Çifte Medreseler | Giyasiye Ve Şifaiye – Kayseri – Tarihi – Mimari Özellikleri

Çifte Medreseler – Giyasiye Ve Şifaiye

Medrese ve hastane bir arada bulunduğu için halk arasında “Çifte Medrese” olarak bilinen yapılar grubu, Giyaseddin Keyhüsrev tarafından yaptırıldığı için tarihi kayıtlarda Giyasiye Medresesi ve Şifaiyesi olarak anılmaktadır. Kitabesinde de belirtildiği gibi, I. Gıyaseddin Keyhüsrev?in kızkardeşi Gevher Nesibe Sultan adına inşa ettirdiği medrese ve hastane, Gevher Nesibe Sultan Medresesi ve Darüşşifası olarak da bilinir.

Şifaiye ve Gıyasiye Medresesi

Kayseri il merkezinde Kocasinan ilçesi sınırlarında yer alır. Güzel bir çevre düzenlemesi ile Mimar Sinan parkında serbest fakat abidevi bir duruş sergilerler.

Medrese ve hastanenin bir arada bulunması sebebiyle halk arasında çifte medrese olarak adlandırılmışlardır. Tarihi kayıtlarda, Giyaseddin Keyhüsrev tarafından yaptırıldığı için Giyasiye Medresesi ve Şifaiyesi olarak anılan yapılar; günümüzde ise daha çok kitabede de geçtiği şekilde I. Gıyaseddin Keyhüsrev?in kızkardeşi Gevher Nesibe Sultan için yaptırılmasından dolayı Gevher Nesibe Sultan Medresesi ve Darüşşifası olarak bilinmektedir.

Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından H.602/M.1205 yılında kızkardeşi Gevher Nesibe Sultan’ın vasiyeti üzerine yaptırılmıştır. Biri medrese, öbürü şifâhane (hastane) olmak üzere iki yapıdan oluşmaktadır. Yapılardan batı tarafında bulunan şifahane, doğu tarafında bulunan ise medresedir. Medrese ve Şifâhane, Dünya’nın ilk tatbiki tıp okuludur. Her iki bina da dikdörtgen planlı olup, medresenin sağ köşesindeki türbe, Gevher Nesibe Sultan’a aitir.

Tek kat üzerine yapılmış bu çifte bina, 60 m. uzunlukta ve 40 m. genişliktedir. Asıl medrese daha ufak, hastane kısmı ise geniş ve muntazamdır. Tümüyle taştan yapılmış iki yapının planı birbirine benzer. Avlular üç yandan revaklarla çevrili, dört eyvanlıdır. Hücreler revakların arkasında yer alır. Avluların ortasında dikdörtgen havuzlar bulunmaktadır.

Medrese ve Darüşşifa?nın girişi güney yönündedir. Yapı sarımtırak kesme taşlardan yapılmıştır. Duvarların iç dolgusunda kireç harçlı moloz taş kullanılmıştır. Medrese ve Darüşşifa birbirlerine koridorla bağlı iki ayrı yapı olup, dört eyvanlı kapalı avlu plan tipindedir. Her ikisinde de 7X12 metre ölçülerinde birer havuzlu avlu vardır. Bu avlunun çevresi sivri kemerli, tonoz örtülü revaklar ve arkalarındaki odalardan meydana gelmiştir. Odaların hepsi küçük olup, revaklara açılmaktadır.

Gıyasiyye Medresesi kuzey-güney doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı bir yapı olup, doğusunda dört, batısında da beş payeye oturan revaklar bulunmaktadır. Eyvan önüne rastlayan revaklar daha geniştir. Doğu tarafında eyvanla köşedeki kışlık dershane arasında Gevher Nesibe Sultan?ın türbesi bulunmaktadır.

Gıyassiye Medresesi?nin kuzey köşesinde bulunan dershane iki pencerelidir. Bunlardan büyük olanı kuzey duvarından dışarıya, küçük olanı da büyük eyvana açılmaktadır. Yazlık dershane önünde revak olmadan doğrudan doğruya avluya açılmaktadır. Bunun da biri kuzeye diğeri batıya açılan iki penceresi vardır. Bu eyvanın solunda doğu ve batı yönünde dikdörtgen planlı büyük bir oda yer almaktadır. Bu bölümün kışlık dershane olduğu sanılmaktadır. Bu dershanenin önünden başlayan yüksek tonoz örtülü bir koridor da şifahaneye uzanmaktadır. Burada yapılan kazılarda, bu koridorun altındaki yivli künklerden yapıya su getirildiği anlaşılmıştır.

Şifaiye ise Gıyasiyye Medresesi?ne benzeyen bir plan tipi göstermektedir. Yalnızca ortadaki avlu yer alan havuz kare planlıdır. Şifaiye?nin kuzey ve güney eyvanlarının aynı eksende olmasına rağmen hastaların güneş alabilmeleri için batıdaki eyvan biraz daha güneye kaydırılmıştır. Şifaiye?nin giriş eyvanı batı revakına açılmakta ve büyük eyvan dışındaki bölümlere birkaç basamakla çıkılmaktadır. Buradaki avlu dört taraftan on payenin taşıdığı sivri tonozlu revaklarla çevrilmiştir. Buradaki payelerden sekizi kare, büyük eyvanın önündeki ise L şeklindedir.

Kuzeye ve doğuya iki penceresi bulunan büyük eyvanın doğusunda iç içe iki oda bulunmaktadır. Bu odalardan karanlık olanının ilaçların hazırlandığı yer olduğu sanılmaktadır. Büyük eyvanın batısındaki oldukça gösterişli bir kapıdan girilen kuzey-güney yönündeki dikdörtgen mekan ve ona açılan kare şeklinde üç oda bulunmaktadır.

Avlunun güneybatı köşesinde sivri tonozlu koridor çevresindeki odalar hastalara aittir. Bu odalar orta koridorun sağ ve solunda dokuzardan on sekiz oda, sıralanmış hücreler halindedir.Koridorun karşısındaki odadan ise Şifaiye?nin hamamına geçilmektedir. Hamam kare planlı tuğladan yapılmış ve üzeri çapraz bir tonozla örtülmüştür.

Darüşşifa?nın taç kapısı geometrik bezemeli, sivri kemerli bir kuşakla çevrelenmiş mukarnaslı olup, üç taraftan örgü motifli bordür ve enli bir silme ile kuşatılmıştır. Kapının üst yüzeylerine geometrik desenli iki büyük kabartma rozet yerleştirilmiştir. Bunların ortasına da dikdörtgen bir taş üzerine tıbbın monogramı olan iki yılan figürü ve on iki dilimli bir çarkıfelek konulmuştur. Girişin iki yanında birer mihrabiye bulunmaktadır. Bunlardan sağdaki mihrabiye?nin üzerinde bir çerçeve içerisinde aslan kabartması bulunmaktadır. Bunun karşısında olması gereken kabartma ise yok olmuştur.

Kitabe

Girişin üzerine de 2.50X0.78 metre ölçüsünde dikdörtgen beyaz mermerden kitabe konulmuştur. Ancak bu kitabenin bazı yerleri kırılmış ve tam olarak da okunamamaktadır. Selçuklu nesihi ile yazılan bu Arapça kitabe iki satırlıdır. Restorasyon öncesinde Sahip Ata Medresesi?nde saklanan bu kitabe onarım sonrasında yerine konulmuştur.

Bu kitabenin Türkçe anlamı ise şöyledir:

“Kılıçaslan oğlu, dinin ve dünyanın koruyucusu, büyük sultan Keyhüsrev zamanında, zamanı daim olsun, Kılıçaslan?ın kızı, din ve dünyanın ismeti Melike Gevher Nesibe?nin vasiyeti olarak H.602 (1205) yılında yaptırılmıştır”.

Gıyasiye Medresesi?nin orijinal kapısı ise vaktiyle tamamen yıkılmış, Osmanlı döneminde bugünkü yuvarlak kemerli kapı yapılmıştır.

Onarımlar

Yapı topluluğu çeşitli dönemlerde onarımlar geçirmiştir. Bilindiği kadarıyla Osmanlı dönemindeki onarımlardan ilkini vakfın mütevellisi İsmail Efendi, mimar Ömer Beşe?ye yaptırmış, bu arada bir de hamam ilave edilmiştir.

Maarif Vekaleti Müzeler ve Antikiteler Müdürlüğü (Milli Eğitim Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü) 1942 yılında Şifaiyye?nin taç kapısını onarmış, bunun ardından Vakıflar Genel Müdürlüğü 1955-1956 yılında yapıyı bir kez daha onarımdan geçirmiştir. Son olarak Erciyes Üniversitesi 1980 yılında Çife Medrese yapılar bütününün tamamını restore ederek “Gevher Nesibe Tıp Tarihi Müzesi” haline getirmiş ve ziyarete açmıştır.

Çifte Medrese’nin taçkapısından detaylar (Kayseri)

Taçkapı üzerindeki taş işçiliğinden bir detay (Çifte Medrese/Kayseri)

Çifte Medrese (Kayseri)

Gevher Nesibe Şifahanesi hakkında detaylı bilgi için aşağıdaki linki tıklayınız.

GEVHER NESİBE ŞİFAHANESİ

Kaynak: Kayseridenbiz

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 08.09.2008 tarihinde Hale tarafından, Camilerimiz | Şehir Şehir Cami Arşivi bölümünde paylaşılmıştır ve 1323 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Çifte Medreseler | Giyasiye Ve Şifaiye - Kayseri - Tarihi - Mimari Özellikleri orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...