırasında, tutulmanın tam olarak gözlenebildiÄŸi Dünya yüzeyindeki dar koridorun dışındaki geniÅŸ alanlarda, tutulma parçalı tutulma olarak görülür.
 
Gözlem
 
Çok kısa bir süre bile olsa GüneÅŸ’e doÄŸrudan bakmak, göz retinasında kalıcı hasara ve dolayısıyla körlüğe varan görüş kalıcı görüş bozukluklarına neden olabilir. Retina acıya duyarlı olmadığından, bu hasarın oluÅŸma hissi algılanmaz.
 
OlaÄŸan koÅŸullar altında GüneÅŸ, doÄŸrudan bakılamayacak kadar parlaktır. Ancak tutulma sırasında GüneÅŸ kısmen örtüldüğünde, parlaklığı azalıp doÄŸrudan bakılabilir olduÄŸu yanılsaması kolaylıkla oluÅŸabilir. Özellikle çocuklar ve deneyimsiz gözlemciler bu yanılgıya kolaylıkla düşebilirler. Göz bebeÄŸi en parlak nesneye deÄŸil, ortamdaki toplam ışığa göre tepki verir. Dolayısıyla göz bebeÄŸi GüneÅŸ diski kısmen örtüldüğünde, GüneÅŸ’in normal haline bakıldığı durumdan daha geniÅŸ olur, böylelikle retina GüneÅŸ’in örtülmeyen kısmından gelen ışınıma daha çok maruz kalır. Bu yüzden, tam tutulma süresi dışında tutulma halindeki GüneÅŸ’e doÄŸrudan bakmak, normal koÅŸullardaki GüneÅŸ’e bakmaktan daha tehlikelidir. GüneÅŸ’e özel önlem alınmaksızın dürbün, teleskop, fotoÄŸraf makinesi vizörü gibi optik araçlarla bakmak ise, çıplak gözle bakmaktan çok daha tehlikelidir.
 
Parçalı ve Halkalı Tutulmalar
 
Parçalı ve halkalı Güneş tutulmalarının izlenmesi, özel göz koruması gerektirir. Güneş diski, ancak Güneş ışınımının zararlı bölümünün uygun şekilde filtrelenmesi ile güvenli olarak izlenebilir. Güneş gözlükleri, yeterli olmadığından uygun değildir. Ancak uygun olarak tasarlanıp üretilmiş sertifikalı Güneş filtreleri Güneş tutulmasının doğrudan izlenmesi için güvenli olabilir.
 
GüneÅŸ diskinin en güvenli izlenme yöntemi, projeksiyonudur. Bu yöntem, GüneÅŸ görüntüsünün, dürbün, teleskop ya da dip kısmında yaklaşık 1 mm çapında bir delik açılmış bir karton kutu kullanılarak beyaz bir kağıda düşürülmesi ile gerçekleÅŸtirilebilir. GüneÅŸ’in bu ÅŸekilde yansıtılmış görüntüsü güvenle izlenebilir.
Parçalı tutulma sırasında, GüneÅŸ’in ne kadarının örtüldüğüne baÄŸlı olarak havada kararma fark edilebilir. Ancak GüneÅŸ koronası (taç tabaka) görünmez. GüneÅŸ’in yaklaşık üçte ikisi veya daha çoÄŸu örtüldüğünde gün ışığının solduÄŸu anlaşılabilir.
 
Tam Tutulma
 
Tam GüneÅŸ tutulmasını, GüneÅŸ’in ışıkküresi Ay’ın diski tarafından tam olarak örtüldüğünde, çıplak gözle, dürbünle veya teleskopla doÄŸrudan izlemek güvenlidir. GüneÅŸ tacı (korona) bu sırada gözlemlenebilir, renkyuvarı ve hatta GüneÅŸ püskürtüsü görülebilir.
 
Ay’ın diski GüneÅŸ’in ışıkyuvarını tam olarak kapatmadan önce Baily boncukları görülür. Bunlar, Ay vadilerinden kaçıp Dünya’ya ulaÅŸan GüneÅŸ ışınlarıdır. Tam tutulma, son gün ışığının Ay diskinin kenarından kurtulduÄŸu anda görülen elmas yüzük etkisi ile baÅŸlar. Elmas yüzük yok olur, hava belirgin olarak kararır, parlak yıldızlar ve gezegenler görünür. Tam tutulma, baÅŸtakinin tam karşı tarafından ilk gün ışığının gözükmesi ile tekrar oluÅŸan elmas yüzük etkisi ve hemen ardından tekrar görünen Baily boncukları ile sona erer.
 

 
 
Elmas Yüzük, 2006 Türkiye
 
 
Elmas Yüzük: Tam GüneÅŸ tutulması sırasında Ay’ın GüneÅŸi tamamen kapatmaması nedeniyle oluÅŸan tek taÅŸ yüzük biçimindeki görünüm.
 
 

 
Baily Boncukları
 
 
Baily Boncuklar : Tam GüneÅŸ tutulmasından az önce ve az sonra Ay’ın kenarında boncuk ÅŸeklinde görülen güneÅŸ parlaması (Bu görünüm Ä°ngiliz astronom Francis Baily’nin 15 Mayıs 1836 daki tutulma çalışması sonrası kendi adı ile anılmaktadır).
 
 
Güneş Tutulmaları ve Depremler
 
Güneş tutulmaları ve depremler arasında bir bağlantı olduğu yolunda kimi çevrelerde inanışlar bulunmaktadır. Özellikle 11 Ağustos 1999 tam Güneş tutulmasından kısa bir süre sonra gerçekleşen 1999 Gölcük Depremi ardından bu inanışın yaygınlaştığı görülmektedir. Ancak gerek astronomi, gerekse deprem bilimi uzmanları, bu iki doğa olayı arasında herhangi bir nedensel ilişki bulunmadığını açıklamışlardır.
Derlemedir
 
 
 

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 18.05.2008 tarihinde Hale tarafından, Astronomi - Uzay - Gokbilim Konu Anlatımları bölümünde paylaşılmıştır ve 2856 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 2 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Güneş Tutulması Nedir? | Baily Boncukları - Elmas Yüzük - Güneş Tutulması Fotoğrafları orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...