Bilgi Bankamız 62 Kategoride, 9052 Makale ve Konu Anlatımı içermektedir. Son Güncelleme: 27.01.2020 06:06

Türk Dil Kurumu – Türk Dili Tetkik Cemiyeti | 12 Temmuz 1932’de Atatürk’ün Talimatıyla Kuruldu – Atatürk Ve Türk Dil Kurumu – TDK


İçerik Hakkında Bilgi

  • Bu içerik 12.07.2008 tarihinde Hale tarafından, Güzel Türkçe'miz | Türkçe Dilbilgisi bölümünde paylaşılmıştır ve 8382 kez okunmuştur.
    Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

İçerik ve Kategori Araçları


Türk Dil Kurumu

Türk Dil Kurumu, Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla 12 Temmuz 1932’de Atatürk’ün talimatıyla kurulmuÅŸtur.


Cemiyetin kurucuları, hepsi de milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları olan Sâmih Rif’at, RuÅŸen EÅŸref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri’dir. Kurumun ilk baÅŸkanı Sâmih Rif’at’tır. Türk Dili Tetkik Cemiyetinin amacı, “Türk dilinin öz güzelliÄŸini ve zenginliÄŸini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında deÄŸerine yaraşır yüksekliÄŸe eriÅŸtirmek” olarak tespit edilmiÅŸtir. Atatürk’ün saÄŸlığında, 1932, 1934 ve 1936 yıllarında yapılan üç kurultayda hem Kurumun yönetim organları seçilmiÅŸ, hem dil politikası belirlenmiÅŸ, hem de bilimsel bildiriler sunulup tartışılmıştır. 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihleri arasında Dolmabahçe Sarayı’nda yapılan Birinci Türk Dili Kurultayı sonunda Kurumun “Lügat-Istılah, Gramer-Sentaks, Derleme, Lenguistik-Filoloji, Etimoloji, Yayın” adları ile altı kol hâlinde çalışmalarını sürdürmesi kabul edilmiÅŸtir. Sonraki kurultaylarda bu kollardan bazıları ayrılmış, bazıları tekrar birleÅŸtirilmiÅŸ; fakat ana çatı deÄŸiÅŸtirilmemiÅŸtir. 1934’te yapılan kurultayda Cemiyetin adı, Türk Dili AraÅŸtırma Kurumu; 1936’daki kurultayda ise Türk Dil Kurumu olmuÅŸtur.

Türk Dil Kurumu başlangıçtan beri çalışmalarını iki ana eksen üzerinde yürütmüştür:


1. Türk dili üzerinde araştırmalar yapmak, yaptırmak;
2. Türk dilinin güncel sorunlarıyla ilgilenerek çözüm yolları bulmak.

Atatürk’ün kendisi de Türk dili üzerindeki yerli ve yabancı araÅŸtırmaları bizzat inceleyerek, dönemindeki bilginleri Türk dili üzerinde araÅŸtırmalar yapmaya yönlendirmiÅŸtir. Nitekim Türk dilinin en eski anıtları olan Göktürk (Runik) yazılı metinlerin ilk iki cildi onun saÄŸlığında yayımlanmış; 1940’larda yayın hayatına çıkabilen Divanü Lügati’t-Türk, Kutadgu Bilig gibi eserler üzerinde de yine onun saÄŸlığında çalışılmaya baÅŸlanmıştır. Daha sonra birçok cilt hâlinde ortaya çıkacak olan Tarama ve Derleme Sözlüğü’yle ilgili çalışmalar da Atatürk’ün saÄŸlığında baÅŸlamıştır. Tarama Sözlüğü, 13. yüzyılda baÅŸlayan Batı Türkçesinin eski eserlerinin taranmasıyla; Derleme Sözlüğü, Anadolu ağızlarında kullanılan kelimelerin derlenmesiyle oluÅŸturulmuÅŸ büyük sözlüklerdir. ÇaÄŸdaÅŸ Türkçenin grameri, sözlüğü, imlâsı ve terimleriyle ilgili çalışmalar da Atatürk tarafından ilgiyle izlenmiÅŸtir.

Türk Dil Kurumunun kuruluÅŸuyla birlikte çaÄŸdaÅŸ Türkçede çok hızlı bir arılaÅŸtırma akımı da baÅŸlamıştır. Bizzat Atatürk’ün öncülük ettiÄŸi, Türk dilinin yabancı kökenli sözlerden temizlenmesi akımı 1935 güzüne kadar sürmüş; halkın diline girip yerleÅŸmiÅŸ kelimelerin dilden atılması iÅŸleminden bu tarihte vazgeçilmiÅŸtir. Atatürk’ün ölümünden sonra öz Türkçe akımı Türk aydınları arasında sürekli tartışılan bir konu olmuÅŸ ve özellikle 1960’tan sonra Türk Dil Kurumu bu akımın öncülüğünü yapmaya devam etmiÅŸtir. 1980’den sonra tartışmalar durulmuÅŸ, bilimsel çalışmalar hız kazanmıştır.

Atatürk, ölümünden kısa bir süre önce yazdığı vasiyetname ile mal varlığını Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumuna bırakmıştır. Bu iki kurumun bütçesi bugün de Atatürk’ün mirasından karşılanmaktadır. Bu miras bugün Türkiye’nin en büyük bankalarından biri olan Türkiye Ä°ÅŸ Bankası sermayesinin %28,9’unu oluÅŸturmaktadır.

Türk Dil Kurumunun yapısıyla ilgili ilk önemli deÄŸiÅŸiklik 1951 yılındaki olaÄŸanüstü kurultayda yapılmıştır. Atatürk’ün saÄŸlığında Millî EÄŸitim Bakanının Kurum baÅŸkanı olmasını saÄŸlayan tüzük maddesi 1951’de deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ; böylece Kurumun devletle baÄŸlantısı koparılmıştır. Ä°kinci önemli yapı deÄŸiÅŸikliÄŸi 1982-1983 yıllarında gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir. 1982’de kabul edilen ve ÅŸu anda da yürürlükte olan Anayasa ile Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu, bir Anayasa kuruluÅŸu olan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu çatısı altına alınmış; böylece devletle olan baÄŸlar yeniden ve daha güçlü olarak kurulmuÅŸtur.

Atatürk, 1 Kasım 1936’da Türkiye Büyük Millet Meclisinin V. dönem 2. yasama yılını açış konuÅŸmasında Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumunun geleceÄŸi ile ilgili dileklerini ÅŸu sözlerle dile getirmiÅŸti:

BaÅŸlarında deÄŸerli EÄŸitim Bakanımız bulunan, Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumunun her gün yeni gerçek ufuklar açan, ciddî ve aralıksız çalışmalarını övgü ile anmak isterim. Bu iki ulusal kurumun, tarihimizin ve dilimizin, karanlıklar içinde unutulmuÅŸ derinliklerini, dünya kültüründe baÅŸlangıcı temsil ettiklerini, kabul edilebilir bilimsel belgelerle ortaya koydukça, yalnız Türk ulusunun deÄŸil, bütün bilim dünyasının ilgisini ve uyanmasını saÄŸlayan, kutsal bir görev yapmakta olduklarını güvenle söyleyebilirim. (Alkışlar)Tarih Kurumunun Alacahöyük’te yaptığı kazılar sonucunda, ortaya çıkardığı beÅŸ bin beÅŸ yüz yıllık maddî Türk tarih belgeleri, dünya kültür tarihinin yeni baÅŸtan incelenmesini ve derinleÅŸtirilmesini gerektirecektir. Birçok Avrupalı bilim adamının katılması ile toplanan son Dil Kurultayının aydınlık sonuçlarını görmekle çok mutluyum. Bu ulusal kurumların az zaman içinde ulusal akademilere dönüşmesini dilerim. Bunun için, çalışkan tarih, dil ve bilim adamlarımızın, bilim dünyasınca tanınacak orijinal eserlerini görmekle mutlu olmanızı dilerim.


Atatürk’ün bu dileÄŸi dikkate alınarak her iki kurum da böylece akademik bir yapıya kavuÅŸturulmuÅŸtur.

Bugün Türk Dil Kurumu, 20’si Yüksek Öğretim Kurumu; 20’si Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yüksek Kurulu tarafından seçilen 40 asıl üyeye sahiptir. Ãœyelerin büyük çoÄŸunluÄŸu Türk üniversitelerinde çalışan Türkologlardır. BaÅŸbakanın önerisiyle CumhurbaÅŸkanınca tayin edilen Kurum BaÅŸkanı ve 40 asıl üye Bilim Kurulunu oluÅŸturur. Kurumun bilimsel çalışmaları bu kurul tarafından plânlandığı gibi yönetim iÅŸlerini üstlenen Yürütme Kurulu ile bilimsel çalışmaları yürüten Kol ve Komisyonların üyeleri de bu kurul tarafından seçilir.

Bilimsel çalışmaları yürüten kollar şunlardır:

1. Sözlük Bilim ve Uygulama Kolu,
2. Gramer Bilim ve Uygulama Kolu,
3. Dil Bilimi Bilim ve Uygulama Kolu,
4. Terim Bilim ve Uygulama Kolu,
5. Ağız Araştırmaları Bilim ve Uygulama Kolu,
6. Kaynak Eserler Bilim ve Uygulama Kolu.

Türkiye Türkçesinin çaÄŸdaÅŸ sözlüğünü sürekli geliÅŸtirerek yayımlayan ve Genel AÄŸ ortamında sürekli güncelleyen Türk Dil Kurumu, Ä°mlâ Kılavuzu’nu 2000 yılında yayımlamış olup, 2004 yılında Ä°lköğretim Okulları için Ä°mlâ Kılavuzu’ nu yayımlamıştır. 1998 yılı içinde 9. baskısı çıkmış olan Türkçe Sözlük’te 75.000 civarında kelime yer almıştır.

Son dönemde, yılda 30-40 bilimsel eseri yayın dünyasına kazandıran Türk Dil Kurumunun üç süreli yayını da bulunmaktadır. Güncel dil konularını ve geniş kitlenin anlayacağı dilde yazılmış araştırmaları içine alan Türk Dili dergisi ayda bir yayımlanmaktadır. Altı ayda bir yayımlanan Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi; Kazak, Kırgız, Tatar vb. Türk topluluklarının dil ve edebiyatlarıyla ilgili araştırmalara yer verir. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten ise tamamen bilimsel araştırmaları içine alır ve yılda bir sayı yayımlanır.

Türk Dil Kurumunda şu anda, üç proje yürütülmektedir:

1. Türklük Bilimi (Türkoloji) Alanında Yabancıların Eserlerinin Türkçeye Çevrilmesi Projesi,
2. Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesi,
3. Mühendislik Terimleri Sözlüğü Projesi.

Kurumumuzun biten projeleri ise şunlardır:

1. Türkiye Türkçesi Sözlükleri Projesi,
2. Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri ve Şiveleri Sözlüğü ve Grameri Saha Araştırması Projesi,
3. Türkiye Türkçesi ve Tarihî Devirler Yazı Dilleri Grameri Projesi,
4. Göktürk (Runik) Yazılı Belge, Yazıt ve Anıtların Albümü Projesi.

Türk Dil Kurumu 800’e ulaÅŸan yayını, 40 Bilim Kurulu üyesi, 17 uzmanı, 56 çalışanı ve zengin bir araÅŸtırma kütüphanesiyle Türkiye’nin saygın bilim kuruluÅŸlarından biri olarak çalışmalarını sürdürmektedir.

Kaynak:Türk Dil Kurumu

(Visited 3 times, 1 visits today)


Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 12.07.2008 tarihinde Hale tarafından, Güzel Türkçe'miz | Türkçe Dilbilgisi bölümünde paylaşılmıştır ve 8382 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 6 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Türk Dil Kurumu - Türk Dili Tetkik Cemiyeti | 12 Temmuz 1932\'de Atatürk\'ün Talimatıyla Kuruldu - Atatürk Ve Türk Dil Kurumu - TDK orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...

Önceki Makale14 Mart Tıp Bayramı | Tıp Bayramı'nın Tarihi - OluÅŸma Nedeni - Ä°lk Kutlama Tarihi - Tıp Bayramı Ve Doktorlar - Tıp - SaÄŸlık Konulu Åžiirl.. Sonraki MakaleBayrak | Arif Nihat Asya - Åžehit Åžiirleri

Bu Makaleyle İlgili Fikirlerinizi ve Görüşlerinizi Diğer Ziyaretçilerle Paylaşabilirsiniz