Türkçe’nin Anadil Olarak Dünyadaki Yeri Lehçeleri ve Yayıldıkları ÇoÄŸrafya

TÃœRKÇE’NÄ°N LEHÇELERÄ° VE YAYILDIKLARI COÄžRAFYA

Burada, (biri dışında) tüm Türk topluluklarının kendi dillerini yani Türkçenin lehçelerini ve ÅŸivelerini anadil olarak konuÅŸtukları kabulu kesinlikle yanlış olmayacaktır. Ä°kinci dil olarak ise, geçmiÅŸte veya günümüzde de bağımlı bulundukları devletlerin resmi dilini konuÅŸmaktadırlar. Bunlar içinden en önemlileri Rusça, Çince, Farsça, Bulgarca ve Ukraynaca’dır. KuÅŸkusuz bu dillere ayrıca Arapça, Yunanca ile 1960’dan sonra Türklerin işçi olarak yabancı ülkere göçü sonucu öğrendikleri diller olan Almanca, Hollandaca Fransızca ve Ä°ngilizce de eklenebilir. Anadolu Türkçesi: Anadolu Türkçesi, Türk dilleri içinde OÄŸuz dilleri grubunda yer alır. Toplam nüfusları 60 milyona yaklaÅŸan ve Anadolu, Trakya, Kuzey Kıbrıs’ta (Kıbrıs’taki Türk nüfusu yaklaşık 140 bindir) yaÅŸayan Anadolu Türkleri tarafından konuÅŸulan bu dil, Türk lehçeleri arasında en büyük grubu oluÅŸturur. Ayrıca bu lehçe, Türk azınlıklarının da ana dilini oluÅŸturmaktadır:

Türk Azınlıklar Nüfus

Bulgaristan Türk azınlığı 750.000
Batı Trakya Türkleri (Yunanistan) 140.000
Makedonya Türk azınlığı 66.000
Irak Türkmenleri 300.000
Başta Almanya (1.920.000) olmak üzere
Hollanda (250.000),
Fransa (240.000),
Belçika (85.000),
ingiltere (65.000)
ve Danimarka’ya (37.000)

1960’lı yılların başından itibaren göç etmiÅŸ Türkler 2.600.000

Azeri Türkçesi:

Anadolu Türkçesine yakınlığı ile bilinen Azeri Türkçesi de OÄŸuz dil grubundadır. “Azeri Türkleri”nin toplam nüfusu yaklaşık 23 milyon kadardır ve Azerilerin ancak 6,5 milyon kadarı Azerbaycan Cumhuriyeti’nde yaÅŸarken yaklaşık 16 milyon Azeri, Ä°ran Ä°slam Cumhuriyeti’nin kuzeyinde (Güney Azerbaycan), 330 bini Gürcistan’da ve 110 bini Ermenistan’da yaÅŸamaktadır.

Özbek Türkçesi:

Dilleri Karluk grubunda yer alan “Özbek Türkleri”nin büyük çoÄŸunluÄŸu Özbekistan Cumhuriyeti’nde (16,2 milyon) yaÅŸamaktadır. BaÅŸta Tacikistan (1,5 milyon) olmak üzere Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Afganistan’da yaklaşık 3 milyon Özbek bulunmaktadır.

Kazak TürKçesi:

Kazakça, Türk dillerinin Kıpçak grubunda yer alır.“Kazak Türkleri”nin büyük bölümü Kazakistan’da yaÅŸarken, komÅŸu cumhuriyetlerde de (özellikle Türkmenisten, MoÄŸolistan) Kazak azınlıklara rastlanır ve toplam nüfusları 9 milyonu aÅŸar. Kırgız Türkçesi: Kırgız dili, Kırgız-Kıpçak grubunda yer alır ve bu dili konuÅŸan Kıgızların sayısı, diÄŸer komÅŸu cumhuriyetlerde yaÅŸayanlarla birlikte 4 milyonu bulur.

Türkmence:

Türkmenistan Cumhuriyeti’nde bugün 3 milyon, diÄŸer bölgelerde de (Ä°ran, Irak, Afganistan) yine yaklaşık 3 milyon Türkmen yaÅŸamaktadır. Dilleri OÄŸuz grubunda yer alır ve Anadolu Türkçesine çok yakın nitelikler taşır.

Tatarca:

“Tatar Türkleri”nin 2 milyonu Rusya Devleti’nin içinde (Moskova’nın yaklaşık 750 km güneydoÄŸusunda) Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nde (Kazan Tatarları) yaÅŸarken, 1,1 milyon Tatar yine Rusya içindeki BaÅŸkurdistan Özerk Cumhuriyeti’nde, 350 bini Kazakistan’da ve 300 bini ise Kırım Yarımadası’nda (Kırım Tatarları) yerleÅŸmiÅŸtir. Dilleri Kıpçak grubundandır.

Başkurt Türkçesi:

Günümüzde BaÅŸkurdistan Özerk Cumhuriyeti’nde (Moskava’nın yaklaşık 1.250 km GüneydoÄŸusu’nda 1milyon, diÄŸer bölgelerde ise 1,6 milyon BaÅŸkurt Türkü yaÅŸamaktadır. Dilleri Kıpçak grubunda yer alır.

Karakalpak Türkçesi:

Dilleri Kıpçak grubunda yer alan Karakalpak Türkleri,Özbekistan’da (Aral Gölü’nün güneyinde) Karakalpak Özerk Cmmhuriyeti’inde yaÅŸarlar; nüfusları 500 bin civarındadır.

Çuvaş Türkçesi:

ÇuvaÅŸistan Özerk Cumhuriyeti’nde (Moskova’nın yaklaşık 600 km güneydoÄŸusunda, Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nin kuzeybatısında) 950 bin civarında ÇuvaÅŸ Türkü yaÅŸamaktadır.

Sors Türkçesi:

Kültür ve dil yönüyle Hakas ve “Altay Türkleri”ne çok yakın olan Sors Türkleri Rusya’nın Kemerowo bölgesinde (Alma-Ata’nın yaklaşık 1.750 km kuzeydoÄŸusunda) yaÅŸarlar; sayıları 17.000 dolayındadır.

Altay Türkçesi:

Altay (Oyrat) dili Kırgız-Kıpçak grubunda yer alır. Bu dili konuÅŸan 60 bin Altay Türkü Altay Özerk Cumhuriyeti’nde (Rusya Cumhuriyeti’nde Kemerowo’nın güneyinde, MoÄŸolistan sınırında) yaÅŸarken 70 bini ise diÄŸer bölgelere yerleÅŸmiÅŸtir.

Uygur Türkçesi:

Türklerin ilk yazılı eserlerinde kullanılan Uygurca,Karluk dil grubunda yer alır. Bu lehçeyi konuÅŸan yaklaşık 16 milyon Uygur Türkü (bazı kaynaklara göre 20-23 milyon) günümüzde Batı Çin’de (DoÄŸu Türkistan’da), çok azı ise Rusya’da yaÅŸamaktadır.

Gagavuz (Gökoğuz) Türkçesi:

Dilleri OÄŸuz dil grubunda yer alan dolayısıyla Anadolu Türkçesine çok yakın olan Gagavuz Türkleri Moldavya’nın güneyinde 1991 yılında kurulan Gagavuz Özerk Cumhuriyeti’nde yaÅŸamaktadırlar; nüfusları yaklaşık 160 bindir. Ayrıca Balkanlar’da ve Rusya’nın çeÅŸitli bölgelerinde dağılmış küçük topluluklara da rastlanır.

Stavropol Türkçesi:

Türkmence ve Nogay diline çok yakın olan bu dil, bölgeye göç etmiş Türkmenler tarafından konuşulmaktadır.

Kumuk Türkçesi:

Kumuk Türkçesi Kıpçak grubundan olmakla birlikte Anadolu, Azeri ve Karaçay dillerine yakınlık da gösterir. Toplam nüfusları 300 bin kadar olan “Kumuk Türkleri”nin yaklaşık 250 bini Dağıstan bölgesinde (KuzeydoÄŸu Kafkasya’da) yaÅŸamaktadır.

Karaçay Türkçesi:

Karaçay dili Kıpçak grubundan olup, Karaçay-Çerkes Özerk Cumhuriyeti’nde (Gürcistan’ın 200 km kuzeyinde) yaÅŸamakta olan yaklaşık 160 bin Karaçaylı tarafından konuÅŸulmaktadır. Balkar (Malkar) Türkçesi: Dilleri hemen hemen Karaçay Türkçesi ile aynı olan Balkar Türkleri Gürcistan’nın kuzeyinde, bu ülkeye komÅŸu olan Balkar Özerk Cumhuriyeti’nde yaÅŸamaktadır; sayıları 85 bin civarındadır.

Karaim Türkçesi:

Kıpçak dil grubuna ait Karaim dili bugün çok az Karaim Türkü tarafından konuÅŸulmaktadır. Bunlar, Ukrayna’nın batısı, Litvanya ve Polanya’da yaÅŸamaktadır.

Hakas Türkçesi:

Hakas Türkçesi Kırgız dil grubuna çok yakın olup, Hakas Özerk Cumhuriyeti’nde yaÅŸayan yaklaşık 80 bin Hakas Türkü tarafından konuÅŸulmaktadır.

Nogay Türkçesi:

Nogay Türkleri, Stavropol ve Dağıstan Bölgesi,Çeçen-Ä°nguÅŸ Cumhuriyeti ve de Karaçay-Çerkes bölgesinde dağınık olarak yaÅŸamaktadırlar. Dilleri Kıpçak grubunda yer alan “Nogaylar”ın sayısı 75 bin dolayındadır.

Tuva Türkçesi:

Yaklaşık sayıları 220 bin tahmin edilen “Tuva Türkleri”nin 200 bini Tannu-Tuva Halk Cumhuriyeti’nde (MoÄŸolistan’nın kuzey sınırına komÅŸu bölgede) yaÅŸamaktadır.

Yakut (Saka) Türkçesi:

MoÄŸolcanın etkisi ile hayli deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸrayan Yakut dili, tahmini sayıları 400 bin olan ve büyük çoÄŸunluÄŸu Yakut Özerk Cumhuriyeti’nde (Çin sınırına 1.250 km uzaklıktaki DoÄŸu Sibirya’da) yaÅŸayan Yakut Türkü tarafından konuÅŸulmaktadır.

Kaskay Türkçesi:

Anadolu ve Azeri Türkçesine çok yakın bir Türkçe ile konuÅŸan Kaskay Türkleri, Hasme Türkleri ile birlikte Iran’ın güneyinde yaÅŸarlar; sayıları 700 bin dolayındadır.

Ahıska (Mesketi, Meşet) Türkçesi:

Dilleri OÄŸuz grubunda yer alan Ahıska Türkleri günümüzde dağınık olarak Özbekistan, Kırgızistan,Azerbaycan ve Türkiye’de yaÅŸamaktadırlar. Sayıları 200 bin civarındadır.

SONUÇ

VI. Yüzyılın ikinci yarısından sonra kuzeye, güneye ve önemli ölçüde de batı yönüne göçe baÅŸlayan Türk kavimleri, XV. Yüzyılın ortalarında bugünkü Bulgaristan sınırına ulaÅŸtılar. 1960’lı yılların başında Orta Avrupa’ya yönelen işçi göçünü, bu göçün devamı olarak nitelendiren bazı yazarlar da görüyoruz. Bu göçler sırasında sahip olunan özgün kültür, etkileniÅŸim içinde bulunan diÄŸer kültürlerle zenginleÅŸmiÅŸ, ancak anadil olarak konuÅŸulan Türkçe korunmuÅŸ ve böylelikle dil çok geniÅŸ kıta parçalarına yayılmıştır. BirleÅŸmiÅŸ Milletler’in 1990 yılına ait istatistiklerine göre Türkçe, 165 milyon dolayında kiÅŸi tarafından anadil olarak konuÅŸulmaktaydı.

Böylelikle dilimiz Çince, Hintçe, ingilizce ve ispanyolcanın arkasından en büyük (yaygın) dil karakterine sahiptir. Nüfus artışının ortalama % 1,5 olduÄŸu varsayılırsa bu sayının artık 180 milyona yaklaÅŸması gerekir. Çincenin, Çin ve Tayvan dışında GüneydoÄŸu Asya ülkelerindeki Çin azınlık tarafından konuÅŸulduÄŸu, Hintçenin yalnızca Hint Yarımadası’nda yayıldığı düşünülürse, Türkçe, ispanyolca ve ingilizce gibi dünyada geniÅŸ coÄŸrafyaya yayılmış diller arasında yer alır. Bunlardan ingilizce, Büyük Britanya dışında, Kuzey Amerika kıtasında , Güney Afrika Cumhuriyeti’nde (ingiliz kökenliler tarafından) ve Avustralya’da anadil olarak konuÅŸulmaktadır. ispanyolca, ispanya dışında Orta (ABD’nin güneyi dahil) ve Güney Amerika’da (Brezilya dışında) yayılmıştır. Türkçenin ise Rusya Federasyonu’nun Pasifik kıyılarından baÅŸlayıp, Orta Asya, Kafkasya, Anadolu ve Trakya’yı aşıp Orta ve Batı Avrupa’daki Türklerle, ayrıca az sayıda da olsa Kuzey Amerika’ya göç etmiÅŸ Türkler tarafından anadil olarak konuÅŸulmakta olduÄŸunu, böylelikle Afrika kıtası ve Güney Asya dışında (deÄŸiÅŸik yoÄŸunluklarda) tüm Kuzey Yarımküre’ye yayıldığını görüyoruz.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 21.06.2008 tarihinde Sema tarafından, Güzel Türkçe'miz | Türkçe Dilbilgisi bölümünde paylaşılmıştır ve 1895 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Türkçe\'nin Anadil Olarak Dünyadaki Yeri Lehçeleri ve Yayıldıkları Çoğrafya orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...