Türkiye’de Çocuk Edebiyatının Tarihçesi, Tanzimat dönemi Türk çocuk edebiyatının da baÅŸlangıcı..

Türkiye’de Çocuk Edebiyatının Tarihçesi

Türkiye’de çocuk edebiyatının geliÅŸimi, dünyadaki edebiyatın geliÅŸimiyle yakından ilgilidir. Tanzimat dönemi Türk çocuk edebiyatının da baÅŸlangıcı sayılabilir (1839). Tanzimat’tan önce sözlü edebiyat türü hakimdi. Bunlardan masal, bilmece, tekerleme, atasözleri, Nasreddin Hoca fıkraları daha çok evlerde, Karagöz ve Meddah biçimleri de kamusal alanlarda çocukların eÄŸitim ve eÄŸlencesine sunulurdu.

Tanzimat döneminde Kayserili Dr. Rüştü’nün 1859 yılında yazmış olduÄŸu “Nuhbe-tül Etfal” isimli Arapça alfabe kitabının arkasında çocukları eÄŸlendirmek amacıyla yazılmış olan çocuk hikayeleri, fabl çevirileri, kısa hayvan öyküleri vardı. 1869 yılında Mümeyyiz adlı derginin her sayısı ayrı renk kağıt üzerine basılmıştır. Bu dergide çocuklar için bilmeceler ve dizi romanlar mevcuttu.

Ahmet Mithat’ın “Hace-i Evvel” ve “Kıssadan Hisse” isimli kitaplarını bazılari ilk çocuk kitapları sayarlar (1871). Bu kitaplar çocukları eÄŸlendirmek amacıyla yazılmıştır. 1883’de Çaylak Tevfik Nasreddin Hoca fıkralarını toplamıştır. Ne var ki o dönemde yazılı çocuk edebiyatı olarak fazla bir ÅŸey yoktu. Sair Nebi’nin “Hayriyye” ve Sümbülzade Vehbi’nin “Lütfiyye” isimli eserleri tamamiyle didaktik biçimde ve ÅŸiir ÅŸeklindeydiler. Bu eserler büyüklere göre olduÄŸu için çocuk edebiyatına girmemiÅŸlerdir.

Türkiye’nin ilk çocuk kitapları Tanzimat dönemi yazarlarından Åžinasi, Recaizade Ekrem ve Ahmet Mithat tarafından Fransızcadan çevrilen kısa ÅŸiirler ve hayvan hikayeleridir. Ziya Pasa J.J.Roussea’niu “Emile” isimli eserini çocuklar için tercüme etmiÅŸtir. Bu arada Recaizade Ekrem ve Muallim Naci sırasıyla “Tefekkür” ve “Ömer’in ÇocukluÄŸu” isimli özgün eserleri çocuklar için yayınlamışlardır. Yusuf Kamil PaÅŸa Fenelon’dan yaptığı çevirileri “Tercüme-i Telemak” (1862) isimli eserinde yayınlarken, Vakanuvis Lütfü Daniel Defoe’nun “Robinson Crusoe” isimli eserini, Mahmut Nedim Jonathan Swift’in “Gulliver’in Gezileri” adlı kitapları ve Mehmet Emin de Jules Verne’in “Merkezi Arza Seyahat” ve “Balonda BeÅŸ Hafta Seyahat” adlı romanlarını çevirmiÅŸtir.

Bütün bu yapıtlar 9 yaş ve üzeri çocuklar için yazılmıştır. Daha sonra pek çok yazar ve şair de çocuklar için kitap yazmaya başladılar. Bunlar arasında Ahmet Rasim, Ahmet Mithat, Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin, Tevfik Fikret, Ali Ekrem Bolayır, İbrahim Alaattin Gövsa, Ali Ulvi Elöve ve Aka Gündüz sayılabilir. Cumhuriyetin ilanından sonra harf devrimi ile yeni bir dönem başlamış ve kitaplar yeni harfler ile tekrar basılmıştır. Çocuk kitaplarında önde gelen isimler Reşat Nuri Gültekin, Mahmut Yesari, Peyami Safa, Abdullah Ziya Kazanoğlu, Ragıp Çalapala, Kemalettin Tuğcu gibi yazarlardır.

Tanzimattan 1940 yılına kadar çocuk kitapları sayısında fazla bir artış görülmez. Çocuk Esirgeme Kurumu 1943-46 yılları arasında çoÄŸu çeviri olmak üzere yüzden fazla deÄŸiÅŸik kitap bastırtmıştır. 1952’den sonra yazılan eserlerde toplumsal içerikli hikaye ve romanların yer aldığı görülür. 1950 yılından itibaren bazı okul ve kütüphanelerde çocuk kitabı haftaları ve sergiler düzenlenmeye baÅŸlandı. Eflatun Cem Güney “Açıl Sofram Açıl” ve “Dede Korkut Masalları” ile çeÅŸitli ödüller almıştır. 1964 yılında Vala Nurettin ve Nihal Karamanagralı’nın yazdığı “Korkusuz Murat” DoÄŸan KardeÅŸ Ödülü almıştır. Aynı dönemde Orhan Veli Kanık La Fontaine çevirileri ve Nasreddin hoca fıkralarını akıcı bir dille kaleme alır. Fazıl Hüsnü DaÄŸlarca’nın ÅŸiir kitabı “Çocuk ve Allah” “Açıl Sofram Açıl”, “Balina ile Mandalina”, “Okumayı Seven Ayı” ve “Yaramaz Sözcükler“i, Aziz Nesin’in “Åžimdiki Çocuklar Harika”, “Üç Karagöz Oyunu”, “Pıtlatan Bal” adlı eserleri çocuklara hitap eden ve bu dönemde yazılmış eserlerdir. Cahit Uçuk “Kırmızı Mantarlar “(1943), “Üç Masal” (1944), “Türk ÇocuÄŸuna Masallar” (1946), “AteÅŸ Gözlü Dev” (1946) ve “Kurnaz Tilki “(1946), adlı eserleri yazmış ve “Türk Ä°kizleri “(1958) adlı eseri ile Hans Christian Andersen ödülü almıştır. Mümtaz Zeki TaÅŸkın tiyatro eserlerinin yanısıra “Çocuklarımıza Resimli Åžiirler” (1959), “Çitlenbik Kız” (1975) ve “Çocuklara Kahramanlık Hikayeleri” (1978) adlı eserleri yayınlanmıştır.

1960 yılında TDK ve Kültür Bakanlığı çeÅŸitli yarışmalar düzenledi. Rıfat Ilgaz “Hababam Sınıfı”, “Küçük Çekmece Okyanusu” ve “Cankurtaran Yılmaz”ı yazmıştır. Mehmet Seyda roman ve hikaye türünde “Bir gün Büyüyeceksin”, “Åžeytan Çekiçleri”, “Çikolata” ve “Düşleme Oyunu”nu yazmıştır.

Yazarlarımız bu yıllarda çocuk kitapları alanına önem verip, öykü, roman, ÅŸiir yazmaya baÅŸlamışlarsa da pek azı baÅŸarılı olmuÅŸtur. 1966’dan baÅŸlayarak çocuk kitaplarında geliÅŸme görülür. Talip Apaydın “TopraÄŸa Basınca”, “DaÄŸdaki Kaynak”, “Elif Kızın Elleri”, Gülten DayıoÄŸlu “FadiÅŸ”, “Dört KardeÅŸtiler”, “Suna’nın Serçeleri” ve “Yurdumu Özledim”i yazmıştır. 1970’lerden sonra çocuk edebiyatı hareketlenmiÅŸ ve çeviriler artmıştır.

1966-67 yıllarında “AyÅŸegül ve AyÅŸecik” dizisi Türkiye’ye gelene kadar resimli kitap hiç yoktu. Sadece Amerikan Board NeÅŸriyat Dairesi (Red House) 1961 yayınları ile bu türde eserler veriyordu. İçerik açısından baÅŸarılı olanlar fiziksel ve resimleme yönünden baÅŸarılı olamıyorlardı. Bu tercümelerin çoÄŸu toplumumuza uymuyordu. Can Göknil’in “Kirpi Masalı” ilk resimli çocuk kitabımızdır.

Hatice Topaç’tan Alıntılanmıştır.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 26.05.2008 tarihinde Sema tarafından, Çocuk Edebiyatı | Çocuk Klasikleri bölümünde paylaşılmıştır ve 5218 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 3 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Türkiye\'de Çocuk Edebiyatının Tarihçesi, Tanzimat dönemi Türk çocuk edebiyatının da başlangıcı.. orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...