Sancaktar Hayrettin Camii – Sancaktar Hayrettin Mescidi | Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu Döneminde Camiye Çevrilen Manastır

Sancaktar Hayrettin Camii – Sancaktar Hayrettin Mescidi

Sancaktar Hayrettin Camii – Sancaktar Hayrettin Mescidi, Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu döneminde camiye çevrilen bir manastırdır. Bugün cami olarak kullanılan bölüm bir manastır kompleksinin yalnızca ayakta kalan küçük bir bölümü olduÄŸu sanılmaktadır. Bu manastırın adının ne olduÄŸu konusunda kesin kabul görmemiÅŸ deÄŸiÅŸik görüşler bulunmaktadır.

Sancaktar Hayrettin Camii genel görünümü

Yapının Gastrion Manastırı’nın bir parçası olduÄŸu düşünülse de, adı geçen manastırın fazla doÄŸusunda olması nedeniyle bu görüş herkes tarafından kabul görmemektedir. Ä°stanbul’da Komnenos ve Paleologos dönemi Bizans mimari yapıtlarının küçük bir örneÄŸidir.

Konum

Kesin olmamakla birlikte Orta ÇaÄŸ’a ya da 3 ilâ 4’üncü yüzyıllara tarihlendirilen yapı Ä°stanbul’un Fatih ilçesinde, Samatya semti Teberdar Sokağı’nda bulunmaktadır. Sirkeci-Halkalı banliyö hattının KocamustafapaÅŸa istasyonundan 500 metre uzaklıkta bulunmaktadır. Caminin çevresi pek çok dükkân ile çevrilidir.

Geçmişi

Ä°stanbul’un yedinci tepesinde, Marmara Denizi’ne bakan bir yamaçta bulunan bu yapının, kökeniyle ilgili bilgiler oldukça yetersizdir ve kesinliÄŸi tartışmalıdır. Bunlar içinde en yaygın olan anlatıya göre, I. Konstantin’in annesi Helena, 325 yılında yanında Gerçek Haç ve Ä°sa’nın çarmıha gerildiÄŸi Galgota’dan toplanmış hoÅŸ kokulu bitkilerin içinde olduÄŸu vazolarla Samatya Liman’ndan ÅŸehre giriÅŸ yapmıştır. Helene, Samatya’da bu yapıya uÄŸrayarak elindeki vazoları buraya bırakır ve burada bir manastır kurar. Ama tarihî kayıtlarda Konstantinopolis’te 4’üncü yüzyılın son çeyreÄŸinden önce manastır tarzı dinî yapılara rastlanmaz. Bu nedenle bu sav, büyük olasılıkla bir ÅŸehir efsanesinden ibarettir.

Sancaktar Hayrettin Camii 1870’lerdeki görünümü

Gastrion Manastırı’ndan tarihî kayıtlarda ilk kez, 9’uncu yüzyılın baÅŸlarında söz edilmektedir. II. Teodora’nın annesi, Teoktista bu dönemde Samatya’dan bir ev almış ve burada bir manastır kurmuÅŸtur. Teoktista öldükten sonra bu binaların kurucusu ve sahibi unvanı kızı Teodora’ya geçmiÅŸtir. Teodora tahttan indirildikten sonra kardeÅŸi Bardas tarafından çocukları Anna, Anastasya ve Pulherya’yla birlikte bu manastıra getirilmiÅŸtir. VII. Konstantin’in kitabı De Ceremoniis’te yazdığına göre burası aynı zamanda Teodora’nın aile mezarlığı gibi kullanılmaktaydı. Kendisi, kardeÅŸi Petronas, annesi ve üç kızı burada gömülmüştür.

Åžehir Türkler tarafından ele geçirilmeden önce yapının yazılı kaynaklarda adının son geçiÅŸi, bir Rus gezginin notlarındadır. 15’inci yüzyılın ikinci çeyreÄŸinde ÅŸehri ziyarete gelen bu Rus gezgin ayrıca Ä°stanbul surlarının yakınında çeÅŸitli azizlere ait kutsal emanetlere ev sahipliÄŸi yapan bir manastırdan söz eder. Bu manastır Gastrion Manastırı ile iliÅŸkilendirilmektedir.

Sancaktar Hayrettin Camii kuzeyden görünümü

Åžehrin düşüşünden kısa bir süre sonra ÅŸehirdeki metruk yapıları ÅŸeneltme politikası uyarınca, II. Mehmed’in sancaktarı Hayrettin Efendi yapıyı bir mescide çevirmiÅŸ ve öldükten sonra naaşı buraya defnedilmiÅŸtir. Bu yapının ikamesi için kurulan vakıf günümüze ulaÅŸmamıştır. 1894 yılında Ä°stanbul’da meydana gelen büyük depremde yapının bir bölümü çökmüş; kapsamlı bir onarımı ancak 1973 ve 1976 yılları arasında görmüştür. 1877 yılına ait bir kitapta yer alan bilgilere göre, caminin kubbesi yoktur ve çatı kırmızı kiremit kaplıdır. Yapının doÄŸu duvarında derin bir çatlak söz konusudur. 1894 yılındaki depremde binanın bir kısmının yıkılması büyük olasılıkla bu çatlak nedeniyledir. 1894 depreminde büyük zarar gören caminin çevresi daha sonraki yıllarda gecekondularla dolmuÅŸtur.

Mimari özellikleri

Bir dinî yapıya göre oldukça küçük kalan boyutları nedeniyle bu yapının, manastırın kilise bölümünden çok, önemli dinî kiÅŸiliklerin defin ÅŸapeli (türbesi) olarak kullanıldığı sanılmaktadır. 14’üncü yüzyıl Paleologos dönemi yapılarıyla iliÅŸkilendirilmektedir. Düzensiz sekizgen biçimde yapılan yapının iç kullanım alanı haç planlıydı. DoÄŸuya doÄŸru çıkıntı yapan bir apsisi vardı. Haç planlı iç kullanım alanı ve bu apsis büyük olasılıkla 1973 yılında baÅŸlatılan onarım çalışmalarında yeniden oluÅŸturulmamıştır. Yapının içindeki tonozların kemerlerinin yaklaşık olarak 6,5 metre çapındaki bir kubbeyi taşıdıkları sanılsa da, kubbenin özgün biçimi bilinmediÄŸi için bu onarım sırasında kubbe de es geçilerek çatı eskiden olduÄŸu gibi kiremitlerle örtülmüştür.

Binanın aydınlatması, karşılıklı duvarlara açılan pencerelerle sağlanmıştır. Tüm pencereler derin bir kemerle çevrelenmiş olup yapının içine açılmaktadır. Duvar yapımında geleneksel Bizans mimarisinde olduğu gibi tuğla ve yontmataş birlikte kullanılmıştır. Yapının dış cephesine çok renkli bir görünüm veren bu tarz, Paleologos dönemi mimarisinin en yaygın uygulamalarındandır. Kuzeybatı ve güney taraflarda günümüzde de hâlâ var olan duvarların onarım çalışmaları başlamadan önceki durumlarına bakıldığında, yapının izole hâlde olmadığı; bir başka yapıyla bitişik nizamda durduğu anlaşılmaktadır.Yapı camiye ilk çevrildiği dönemde kısa bir minareye sahipken; günümüzde var olan uzun gövdeli minare de yapıya 1973 yılında başlatılan onarım çalışmaları sırasında eklenmiştir.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 31.12.2010 tarihinde Hale tarafından, Camilerimiz | Åžehir Åžehir Cami ArÅŸivi bölümünde paylaşılmıştır ve 1608 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Sancaktar Hayrettin Camii - Sancaktar Hayrettin Mescidi | Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Camiye Çevrilen Manastır orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...