Senkop (Bayılma) Nedir? | Nedenleri Ve Belirtileri Nelerdir? Tedavisi Ve Önlenmesi Nasıldır?

SENKOP (Bayılma)

Senkop bayılma demektir. Senkop, beyin kan akımının önemli ölçüde ve geçici olarak azalması sonucu gelişen geçici şuur ve duruş (postür) kaybı olarak tanımlanır. Yani hastanın bayılma sırasında şuuru kaybolduğundan olup biteni hatırlayamaz, duruş kaybı olduğundan düşer ve hatta bu arada çarpmaya bağlı yaralanmalar olabilir. Hasta düştüğü zaman, yer çekimi kanı beyinden daha fazla aşağıya çekemez, beynin kanlanması düzelir ve bilinç yerine gelir. Yani düşmeye bağlı yaralanma ve buna ait problemler olmazsa senkop sonrasında hasta tam olarak kendine gelir.

Senkopun kendisi bir hastalık değildir. Altta yatan bir nedenin görünen yüzüdür. Senkop, kalbe bağlı veya kalp dışı nedenlerden oluşur.

Sıklık

Her 4 kişiden birinde hayatı boyunca en az 1 kez senkop olmaktadır. Senkoplu hastalar, hastaneye yatan hastaların %6’sını, acil servise gelenlerin ise %3’ünü oluşturmaktadır.

Kalbe bağlı nedenlerden sık görülenler:

Aritmiler: Kalp ritim bozukluğu demektir. Aritmilerde, kalbin çalışmasında düzensizlik, yavaş çalışma (bradikardi) veya hızlı çalışma (takikardi) olabilir. Senkopun kalbe bağlı önde gelen nedenidir.
Senkopla birlikte görülen en sık aritmiler, ventriküler takikardi ve kalp bloklarıdır. Yapısal kalp hastalığı (örn: kardiyomiyopati veya kalp yetmezliği) sebebiyle ortaya çıkan anormal kalp ritimleri nedeniyle de senkop oluşabilir.

Kalp bloğu: En sık atrioventriküler düğüme ait bloklarda senkop görülür (AV bloklar). AV bloklarda AV düğümde iletim bozukluğu olur. Sinüs düğümünden çıkan uyarının aşağıya, yani ventriküllere geçişinde aksamalar vardır (1. derece ve 2. derece AV blok) veya uyarıların hiçbiri aşağıya geçemez (3. derece AV blok veya AV tam blok). Sonuç olarak bloğun derecesine bağlı olarak değişen derecelerde kalp hızında yavaşlamalar oluşur.

Hipotansiyon: Kan basıncının düşük olmasıdır. Değişik nedenlerle oluşur. En sık nedenlerden biri ortostatik hipotansiyondur. Ortostatik hipotansiyonda, pozisyondaki ani değişiklik (uzun bir süre yatar durumda kalma ve arkasından aniden ayağa kalkma) ile kan basıncında önemli düşme oluşur.

Kalp kapak hastalıkları: Kalp kapaklarında önemli darlık oluştuğunda kalpten beyine giden kan akımı engellenebilir. Bunlardan en sık görülen aort darlığı’dır. Daha seyrek olarak, pulmoner kapağın darlığı nedeniyle de oluşabilir.

Kalp kasının yeteri kadar kanlanmaması (kardiyak iskemi): En sık nedeni aterosklerozdur.

Hipertrofik kardiyomiyopati: Kalp kasındaki kas liflerinin anormal büyümesiyle karakterizedir. Bu anormal büyüme, çoğu vakada, interventriküler septumun (sol ve sağ ventrikülleri birbirinden ayıran kas yapısı) kalınlaşması ve sertleşmesi ile sonuçlanır. Kasın sertliği nedeniyle ventriküller düzgün olarak gevşeyemez.
Hipertrofik kardiyomiyopatili hastalar, aritmiler nedeniyle veya septumda büyüyen kasların, kanın kalpten çıkışına engel oluşturması nedeniyle bayılabilirler.

Pulmoner embolizm: Akciğer kan damarlarının çoğunlukla kan pıhtısı tarafından tıkanmasıyla oluşur. Tıkanmaya neden olan pıhtı, çoğunlukla bacak toplardamarlarından gelir.

İlaçlar: Bazı kalp ilaçları, kan basıncında aşırı düşmeye neden olarak senkopa neden olabilirler. Bu yüzden eğer yeni bir ilaç kullanılmaya başlandıktan sonra senkop meydana geldiyse, hasta doktorunu hemen uyarmalıdır.

Uzun QT sendromu (LQTS): Nadir bir kalp hastalığıdır, senkop nedeni olabilir. LQTS hastası belirgin bir heyecan durumunda (örn. ani korktuğu zaman) veya fiziksel (örn. egzersiz sırasında) strese maruz kaldığında kalbin etkili olarak kan pompalaması engellenebilir.

Kalbe bağlı olmayan senkoplar:

Vazomotor senkop (nörokardiyojenik senkop): Senkop vakalarının %80 den fazlası vazovagaldir. Vazomotor senkop direk kalbin kendisinde kaynaklanmaz. Senkopun en yaygın nedenidir. Büyük miktarda kan bacaklarda göllendiğinde meydana gelir. Bu durum kan basıncında düşmeye, beyine olan kan akımında eksikliğe ve senkopa yol açar.
Vazomotor senkopun 2 ana mekanizması aşağıdaki gibidir:
Ayakta dururken yerçekiminden dolayı kan basıncında düşmeye eğilim olur. Bu durumda vücudumuz, kanın bacaklarda toplanmasını önlemek için alt tarafta kan damarlarını daraltır. Vazomotor senkoplu hastalarda ise bu mekanizmada bir başarısızlık vardır. Buna yol açan nedenler içinde susuz kalma veya su kaybı, ilaçlar ve diyabet (şeker hastalığı) sayılabilir.
Vazovagal senkop, aşırı ağrı hissi, kalabalık ve sıcak bir alanda ayakta durma, kan görme, sıcak duş alma, işeme, dışkılama gibi bir takım uyarılarla aktive edilebilir. Senkop öncesinde ani esneme, baş dönmesi, bulantı, terleme, kulak çınlaması, göz kararması gibi belirtiler görülebilir. Sık senkop atakları geçiren hastalar, senkopun uyarıcı işaretlerini tanıyabilir ve yere uzanırlar, böylelikle senkopu atlatırlar.
Bu sayılan kalp dışı nedenler dışında, nörolojik hastalıklar (epilepsi –sara- nöbetleri gibi) ve metabolik anormallikler (düşük kan şekeri düzeyi veya hipoglisemi) veya anormal olarak düşük steroid düzeyleri (Addison hastalığı) de senkop nedeni olabilir.

Hiç kimse herhangi bir ani bilinç kaybını hafife almamalıdır. Bayılma veya “kendinden geçme” normal yaşlanma sürecinin bir parçası değildir. Hatta “direksiyon başında uyuma” yorgunluk olmayabilir ve anormal bir kalp ritmine işaret edebilir (örn: senkop, supraventriküler takikardi, ventriküler takikardi, kalp bloğu).

Senkop çeşitleri

Altta yatan nedene göre ayrılan bir çok senkop türü vardır. Buna karşın, senkopun kendisi bir hastalık değildir. Nedenlerin kaynağı her zaman tam anlaşılamasa da farklı türdeki senkop türleri bu nedenleri temsil etmektedir:

Anginanın oluşturduğu senkop: Angina pectoris sonucu gelişen bayılma nöbetleridir. Angina, koroner arter hastalığı nedeniyle kalp kasına yeterli oksijen ulaştırılamaması sonucu oluşan bir tür göğüs ağrısıdır.

Karotis sinus senkopu: Beyine kan götüren önemli bir damar olan ve boyunda bulunan karotis arterin 2’ye ayrıldığı yere karotis sinüs denir. Burası basıya uğrarsa kalp hızında yavaşlama ve/veya kan basıncında düşme olur. Bu coğunlukla bir probleme neden olmaz fakat bazı hastalarda bu basıya cevap aşırı olabilir (karotis sinüs hipersensitivitesi) ve bunun sonunda ani bilinç kaybı olabilir. Hassas olan kişilerde başı yana çevirme, boyna sıkı takı takma veya boynu sıkan kıyafetler giyme nedeniyle senkop oluşabilir.

Defekasyon senkopu: Barsak hareketleri sırasında veya dışkılama sırasında meydana gelen bayılma nöbetleridir.

Histerik senkop: Histeri, ani endişe, heyecan veya stres nedeniyle olan senkoptur.

Öksürük senkopu: Öksürük atağını takiben ortaya çıkan ani bilinç kaybıdır. Laringeal senkop ise kısa sürelidir ve boğazda gıcık ve öksürük sonrası olur.

Miksiyon senkopu: İşeme sırasında oluşan ani bilinç kaybıdır. Sıklıkla gece idrarını yapmak için uyanan erkeklerde görülür. Nedeni bilinmemektedir.

Yutkunma senkopu: Yutmaya eşlik eden senkoptur. Kalp ve yemek borusu hastalıklarıyla ilişkili olabilir, ancak sağlıklı bireylerde de görülebilir.

Sebebi bilinmeyen senkop: İsminden de anlaşıldığı gibi, nedeni bilinmeyen senkopu ifade eder. Bu senkop vakalarının üçte birini oluşturur. Bu vakaların çoğunda, atak bir tanedir ve hasta ataktan hemen toparlanır ve uzun dönemde bir problem çıkmaz. Eğer yaralanma oluşursa düşme nedeniyledir.

Senkopa eşlik eden diğer belirtiler

Senkop sırasında kişinin bilinci kapalı ve hareketsiz haldedir. Senkoptan hemen önce aşağıdaki belirtiler görülebilir:

Çarpıntı (hızlı, güçlü, küt küt, kalp atışı)
Baş dönmesi
Soğukluk
Şaşkınlık, genellikle tuhaf hissetme
Terleme

Doktorun fark edebileceği bulgular:

Düşük kan basıncı (hipotansiyon)
Düşük kan şekeri (hipoglisemi)
Düşük nabız hızı
Solukluk

Tanı yöntemleri

Senkopu teşhis etmeye yönelik en önemli adım eksiksiz bir tıbbi hikaye ve takiben fizik muayenedir. Hikaye sırasında hasta senkop atağı hakkında ayrıntılı olarak irdelenmeli ve başka senkop atakları hakkında da sorgulanmalıdır. Herhangi bir kalp hastalığı olup olmadığının doktor tarafından bilinmesi de, kalp hastalığı ile senkopun yakın ilişkili olması bakımından oldukça önemlidir. Bu bilgi, doktora hangi tür testlerin isteneceği konusunda yardımcı olacaktır.

Tanıyı koyabilmek için doktor bir takım testler isteyebilir, bunlar:

Eğik masa testi (tilt table test): Kan damarlarında genişleme sonucu kan basıncında ani düşme olması ve buna bağlı gelişen senkopları ayırt etmek için değerli bir testtir. Eğik masa testi, eğim verilebilen bir masa üzerinde gerçekleştirilir. Hasta masaya yatırılır, takiben masa dik konuma getirilir. Aşırı kan basıncı düşmesi ve/veya nabız düşmesi anormal cevabı gösterir.

Tilt table (eğik masa) testi

Ekokardiyogram: Bu test, kalp yapısını ve fonksiyonlarını değerlendirmek için kullanılır. Kalp kapak hastalıkları gibi hastanın bayılmasına yol açabilecek altta yatan nedenleri ortaya çıkarabilir .

Holter monitor: 24 saat (bazen 3 güne kadar) süreyle kalp ritminin izlenmesidir. Hasta günlük rutin işleri ve yaşantısına devam ederken sürekli olarak kalbin elektriksel aktivitesi kaydedilir . Ritim bozukluklarına bağlı senkop tanısında değerlidir.

Event monitor: Eğer hastanın aritmileri nadir oluyorsa Holter monitor ile saptamak zor olabilir. Bu nedenle doktor hastadan, olay kaydedici (event recorder) adı verilen daha farklı taşınabilir bir cihaz takmasını isteyebilir. Olay kaydedici, kalbin elektriksel aktivitesini sürekli kaydetmez. Sadece hasta şikayeti olduğunda veya belirti hissettiğinde bir düğmeye basarak kayıt alır. Bu aletler sürekli olarak değilde “ihtiyaç durumunda” kullanıldığı için bu kaydediciler haftalar veya aylar boyunca kullanılabilir.

Elektrofizyolojik çalışma: İnce tüp şeklindeki kateterlerin ven ya da arterlere yerleştirilip ve kalbe yönlendirildiği, böylelikle kalbin elektriksel aktivitesinin incelendiği bir işlemdir. Bu incelemeler, özellikle hızlı (takikardi) veya yavaş (bradikardi) kalp ritimlerinin teşhisinde yararlıdır..

Bilinç kaybı, nörolojik hastalıklar (özellikle epilepsi) nedeniyle de olabilir. Bu durumda bayılmanın neden kaynaklandığını bulmak zor olabilir. Bayılmanın nörolojik nedenlerinin değerlendirilmesinde kullanılacak bazı testler şunlardır:

Bilgisayarlı tomografi (BT): x-ışınları ile kesitler halinde beyin incelenir. Yumuşak doku, kemik ve kan damarları gibi çok farlı dokularda kullanılabilir.

Magnetik rezonans görüntüleme (MRG): manyetik alanları ve beyinin yüksek çözünürlükte kesitsel ve ya üç boyutlu imajlarını üretmek için bilgisayar kullanan bir tekniktir. MRG ile elde edilen görüntüler çoğu bakımdan BT ile elde edilenlere benzer, ancak genel olarak MRG, normal ve anormal dokular arasında çok daha fazla kontrast sağlar.

Elektroensefalogram (EEG): Beyinin elektriksel aktivitesini ölçen bir testtir. Epilepsi, kafa yaralanmaları, enfeksiyonları, uyku bozuklukları ve bazı diğer bozuklukların teşhisinde kullanılabilir.

Tedavisi ve önlenmesi

Senkop tedavisi; hastanın yaşına, olay sırasındaki şikayetlere ve altta yatan nedene göre değişmektedir. Bir çok vakada, senkop bir defalık bir olaydır ve altta neden saptanamaz. Ancak altta yatan neden kalp damar hastalıklarına veya diğer başka hastalıklarla bağlantılı ise bu nedenler tedavi edilir.

Bradikardi sıklıkla kalıcı pil (pacemaker) takılması ile tedavi edilir. Eğer bir ilaç tedavisi bradikardiye neden oluyorsa, bu yan etkiye yol açmayan farklı bir ilaçla değiştirilebilir. Takikardi ise birkaç şekilde tedavi edilebilir:

İlaçlar

Ablasyon: kalbin elektrik sisteminin değerlendirilmesinin yanı sıra, sorumlu dokunun saptanması ve bu alanın dondurma veya yakma ile ortadan kaldırılması. (Bakınız: Ablasyon)

Takılabilir defibrilatörler (ICD): Şok yapabilen kalp pilleridir. Aritmileri tespit eder ve bunları elektrik şokuyla sonlandırır.

Aort darlığı önemli ise kapak değiştirilir.

Hipertrofik kardiyomiyopati, ilaçlarla ve bazen de ICD ile tedavi edilir.

Vazomotor senkopta, hasta senkopa neden olan olayları biliyorsa bunlardan uzak durmalıdır. Hastada senkop öncesi ön belirtiler oluyorsa hemen yere uzanıp bacaklarını yükseğe kaldırmalıdır, böylelikle senkop önlenebilir. Vazomotor senkoplu hastalar su kaybından sakınmalıdır. Dirençli vakalar, ilaçla tedavi edilebilir. Bunlar, kan damarlarını daraltan ve/veya kan hacmini artıran ilaçları içerir. Tedavide beta-blokerler ve bazı antidepresan ilaçlar da kullanılabilir.

Senkop geçiren hastalar ne yapmalıdır?

Aşağıdakilerin varlığında hasta veya hasta yakını acil olarak tıbbi yardım ekibini aramalıdır:

Öncesinde belirti olmadan ani bayılma
Kalp hastalığı öyküsü varlığı
Ailede ani ölüm hikayesi varlığı (Bakınız: ani ölüm)
Göğüs ağrısıyla birlikte senkop
Epilepsi nöbeti
Kuvvet kaybı (veya azalması) veya konuşma problemi ile birlikte senkop

Aşağıdakilerin varlığında en kısa zamanda kalp uzmanına danışılmalıdır:

Genç hasta
Atak öncesi uyku, sıcaklık hissi ve bulantı olması
İşeme ve dışkılama ile birlikte senkop
Aşırı yorgunluk, uzun süre ayakta durma, ağrı veya kan görmeyle bayılma
Kalp hastalığı öyküsü yok

Senkop geçiren bir hasta, sırtı yere gelecek şekilde dümdüz yatırılmalı (başının altına yükseltecek herhangi bir şey konmamalı), ayakları yukarı doğru kaldırılmalı (kanın, yer çekimi yardımıyla beyne daha fazla gitmesi için) ve tamamen kendine gelinceye kadar ayağa kaldırılmamalıdır.

Dr.Ahmet Alpman

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 13.12.2007 tarihinde hale tarafından, Hastalık Tanımları, Belirtileri, Tedavileri bölümünde paylaşılmıştır ve 23611 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Senkop (Bayılma) Nedir? | Nedenleri Ve Belirtileri Nelerdir? Tedavisi Ve Önlenmesi Nasıldır? orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...