[8. Sınıf Fen Bilgisi] Canlı ve Enerji İlişkisi | Canlılar İçin Madde ve Enerji

Enerji bir cismin ya da bir sistemin iş yapabilme yeteneğidir. Bütün enerjiler birbirine dönüşebilir.Canlıların büyüyüp gelişmesi, sindirim, solunum, kasılma, vücut ısısının ayarlanması, sinir uyarıların iletilmesi gibi hayatsal faaliyetler, enerjiyle gerçekleşir.Hücre faaliyetleri sırasında meydana gelen yıkım ve yapım olayları da enerjiyle ilgilidir.Canlı vücudunda meydana gelen bu olayların tümüne metabolizma denir.

1. Canlılık Olayları Enerjiyle Gerçekleşir:
Canlılar, canlılığını devam ettirebilmeleri için metabolik faaliyetler gerçekleştirmeli, yapım-onarım yapmalı, büyüyüp gelişmelidir. Bütün bu faaliyetlerin ortak bir ihtiyacı vardır:
Enerji.Yeryüzündeki bütün canlıların temel enerji kaynağı güneştir. Bitkiler, mavi-yeşil algler, bazı bakteriler ve öglena tarafından gerçekleştirilen fotosentez sonucu, güneş enerjisi kimyasal bağ enerjisine dönüştürülür.Mavi-yeşil alglerde fotosentez klorofillerde gerçekleşir.
* Bazı bakteriler ve bunu takip eden besin zincirinde kullanılan enerji, kemosentezle elde edilir. Fakat bu çok küçük bir orandır.
Bütün canlılar güneş enerjisinden doğrudan yararlanamaz.Hayvanlar, insanlar, mantarlar vb. canlılar enerji ihtiyacını diğer canlılardan istifade ederek (beslenerek) dolaylı yoldan sağlar. Fotosentez sonucunda oluşan glikoz molekülündeki kimyasal bağ enerjisi, hücrede bütün canlıların kullanabildiği ortak enerji molekülü ATP’ye (Adenozintrifosfat) dönüştürülür.ATP molekülünde depolanan enerji, canlılar tarafından parçalama ve özümleme (yapım, üretim) reaksiyonlarında, hareket etme, vücut ısısını ayarlama, dolaşım, boşaltım, uyarı iletimi gibi metabolik olaylarda kullanılır.

2. Canlıların Hücresel Yapılarını Çok Atomlu Büyük Moleküller (Organik Maddeler) Oluşturur:
Hücrelerimizin büyüyüp gelişmesi ve çoğalması için gerekli maddeleri besinlerden alırız.
Besinlerin içerdikleri maddeler yapı ve görevlerine göre organik ve inorganik maddeler olarak iki temel gruba ayrılır.

İnorganik maddeler, canlı vücudunda veya hücrede üretilmezler. Su, oksijen, karbon dioksit, mineral maddeler ve tuzlar inorganik yapıdadırlar. Bunları tabiattan hazır olarak alırız.
Organik maddeler ise canlının kendi vücudunda sentezlenen maddelerdir.
Karbonhidratlar, yağlar, proteinler ve vitaminler canlıların yapısında bulunan organik
maddelerdir. Bu maddeler canlılarda enerji verici, yapıcı-onarıcı, düzenleyici olarak kullanılır.
Organik bileşkelerin yapısında karbon, oksijen ve hidrojen atomları bulunur. Organik
bileşikler çok atomlu büyük bileşiklerdir.

Tüketici canlılar bitkileri besin olarak kullandıkları için, bitkilerin yapısında da bu organik ve inorganik maddelerin bulunması gerekir.
Karbonhidratlar
Karbonhidratlar; karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşmuş
organik moleküllerdir. Canlıların yapısında basit ve karmaşık yapılı
karbonhidratlar bulunur. Karbonhidratların karmaşık yapılı olanları
büyük moleküllerden oluşur. Karbonhidratlar canlı vücudunda enerji
verici olarak kullanılır.
Karbonhidratlar genelde hücre zarından geçemeyecek
kadar büyük ve çok atomlu moleküllerdir. Büyük bir karbonhidrat
molekülünün hücre zarından geçebilmesi için sindirimle daha
küçük birimlere ayrışması gerekir.
Bir karbonhidrat çeşidi olan glikoz hücre zarından
geçebilir. Glikoz, balda ve üzümde saf
hâlde bulunur.

Bir çeşit karbonhidrat olan nişasta molekülü sindirimle glikoz moleküllerine ayrışır.
Nişasta, bitkilerde besinin depolanmasını sağlayan karbonhidrat molekülüdür. Tohum ve depo kök gibi yapılarda çok bulunur. Bir besinin nişasta içerip içermediği iyot çözeltisi ile bulunabilir. Iyot çözeltisi, içinde nişasta bulunan maddeyi mavi renge dönüştürür.
Selüloz, bitkilerde hücre çeperini oluşturur.Hücre çeperinin temel yapı maddesi büyük yapılı bir karbonhidrat çeşididir. Selüloz sert, sindirilmesi zor bir yapıdır. Ancak otçul hayvanların bağırsağında bulunan selüloz bakterileri tarafından sindirilir.
Glikojen, hayvanlarda glikozun depo edilme şeklidir. Glikojen, karaciğer ve kaslarda depolanır.Yediğimiz bir çok besin içinde nişasta ve diğer karbonhidratlar bulunur. Karbonhidratlar; tahıllar, tahıl ürünleri, baklagiller, ekmek, patates, makarna, süt, bal vb. besinlerde bulunur. Sütte, tahıllarda, baklagillerde, çay şekerinde büyük yapılı karbonhidratlar vardır. Balda, üzümde, küçük yapılı karbonhidrat olan glikoz vardır. Bal ve üzüm yendiğinde içindeki glikoz doğrudan kana geçer. Tatlılarda ve çay içerken kullandığımız şeker, şeker pancarı ya da şeker kamışından elde edilen bir karbonhidrat çeşididir.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 16.11.2007 tarihinde Erkan tarafından, Fizik - Kimya - Biyoloji Konu Anlatımları bölümünde paylaşılmıştır ve 21232 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 2 adet mesaj daha bulunmaktadır.

[8. Sınıf Fen Bilgisi] Canlı ve Enerji İlişkisi | Canlılar İçin Madde ve Enerji orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...