Bilgi Bankamız 62 Kategoride, 9052 Makale ve Konu Anlatımı içermektedir. Son Güncelleme: 27.01.2020 06:06

Türkler’de Ev Kültürü | Anadolu’da Ev Ve Ä°nsan – Batı Anadolu Evleri


İçerik Hakkında Bilgi

  • Bu içerik 05.02.2008 tarihinde Hale tarafından, Türk Kültürü ve Geleneklerimiz bölümünde paylaşılmıştır ve 1523 kez okunmuştur.
    Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

İçerik ve Kategori Araçları


Batı Anadolu Evleri


Batı Anadolu yerleÅŸmelerinde kentsel dokunun eski Anadolu’daki örneklerine benzemeyiÅŸi Türklerin kendi kültürlerini doÄŸudan taşıdıklarının açık kanıtıdır. Troya, Priene, Sardes, Miletos, Efesos yerleÅŸmelerinin kalıntıları bugün de ayaktadır. Osmanlılar bu kalıntılardan yararlanmamışlar, kentleri kendi anlayışları içinde seçtikleri yeni alanlara kurmuÅŸlardır. Bu saptamada Ä°stanbul, Ä°zmit gibi istisnalar vardır. Ama Ege’de genellikle kıyı ÅŸeridi tercih edilmemiÅŸ daha içlere doÄŸru yerleÅŸilmiÅŸtir.

Osmanlı kentlerinin hep sur dışında gelişme göstermesi, Roma, Bizans ve daha önceki diğer uygarlıklarda görülen kent gelişmelerindeki ilave duvarlarının hiç yapılmamış olması Türklerin Açık Kent anlayışı içinde yerleştiklerini ortaya koymaktadır.


Kent dokusunu oluşturan evlerin sınırladığı çıkmaz sokaklardan ara sokaklara daha sonra ana yollara ve giderek mahalle camilerinin bulunduğu küçük merkezlere, buradan da ana merkeze bağlantı sağlayan bir yol sistemi kurulmuştur. Camiler mahallelerde ve giderek merkezde simgeleşmiş mimarlık öğeleridir.

Bu doku anlayışının bugün bile tüm özellikleriyle yaÅŸadığı yerleÅŸmeler Ege’de oldukça yaygındır. Kütahya, Birgi, Kula, MuÄŸla, Antalya ve daha küçük kasabalar bu konudaki önemli örneklerdir.

Batı Anadolu, Ege ve Akdeniz bölgelerini kapsar. Batı Karadeniz ve Marmara evlerinin izlerini Batı Anadolu’da bulmak mümkündür. Güneye doÄŸru inildikçe açık sofalı plan tipleri yaygınlaşır. Kuzey Anadolu’da bile rastlanabilen açık sofalı ev tipleri, iklimin yumuÅŸaklığı ve sıcaklığın etkisiyle varlığını devam ettirirken, kuzeylere doÄŸru çıkıldıkça yerini iç sofaya, orta sofaya bıraktığı görülmektedir. Bunun gibi batıya doÄŸru kıyı kesimlerine gidildikçe açık sofanın yaygınlaÅŸtığı, iç kesimlere doÄŸru ise açık sofaların iç sofaya dönüştüğü izlenebilmektedır. İç mekânlardaki ısınma sorunu, pencere camı ullanılmaya baÅŸladıktan sonra büyük ölçüde çözüme kavuÅŸmuÅŸ, sofalar kapalı duruma getirilmiÅŸtir.

Kent evlerine göre deÄŸerlendirildiÄŸinde kuzeye Çanakkale, Balıkesir, doÄŸuda EskiÅŸehir, UÅŸak, EÄŸirdir güneyde ise Antalya, Alanya çevresini kapsayan ve bazı farklılıklar bulunmasına raÄŸmen Mersin, Adana ve Antakya’ya ulaÅŸan sınırları, Batı Anadolu evleri alanı olarak tanımlamak mümkündür. Yine de Batı Anadolu ev mimarlığını Marmara ve İç Anadolu’dan ayıran sınırlar kesin olarak belirlenememektedir.

Bu sınırlamaların kesin olmamasının en önemli nedeni, büyüklü küçüklü yerleÅŸmeler arasında yöresel farklılıklardır. Bodrum, Foça, Asos gibi kıyı yerleÅŸmelerinde Ege Adaları mimarlık geleneÄŸinin büyük etkisi görülür. Plan ÅŸemasında sofa bulunmayan evlerin büyük bir bölümü taÅŸtandır. Bu kültür Anadolu’ya dışardan geldiÄŸinden, diÄŸer bölgelerdeki evlerle ortak özellikleri de yok gibidir.

Ege evlerinin iyi korunarak günümüze ulaÅŸabildiÄŸi yerleÅŸmeler içinde en önemlileri Manisa, Kula, Birgi, Kütahya, EÄŸrdir, Isparta, Burdur, MuÄŸla, Milas, Antalya sayıalbilir. DoÄŸudaki son yerleÅŸme ise Antakya’dır. Ege ve Akdeniz evlerinin plan tiplerinin açık sofalı oluÅŸu aralarındaki benzerliÄŸi, bu sofalara sınırlanan odaların yerleÅŸimleri, aralarındaki ya da yanlarındaki eyvan bölümleri ve açık sofanın biçiminden gelen deÄŸiÅŸiklikler de birbirleriyle olan farklılığı gösterir.


Yapı tarzları bakımından incelendiÄŸinde KuzeydoÄŸu ve Marmara’da görülen, ahÅŸap strüktür içine tuÄŸla ya da taÅŸ dolgulu evler, Ege ve Akdeniz’de hiç yoktur. Erken dönemlere ait evler hiç kalmadığından, eskiden var olup olmadığına dair saptamalar yapılamamaktadır. Günümüze ulaÅŸabilen ve içinde yaÅŸanan örnekler 18. yüzyıldan eskiye varamamaktadır. Bu nednelerle örneklemeleri daha eskilere götürme olanağı yoktur.

Yapı strüktürü bakımından adalarda gelişen mimarlık örnekleri taş evler ile Türk evleri arasında belirgin farklılıklar vardır. Taş evlerde dış duvarlar, kalın yığma duvarlar olarak örülmüş, döşemeler ve iç bölmeler ahşaptan yapılmıştır. Bu tür evlerin çıkmaları yoktur. Pencere ve kapı boşlukları oldukça küçüktür. Bu boşlukların üst kısmı bir taş lentoyla geçirilmiş ve biraz üstünde kemer yapılarak takviye edilmiştir. Eski örneklerinde bu kemerlerde renkli taşlar kullanılarak görsel zenginlik kazandırılmıştır.

Türklerin evlerinde yapı malzemesi ahşaptır. Temel üstünden çatıya kadar uygulanmış olan karkas sistemine bağdadir ve kıtıklı çamur sıvayla oluşturulan duvar yüzeyleri bazı yörelerde tamamen beyaz, bazı yörelerde ise beyazla birlikte aşı boyası, çivit mavisi, gül kurusu, toprak sarısı gibi çeşitli renklerde boyanmıştır. Kiremit alaturka ve kırma, çatılar genişçe saçaklıdır. Çıkmalardaki eliböğründelerin biçimlenişi, saçak altı kaplaması, pervazlar ve bunun gibi ayrıntılar evler arasındaki üslup çeşitliliğini de yansıtırlar.

Evlerin iç bölmeleri, Batı Karadeniz, İç Karadeniz ve Marmara bölgelerinde olduğu gibi ahşaptır. Oda duvarlarının girişe yakın olanı dolap şeklindedir. Tavanlar ahşap çıtalarla bezenmiştir. Ancak çıta boşluğuyla elde edilen motifler yörelere göre değişik estetik ortaya koymaktadırlar.

Küçük de olsa hemen hemen her evin bahçesi vardır. Bazı yörelerde bahçede muhakkak müştemilat olarak mutfak bulunur. Bu uygulama Marmara’da çok azdır. Kuzey Anadolu’da ise pek rastlanılmaz. TaÅŸlık adı verilen giriÅŸ katı evin arka bahçesiyle bütünleÅŸir. Ãœst kata çıkan merdiven taÅŸlıktan tek halka ya da dirsek yaparak çıkmaktadır. Merdiven önce sofaya ulaşır. Sofadan odalara geçilir. DiÄŸer bölgelerde olduÄŸu gibi sofanın manzaraya bakan köşelerine sekili köşeler eklenmiÅŸtir.

Batı Anadolu evlerini daha ayrıntılı inceleyebilmek için karateristik yerleÅŸmelerden seçilen örnekler üzerinde durulacaktır. İç Ege’den Kütahya, kıyaya yakın yerleÅŸme olarak MuÄŸla, kıyı yerleÅŸmesi Bodrum ve yine kıyı yerleÅŸmesi olan Antalya bulundukları çevrenin özelliklerini en iyi yansıtan birimler olmalarından ötürü örneklemeye alınmıştır.

Prof.Dr.Metin Sözen
Prof.Dr.Cengiz Eruzun

(Visited 11 times, 1 visits today)


Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 05.02.2008 tarihinde Hale tarafından, Türk Kültürü ve Geleneklerimiz bölümünde paylaşılmıştır ve 1523 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Türkler\'de Ev Kültürü | Anadolu\'da Ev Ve İnsan - Batı Anadolu Evleri orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...

Önceki MakaleTürk'lüğün Türkçe'si | Ä°stanbul Türkçe'si Sonraki MakaleEpigenetik Nedir? | Etimoloji Ve Anlamları - Epigenetik'in Yanıtlamaya Çalıştığı Sorular - Epigenetik Mekanizmalar - Epigenetik Olgular - Epi..

Bu Makaleyle İlgili Fikirlerinizi ve Görüşlerinizi Diğer Ziyaretçilerle Paylaşabilirsiniz