Para | Paranın Tarihçesi – Hikayesi – Paranın ÇeÅŸitleri – Madeni Para Yapımı
Hale - 18 Mart 2013 Medeniyetler ve Dünya Tarihi 0 1 Okunma : 3941
İçerik Hakkında Bilgi
- Bu içerik 06.09.2009 tarihinde Hale tarafından, Medeniyetler, Ãœlkeler ve Dünya Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 16138 kez okunmuştur.
Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum
İçerik ve Kategori Araçları
- Kategoriye Abone Ol
- Makalenin Çıktısını Al
- Makaleye Yorum ekle
- Son Güncellenme Tarihi: 9 Mart 2013, Cumartesi 01:49
Para
Para, alışveriÅŸte bir ödeme aracı olarak kullanılan para, günümüzde genellikle madeÂni para, kâğıt para ya da banknot ve banka mevduatından oluÅŸur. Banka mevduatı, inÂsanların banka hesaplarında bulunan ve isteÂdikleri zaman kullanabilecekleri paradır.
Para, alım satımlarda bir ödeme aracı olmanın yanı sıra, toplum tarafından kabul edilen ortak bir deÄŸer ölçüsü ve servet birikÂtirme aracıdır. Metrenin insanların boylarını, kilogramın ise ağırlıklarını ölçmekte kullanılÂması gibi, para da onların ceketlerinin, kitapÂlarının, bisikletlerinin deÄŸerini ölçer. Para, bir malın deÄŸerini baÅŸka malların deÄŸerleriyle karşılaÅŸtırarak ölçer, yani malların birbirleriyÂle deÄŸiÅŸtirilme oranlarını belirler. Ortak deÄŸer ölçüsü olarak, deÄŸiÅŸtirilecek malların biri karşılığında öbüründen ne kadar verileceÄŸi parayla ölçülür.
Malların para olmadan birbirleriyle takas edildikleri bir durumu düşünelim. Ä°ki ayrı kiÅŸinin elinde eÅŸit deÄŸerde olduÄŸu varsayılan bir somun ekmek ile bir parça çikolata bulunÂsun. Bu iki mal birbirleriyle sahiplerinin hiçbir kaybı olmaksızın takas edilebilir, ama çikolata ekmeÄŸe göre daha deÄŸerliyse, bu takastan çikolatanın sahibi zararlı çıkacaktır.
Malların çeÅŸitlendiÄŸi ve çoÄŸaldığı bir ortamÂda malın malla deÄŸiÅŸtirilmesi olanaksızlasın Böylece bütün malların deÄŸerinin ortak bir ölçüyle saptanması gerekir. Bir parça çikolata almak için ÅŸekerciye gidildiÄŸinde, ödeme ekÂmekle deÄŸil, parayla yapılır. Para burada çikolatanın deÄŸerinin yerine geçer.
Para bir deÄŸer ölçüsüdür, ama kilogram ya da metre gibi deÄŸiÅŸmez bir ölçü deÄŸildir. DeÄŸeri zaman içinde deÄŸiÅŸebilir. Para kendi deÄŸerini ölçemez, onun deÄŸeri satın alabileceÂÄŸi mallarla ölçülür. Paranın deÄŸeri düştüğünÂde satın alabileceÄŸi mal miktarı azalır, yani malların fiyatları yükselir.
Paranın deÄŸeri insanların ona duydukları güvene baÄŸlıdır. Kendi ödemelerinde bu paÂrayı kullanabileceklerine inanan insanlar, ürettikleri mallar ya da verdikleri hizmetler karşılığında kâğıt ya da madeni para almayı kabul ederler.
GeçmiÅŸte bazen paraya duyulan güven azalmış ve ülke parası deÄŸerini yitirmiÅŸtir. Bunun bir örneÄŸi 1930’larda Almanya’da yaÅŸanmıştır. Marka duyulan güven azalınca, Almanlar paradan kaçarak tüketim mallarına yöneldiler. Para olarak ödenen ücretlerini hızla harcadılar. Fiyatlar yükseldi, enflasyon tırmandı ve sonunda bir somun ekmek almak için bile çuvalla para gerekir oldu. Bu sorunu çözmeye çalışan hükümet, ilk önceleri gideÂrek daha yüksek tutarlı, hatta 1 trilyon marklık paralar bastı. Sonuçta yeni bir para yaratarak halkı bu paranın deÄŸerini koruyacaÂğına inandırmak zorunda kaldı.
Birçok ülkede ödemeler artık gerçek parayÂla deÄŸil çekler ve kredi kartlarıyla yapılmaktaÂdır. Genellikle güvenlik nedeniyle büyük ödemeler için bu yöntemden yararlanılır. ÖrneÄŸin, otomobil alımında çek kullanmak banknot destelerinin el deÄŸiÅŸtirmesinden daÂha güvenlidir. Böylece, para banka hesaplan arasında yer deÄŸiÅŸtirir. Küçük alımlarda ise kâğıt ve madeni paraların kullanılması iÅŸleri kolaylaÅŸtınr.
Para Çeşitleri
Bugün birçok ülkede ödeme aracı olarak kâğıt ve madeni paralar kullanılır, ama tarihte farklı paralar kullanılmıştır. İÖ 2000’den önce Eski Mezopotamya’da kira, vergi ve para cezalarının ödenmesi ile alışveriÅŸte gümüşün yanı sıra tahıl da kullanılmaktaydı. Mısır’daki papirüs ile Afrika’daki deniz salyangozu kaÂbukları öteki eski para çeÅŸitleri arasında sayılabilir.
Bugün bile bazı halklar arasında sığır ya da çeÅŸitli kabuklar para yerine geçmektedir. Para olarak seçilen nesneler bir deÄŸer taşır ve bu deÄŸerini koruyabilirdi. ÖrneÄŸin, çilek çaÂbuk çürüdüğü için para olarak kullanılamaz. Aynı biçimde taşın deÄŸeri de o kadar düşük tür ki, para yerine kullanılırsa alışveriÅŸe giden insanların tonlarca taÅŸ taşımaları gerekecekÂtir. Para olarak kullanılacak madde kıt olmaÂlı, ama çok da ender bulunmamalıdır. Kolay aşınmayan ve yıpranmayan, niteliÄŸini zaman içinde koruyan bir madde olmalıdır. Elmas saÄŸlam bir taÅŸtır. Ama o kadar ender bulunur ki, para olarak kullanmak için çok küçük parçalara ayırmak gerekir. Her bölünüşünde niteliÄŸi de çok deÄŸiÅŸeceÄŸinden her küçük parçanın deÄŸerinin yeniden saptanması gereÂkecektir.
Önceleri tuz, hayvan, hayvan derileri ve çeÅŸitli kabuklar para görevini görürken, zaÂmanla kolayca taşınabilen, bölündüğünde deÂÄŸeri deÄŸiÅŸmeyen, aşınmayan ve bozulmayan altın ve gümüş bu malların yerini aldı. YüzlerÂce yıl boyunca gümüş ve altından madeni para yapıldı. Ama günümüzde bu metaller para olarak kullanılmak için fazla deÄŸerli olmuÅŸÂtur. Bunların yerine bakır ve bakır-nikel alaşımı gibi daha bol bulunan metaller kullaÂnılmaktadır.
Kuzey Amerika’da deniz kabuklarından yapılan ve wampum denen boncuklar buraya ilk yerleÅŸenler tarafından para olarak kullanıldı.
Madeni Para
Madeni para, belirlenmiÅŸ ağırlıkta olan ve parayı bastıran yetkili makamın niÅŸanını ya da damgasını taşıyan bir metal parçasıdır. Ä°lk madeni para İÖ 7. yüzyılda Anadolu’da yaÅŸamış zengin bir halk olan Lidyalılar taraÂfından kullanılmıştır. Bir fasulye tanesi büÂyüklüğünde ve biçimindeki bu madeni paralar yüzde 75 altın ve yüzde 25 gümüş alaşımı olan elektrumdan yapılmıştı. Lidya Kralı Krezüs, daha sonra saf altın ve gümüş paralar bastırdı. Kısa bir süre sonra Eski Yunan, Anadolu, Ege Adaları, Sicilya ve Güney Ä°talya kentleri kendi paralarını bastırÂmaya baÅŸladılar. En deÄŸerli olanlar altın paralardı. Sonra sırasıyla gümüş ve bakır paralar geliyordu.
Yunan madeni para basımı 500 yıl sürdü. İlk madeni paralarında tunç, daha sonraları
Ja gümüş kullanan Romalılar da benzer yöntemlerle para bastılar. Çin’de ise, ortaÂsında kare delikler olan tunç madeni paralar ȟnümüzden en az 2.500 yıl önce kullanılıÂyordu.
Ä°lk Ä°slam parası Hz. Ömer (634-644) döneÂminde bastırıldı. Ä°lk Osmanlı gümüş parası alan akçenin 1326’da Orhan Gazi döneminde bastırıldığı kabul edilmiÅŸse de, yakın dönemÂle babası Osman Bey’in bastırdığı bir akçe bulunmuÅŸtur. Osmanlılar Fatih Sultan Meh-med yönetimine kadar akçe ve pul denen ȟmüş ve bakır sikkeler bastılar. Ä°lk Osmanlı iltın parası Fatih tarafından 1477’de çıkarıldı. Ãœzeri tuÄŸralı ilk Osmanlı parası III. Mehmed döneminde (1595-1603) basıldı. 1687’de büÂtün madeni paralara darphane damgası vurulÂmaya baÅŸlandı. Kâğıt para çıkarma yetkisi 1863’te Osmanlı Bankası’na verildi. CumhuriÂyetin ilk yıllarında Osmanlı madeni paralarıÂnın kullanımı sürdü. 1924-25’te çıkarılan yasaÂlarla altın ve gümüş paralar kaldırıldı.
Madeni Para Yapımı
Ä°lk madeni paralar önce dökülür, daha sonra üzerlerine kaba bir desen basılırdı. Yunanlılar bu yöntemi daha da geliÅŸtirdiler. Kalıba dökülmüş metal parçası soÄŸumaya bırakılır ve daha sonra yeniden ısıtılarak üzerinde sanatÂçılar tarafından yapılmış desenlerin bulunduÂÄŸu iki kalıp arasına yerleÅŸtirilirdi. Ãœst kalıp alt kalıbın üstüne konur ve çekiçle vurularak baskı yapılırdı. Bu yöntem bugünkü yöntemÂlere göre oldukça ilkeldi. Ne var ki, bugüne kadar yapılmış sanat deÄŸeri en yüksek paralaÂrın bazıları bu biçimde basılmıştır.
Madeni para yapımı Romalılar’dan sonra geriledi. Ä°S 500-1400 arasında basılan paralar inceldi, gösteriÅŸsiz ve ilkel bir biçim aldı. Ticarette takas ağırlık kazandı. 15. yüzyılda, özellikle Amerika’da deÄŸerli madenlerin buÂlunmasıyla metal bollaÅŸtı ve madeni para basımı yeniden önem kazandı. Yetenekli saÂnatçılar yeniden kalıplara desen iÅŸlemekle görevlendirildi.
Bakınız, Kağıt Para | Kağıt Para Tarihçesi
Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum
Bu içerik 06.09.2009 tarihinde Hale tarafından, Medeniyetler, Ãœlkeler ve Dünya Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 16138 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 3 adet mesaj daha bulunmaktadır.
Para | Paranın Tarihçesi - Hikayesi - Paranın Çeşitleri - Madeni Para Yapımı orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...