Urartu Krallığı – Ãœlkesi | Urartu Ãœlkesi Haritası – Köken Ve Dil – Kronoloji – Din – Siyasal Ve Kültürel Ä°liÅŸkiler

Urartu Krallığı – Urartu Ãœlkesi

BaÅŸkent TuÅŸpa (Van).

Urartu Devleti en güçlü döneminde, günümüzdeki DoÄŸu Anadolu, Kuzeybatı Ä°ran, Irak’ın küçük bir bölümü ile Ermenistan’ın güneyine egemendi. Sınırları kuzeyde Erzurum-Kars-Ardahan yaylası, güneyde Toroslar, doÄŸuda Urmiye Gölü havzası, batıda Fırat Nehri (ÅŸimdiki Karakaya baraj alanı) olarak çizilebilir. Urartu döneminde kuzeyde Diauehi, Qulha, Tariu ülkeleri ile bozkırlı Isqugulu toplumları, batıda Hatti (Melitea, Qumaha ve Tabal), güneyde Assur güneydoÄŸuda Mana ve ParÅŸua ülkeleri bulunmaktaydı.

Urartu Ülkesi Haritası (Tasarım Erkan KONYAR)

GENEL ÖZELLİKLERİ

Kent ve kale inÅŸa etmede yetenekli, çok iyi taÅŸ ustası idiler.Demir silahlar ve savaÅŸ aletleri üreten savaşçı bir toplumdu. DoÄŸu Anadolu’da sulama amaçlı ilk göletleri kurdular, kanallar ve karayolu sistemleri geliÅŸtirdiler. ÖrneÄŸin, günümüzde de Van Ovasını sulamaya devam eden 50 km uzunluÄŸundaki Åžamram kanalı kral Minua tarafından yaptırılmıştır.
Bölgedeki zengin gümüş, bakır ve demir yataklarını işlettiler, madencilik çok gelişti.

Bazıları dinsel motiflerle süslü, kendilerine özgü kemerler, miğferler, at koşum takımları, situlalar ve kazanlar ürettiler. Fildişi oymacılığı ve mühürcülük gelişmişti.

KÖKEN VE DİL

Kaya Yazıtı, I. Argişti Analleri/Yıllıkları

Urartular, eklemeli dil yapıları ortak özellikler gösteren Hurriler ile aynı kökenden gelmekteydiler. Urartuca, günümüzdeki DoÄŸu Kafkas dil ailesinden Çeçence ve Ä°nguşça ile benzerlikler göstermektedir. Urartuca, Krallığın tarih sahnesinden kalkmasından sonra aynı coÄŸrafyada konuÅŸulmaya baÅŸlanan Hint-Avrupa dil grubuna ait Ermenice ve onu izleyen Kürtçe’den farklı yapıdadır ve aralarında akrabalık söz konusu deÄŸildir.

KRONOLOJÄ°

M.Ö. XIII. yy: Urartu adına Assur yazıtlarında ilk kez Uruatri biçiminde rastlanır. M.Ö. XIII yy ile IX. yy arasında Uruatri ve Nairi toplulukları DoÄŸu Anadolu’da beylik ve aÅŸiretler halinde yaÅŸamaktadırlar.

Krallık M.Ö. IX. yy ortasında I. Sarduri ile ilan edilir. Ä°lk Urartu yazıtı ve Van Kalesi’ndeki ilk anıtsal mimari bu krala aittir. M.Ö. 7. yy’daki en güçlü krallardan biri olan II. Rusa’dan sonra ise gittikçe zayıflamış ve M.Ö. VI. yy baÅŸlarında tarih sahnesinden çekilmiÅŸtir.

Erebuni Tapınağı’nın Peristilli Avlusunun Rekonstrüksüyonu

DÄ°N

Tanrılar

Van/ Meher Kapı anıtındaki yazıta göre, Urartu’da adlarına belirli dönemlerde kurban kesilen ve ilk üç sırayı Haldi, TeiÅŸeba ve Åživini’nin paylaÅŸtığı 79 tanrı, tanrıça, tanrısal özellik bulunmaktadır. Haldi – (EÅŸi Bagbartu/ BagmaÅŸtu/ Arubani) Urartuların baÅŸ tanrısı idi. Haldi, Assur yazıtlarında XIII.yy’dan itibaren rastlanan bir isim idi. En büyük tapınağı MuÅŸaÅŸir’de idi. TeiÅŸeba (Fırtına T) Hurri kökenlidir ve Hititlerde TeÅŸup ile aynı tanrı olmalıdır. Åživini de (GüneÅŸ T) Hurri kökenlidir. Hititlerdeki Åžimegi’nin karşılığı.

Urartular Anzaf, Çavuştepe, Ayanıs ve Toprakkale gibi büyük merkezlerde tanrıları için kule tipi tapınaklar ve Meherkapı gibi açık alanlardaki kayalara kapı görünümlü kutsal nişler yapmışlardı.

ÖLÜ GÖMME

Urartu’da yakarak veya yakmadan gömü yapılmaktaydı. Yönetici kesim ve olasılıkla aileleri büyük kale ve merkezlerin yakınındaki çok odalı kaya mezarlarına birlikte, diÄŸerleri ise olasılıkla sosyal statülerine göre toprak altına inÅŸa edilen oda mezarlara, basit toprak mezarlara veya yakılarak urne adı verilen küplere gömülmekteydiler. Merkezde Van Kalesi, batıda Palu, Mazgirt, Altıntepe’de, kuzeyde Aras Nehri’nin güney bölgesinde, doÄŸuda Sangar (Ä°ran’da Bastam’ın kuzeyi) gibi önemli merkezlerin yakınında çok odalı kaya mezarları bulunmaktadır. Dilkaya, Karagündüz ve Yoncatepe’de ise soyulmadan günümüze ulaÅŸmış, içinde birden çok gömü bulunan yeraltı oda mezarları incelenmiÅŸtir.

SÄ°YASAL VE KÃœLTÃœREL Ä°LÄ°ÅžKÄ°LER

Urartu tarihinin önemli bir bölümü güneydeki büyük düşman Assur ile mücadeleye odaklanmıştır. Ayrıca Minua döneminden itibaren kuzeyde yerel Diauehi Krallığı ve mahalli beyliklerle, güneybatıda ise Geç Hitit krallıklarından Hate (Malatya çevresi); I. ArgiÅŸti döneminde Hate (kralı Hilaruada) ve Tabal (Tuate’nin ülkesi); II. Sarduri Melitia ve Qumaha (kralı KuÅŸtaÅŸpili, Adıyaman bölgesinde) ; II. Rusa ise Hate, Halitu ve MuÅŸki üzerine sefer yapmışlardır. Assur yazıtlarına göre Urartular daha güneydeki Gurgumlu (MaraÅŸ) Tarhulara ve Arpadlı Mati’ilu ile de baÄŸlantı kurmuÅŸlardır. Urartuların doÄŸuda Mana ve Parsua (Ä°ran’da) ile kuzeyden gelen Ä°skit ve Kimmerlerle de iliÅŸkileri olduÄŸu bilinmektedir. Ancak bir kara devleti olan Urartu, önceden düşünüldüğünün aksine hiçbir zaman, Karadeniz’e ve Akdeniz’e ulaÅŸamamış veya doÄŸrudan iliÅŸki kuramamıştır.

Urartu Krallığı’nda çivi yazısı, yıllık sefer yapma, ölçü sistemi, krali ünvanlar, stel dikme, savaÅŸ taktikleri, nüfus nakilleri, resim, süsleme ve kabartma sanatı gibi uygulamalar, Assur etkili olarak geliÅŸmiÅŸ; mimari, sorguçlu miÄŸferler, kazanlardaki siren eklentileri, hiyeroglif yazısı, yakarak gömme, fildiÅŸi sanatı gibi dallar ise Kuzey Suriye’den etkiler almıştır.

Soldan saÄŸa: PiÅŸmiÅŸ Toprak, Bronz ve Demir kaplar.

ÇANAK ÇÖMLEK

Devletin kuruluşu ile birlikte ortaya çıkmış gözüken parlak kırmızı astarlı çanak çömlek grubu yönetim merkezi ve önemli Urartu kalelerinde bulunmaktadır. Halkın ürettiği geleneksel mallar da kullanılmaya devam etmiştir.

KAYNAKLAR

XIII-IX. yy için yalnızca Assur kayıtları krallık öncesi hakkında bilgi verir.
Sonrası için Urartu krallarının krali yazıtları, az sayıda çivi yazılı tablet ile Assur, Babil kayıtları ve Arkeolojik bulgular Urartuları tanımamızı sağlamaktadır.

Araştırma : Kemal Köroğlu

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 07.07.2008 tarihinde Hale tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 4789 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 2 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Urartu Krallığı - Ülkesi | Urartu Ülkesi Haritası - Köken Ve Dil - Kronoloji - Din - Siyasal Ve Kültürel İlişkiler orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...