[Fizik] Tayf Nedir? | Renk Tayfı – Dalga Tayfı – Elektromanyetik Tayf – Tayf Türleri
Hale - 8 Mart 2012 Fizik, Kimya ve Biyoloji 0 0 Okunma : 6164
İçerik Hakkında Bilgi
- Bu içerik 30.04.2009 tarihinde Hale tarafından, Fizik - Kimya - Biyoloji Konu Anlatımları bölümünde paylaşılmıştır ve 2013 kez okunmuştur.
Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum
İçerik ve Kategori Araçları
- Kategoriye Abone Ol
- Makalenin Çıktısını Al
- Makaleye Yorum ekle
- Son Güncellenme Tarihi: 21 Åžubat 2012, Salı 08:17
Tayf Nedir?
Tayf renklerin, seslerin, elektromanyetik dalgaların ya da diğer fiziksel gerçeklerin, belli bir değer kümesi ile sınırlanmadan birbiri ardına süreklilik içinde sonsuz değişmesi durumudur.
Renk Tayfı
BaÅŸta güneÅŸ kaynaklı olan beyaz ışığın özel bir prizmadan geçirilerek renklerine ayrılmasıdır. Bu renkler en kısa dalga boyundan en uzununa kadar giden elektromagnetik tayfın çok küçük bir bölümüdür. Işık tayflarını inceleyen ilk kiÅŸi yerçekimi teorisinin de sahibi olan Sir Isaac Newton’dur.
Prizmadan geçirilen beyaz ışın temelde 7 renge ayrılır ancak bu renkler birbirine karışmış durumdadır. Bu renkleri daha iyi gözlemleyebilmek için tayfgözler denen bir alet kullanılır. Ortaya çıkan renkler mordan kırmızıya sıralanır.
Dalga Tayfı
Dalga tayfı çeşitli dalga boylarındaki sinyallerin ve bunların kuvvetlerinin tanımlanmasıdır. Tayf genelde dikey düzlemde genlik ve yatay düzlemde frekans bulunacak şekilde bir grafik olarak verilir.
Ses dalgaları için, ses tayfı terimi kullanılır. Ses tayfı seste oluşan yüksek ve alçak tonları gösterir.
Görünür ışık için ( dalga boyu 380nm ile 800nm arası ) tayf ışıkta beliren renkleri verir. Görünür ışık aslında gamma ışımasından radyo dalgalarına kadar uzanan elektromanyetik ışıma tayfının küçük bir bölümünü oluşturur.
Elektromanyetik tayf
BildiÄŸimiz beyaz ışık demeti, prizma denen özel olarak biçimlendirilmiÅŸ bir cam parçasından geçirildiÄŸinde gökkuÅŸağının renklerine ayrılır. Bu yolla ortaya çıkan, farklı renklerden oluÅŸmuÅŸ kuÅŸaÄŸa tayf denir. Görünür ışık tayfı, en uzun radyo dalgalarınÂdan en kısa dalga boylu gamma ışınlarına kadar uzanan elektromagnetik tayfın bütünü içinde çok küçük bir aralığı kapsar.
Büyük Ä°ngiliz bilim adamı Sir Isaac Newton ışık tayfını inceleyen ilk kiÅŸidir. Newton, kaÂranlık bir odaya panjurundaki delikten giren güneÅŸ ışığı demetini prizmadan geçirip ekran üzerine düşürerek incelemiÅŸti .
Işık saydam bir maddeden bir baÅŸka sayÂdam ortama geçtiÄŸi zaman kırılır. Kırılma miktarı ışığın dalga boyuna baÄŸlıdır. Mor ışık en kısa dalga boylu görünür ışıktır ve en çok mor ışık kırılır; uzun dalga boylu kırmızı ışık ise en az kırılandır. Bu yolla, gerçekte bütün renklerin bir karışımı olan beyaz ışık bir prizmadan geçirilerek renklerine ayrılabilir.
Yalnızca bir üçgen prizma kullanılarak oluÅŸturulan tayfta farklı renkler, birbiriyle örtüştüğü için tam olarak ayırt edilemez. Tayfı doÄŸru olarak inceleyebilmek için spekÂtroskop ya da tayfgözler denen özel bir aygıt kullanılır. Örtüşme etkisini azaltmak için, ışık spektroskopa çok dar bir yarıktan sokulur. Böylece elde edilen ince ışık demeti yönlendirici denen yakınsak bir mercekten geçirilerek paralel bir demet haline dönüştürülür. Paralel demet prizmadan geçer ve renkli ışınlara ayrılır. Bu ışınları toplayan bir baÅŸka yakınsak mercek bunları, ayrı ÅŸeritler halinde ekrana düşecek biçimde odaklar. Spektroskopun hemen heÂmen aynı renkteki iki ışık ışınını ayırma yeteneÄŸine ayırma gücü denir; ayırma gücü özellikle yarık darlığına, ayrıca merceklerin niteliÄŸine baÄŸlıdır. Spektrogruf ya da tayfçeker ise, ekran yerine bir fotoÄŸraf levhasının kullaÂnıldığı ve bövlece tayfın fotoÄŸraf kayıtlarının elde edildiÄŸi bir aygıttır. Spektrofotometreler, bir tayftaki her dalga boyundan ışık ışınlarının ÅŸiddetini (yeÄŸinliÄŸini) ölçmeye yaÂrayan aygıtlardır; kimyasal ve biyokimyasal çözümlemelerde bu tür aygıtlar çok kullanılır. Farklı dalga boyu aralıklarının çözümlenmesi için özel spektroskoplar geliÅŸtirilmiÅŸtir ve bugün elektromagnetik tayfın tamamı incelenebilmektedir.
İki Tür Tayf
İki tür tayf vardır:
1- Salma tayfı
2- Soğurma tayfı
Akkor sıcaklığındaki bir ocak demin gibi yoÄŸun ısı nedeniyle ışıyan (akkor halindeÂki) bir cismin ürettiÄŸi tayf bir salma tayfıdır. Akkor halindeki çoÄŸu katı cisim, renk kuÅŸakÂlarının birbiri içine girdiÄŸi kesiksiz bir tayf salar. Ama bir gaz içinden elektrik akımı geçirilerek akkor hale getirildiÄŸinde, iki ya da daha çok parlak çizgiden oluÅŸan bir tayf salar.
Örneğin, sodyum buhan parlak iki sarı çizgi, potasyum buhan ise iki kırmızı ve iki mor çizgi verir. Her element ya da katışkısız kimyasal maddenin kendine özgü bir salma tayfı vardır.
1814’te Alman bilim adamı Joseph von Fraunhofer (1787-1826), güneÅŸ tayfını ekran yerine teleskop kullanarak gözlemledi. FraunÂhofer, güneÅŸ tayfındaki parlak renkleri düzenli aralıklarla kesen karanlık çizgiler bulunduÄŸunu fark etti. Ayrıca, bu karanlık çizgilerden bazıÂlarının konumlannın, belirli elementlerin salÂma tayflarındaki parlak çizgilerin konumlanna tamamen uyduÄŸunu da belirledi, ama bunun bir anlamı olabileceÄŸini düşünmedi.
Fraunhofer çizgilerinin anlamını 1861’de baÅŸka iki Alman bilim adamı, Gustav Robert Kirchhoff (1824-87) ve Robert Wilhelm Bunsen (1811-99) açıkladı. GüneÅŸ’in sıcak çekirÂdeÄŸinden gelen beyaz ışık, pek çok elementin görece daha soÄŸuk gazlarından oluÅŸan renk-küreden (kromosfer) geçer. Bu geçiÅŸ sırasınÂda, renkküredeki her element beyaz ışıktan, akkor haldeyken saldığı rengi soÄŸurur. BöyleÂce oluÅŸan bu tür bir soÄŸurma tayfındaki kaÂranlık çizgiler belirli bir elementin salma tayÂfındaki parlak çizgilere karşılık düşer. Kirchhoff ve Bunsen, güneÅŸ tayfını çeÅŸitli elementÂlerin tayflarıyla karşılaÅŸtırarak GüneÅŸ’te hangi elementlerin bulunduÄŸunu saptadılar.
Spektroskopi, maddelerin kimyasal bileÂÅŸimlerini belirlemeye yarayan önemli bir yönÂtemdir. Bu yöntemin uygulanabilmesi için katı ve sıvı maddeler bir elektrik arkının verdiÄŸi ısı yardımıyla buharlaÅŸtınlarak akkor hale getirilir. Astronomide yıldızlann, kuyrukluyıldızlann ve gezegenleÂrin bileÅŸimlerini ve sıcaklıklanm araÅŸtırmak için spektroskopi tekniÄŸinden yararlanılır. Dahası, soÄŸurma ya da salma tayflarında çizgilerin konumlarındaki bir kayma, bir yılÂdız ya da gökadanın GüneÅŸ sisteminden uzakÂlaÅŸmakta mı yoksa bu sisteme yaklaÅŸmakta mı olduÄŸunu gösterir. Bir yıldız ya da gökada uzaklaşıyorsa, “kırmızıya kayma” olur; yani, bir tayf çizgisi tayfın daha uzun dalga boylarıÂnın bulunduÄŸu ucuna doÄŸru yer deÄŸiÅŸtirir. “Maviye kayma” ise yıldız ya da gökadanın yaklaÅŸtığını gösterir .
Gökkuşağındaki tayf
Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum
Bu içerik 30.04.2009 tarihinde Hale tarafından, Fizik - Kimya - Biyoloji Konu Anlatımları bölümünde paylaşılmıştır ve 2013 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.
[Fizik] Tayf Nedir? | Renk Tayfı - Dalga Tayfı - Elektromanyetik Tayf - Tayf Türleri orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...