Pullarla Türk Havacılığı

Pullarla Türk Havacılığı

GeçmiÅŸte posta gönderilerinin üzerine yapıştırılan kimi pullar, bugün Türk havacılık tarihini yansıtan minik birer belge niteliÄŸinde…

Aldığınız mektupların veya kartpostalların üzerlerindeki pullara hiç dikkatlice baktınız mı? Zarflara yapıştırılan; kimi zaman bir kentten bir baÅŸka kente, kimi zaman da bir ülkeden bir baÅŸka ülkeye seyahat eden pullar üzerinde neler yok ki… GeldiÄŸi ülkenin para birimi, ne ÅŸekilde yönetildiÄŸi, ulusal günleri, coÄŸrafyası, doÄŸasında barındırdığı hayvan ve bitkileri, tarihi ören yerleri, anıtları, kostümleri ve daha pek çok ÅŸeyi sergiler posta pulları… Kısacası, bu cicili bicili küçük kâğıtlar, ait oldukları ülkelerin tarihini yansıtan minik birer belgesel doküman niteliÄŸi taşırlar. Biz de bu yazımızda, posta pulları üzerinde sergilenen Türk havacılık tarihini yansıtacağız.

En Hızlısı ‘Hava Postası’

Ä°lk kez 1840 yılında Ä°ngiltere’de kullanılır posta pulları. Bu tarihten 63 yıl sonra da, ‘uçak’ adını verdiÄŸi aygıtla göklerde dolaÅŸmaya baÅŸlar insanoÄŸlu. 17 Aralık 1903 tarihinde Amerika’da Wright KardeÅŸler tarafından motorlu uçakla gerçekleÅŸtirilen ilk uçuÅŸ, kısa bir süreç içinde öteki geliÅŸmiÅŸ ülkelerin de bu alanda atılımlar gerçekleÅŸtirmelerini saÄŸlar. Fransa, Almanya, Ä°ngiltere, Ä°talya gibi ülkeler ilk havacılık teÅŸkilatlarını oluÅŸtururlar.

Türklerde havacılık tarihinin, 17. yüzyılda kartal tüylerinden yaptığı kanatlarla Galata Kulesi’nden Ãœsküdar’daki DoÄŸancılar Meydanı’na baÅŸarılı bir uçuÅŸ gerçekleÅŸtiren Hezarfen Ahmed Çelebi ile baÅŸladığı kabul edilir. Gerçek anlamda Türk havacılık tarihinin baÅŸlangıcı ise, 1911 yılıdır. Bu tarihte, dönemin Harbiye Nazırı Mahmut Åževket PaÅŸa’nın giriÅŸimleriyle ilk uçaklar satın alınıp, Osmanlı Hava Kuvvetleri kurulur. Dönemin en yeni teknolojisiyle üretilen uçaklar satın alınır, pilotların yetiÅŸtirilmesine önem verilir ve yepyeni hava meydanları açılır…

Dünya genelinde havacılık alanında tüm bu geliÅŸmeler yaÅŸanırken, uçaklar, ülke savunmasının yanı sıra bir baÅŸka görevi daha üstlenirler: ‘Posta taşıyıcılığı’. Havacılık teÅŸkilatlarını kuran ülkeler, bir yerden kilometrelerce uzaktaki bir baÅŸka yere gönderilen postaların ‘hızlı’ ulaşımını saÄŸlamak için uçakları kullanmaya yönelirler. Ve böylece ‘hava postası’ uygulaması baÅŸlatılmış olur.

İlk Uçak Postası Lefke-Bilecik Arasında

Dünyanın ilk resmi uçak postası, 18 Åžubat 1911 tarihinde Hindistan’da taşınır. ‘Humber-Sommer’ tipi uçakla, altı bin mektup ve posta kartı Allahabad’dan alınarak beÅŸ mil uzaklıktaki Naini’ye götürülür. Türkiye’nin ilk uçak postası ise, 12 Åžubat 1914 tarihinde, Pilot Yüzbaşı Nuri ve Gözlemci Yüzbaşı Ä°smail Hakkı beylerin kullandığı Prens Celaleddin adlı uçakla Lefke-Bilecik arasında taşınır.

Normal posta ücretinden biraz daha yüksek tarifeli olan hava postası iletilerindeki pullarda; uçak, balon, zeplin ve kuÅŸ gibi temalar kullanılır genelde. Ä°nsanları cezbeden uçma eylemi, hava posta taşımacılığının baÅŸlamasıyla birlikte, pul toplayan koleksiyonerlerin de büyük ilgisini çeker. Kısa bir süre sonra da ‘filateli’ olarak da adlandırılan pul koleksiyonculuÄŸunda ‘aerofilateli’ adı verilen bir dal ortaya çıkar.

Üzerinde havacılık temasının bulunduğu ilk resmi uçak posta pulu, 1917 yılında, İtalya Posta İdaresi tarafından, Torino-Roma deneme uçuşu anısına bastırılır. Bunları diğer ülkelerin çıkardığı pullar izler ve hava postası adı verilen uçak pullarının çıkartılması günümüze dek devam eder.

Türk Hava Yolları’nın Ä°lk Seferleri Anısına…

Türkiye’de tedavüle çıkartılan ilk uçak posta pulları, 1934 yılında Devlet Hava Yolları’nın gerçekleÅŸtirdiÄŸi Ä°stanbul-Ankara seferi nedeniyle hazırlanan Birinci Uçak Serisi’dir. BeÅŸ pulluk bu seri, aslında 1930 yılında çıkartılan 22 parçalık posta serisinden arta kalan parçalar üzerine yapılan uçak resmi ve yeni ücret ÅŸeklindeki sürÅŸarjlardan oluÅŸur.

Ãœzerinde uçak teması bulunan ilk seri ise, 1926 yılında Türk Tayyare Cemiyeti, günümüzdeki adıyla Türk Hava Kurumu için bastırılan dört pulluk yardım pullarıdır. Milli bayramlar gibi özel günlerde mektupların üzerindeki normal posta pullarının yanına yapıştırılan, ayrıca tapu belgelerinden noterlik kağıtlara kadar birçok resmi evrak üzerinde kullanılan bu pullar, ‘aerofilateli’ koleksiyonlarında önemli bir yer oluÅŸturur.

1926 yılından bu yana Türkiye’de gerek posta, gerekse Türk Hava Kurumu pulları olmak üzere havacılıkla ilgili 140 kadar pul çıkarılır, bunun yanı sıra, çoÄŸunluÄŸu Türk Hava Yolları’nın ilk sefer uçuÅŸları anısına elliden fazla özel filatelik damga da kullanılır. Bunlardan birçoÄŸu hava postasında kullanılırken bir kısmı da Sivil Havacılık etkinliklerinden hava sporlarının tanıtımına dek, geniÅŸ bir yelpaze içinde yer alan anma pulları olarak basılır. Ä°lk özel filatelik damga da, Devlet Hava Yolları’nın 1 Temmuz 1933 tarihinde gerçekleÅŸtirmiÅŸ olduÄŸu, Ä°stanbul-Roma arasında yapılan ilk uçuÅŸ sırasında kullanılır. Ä°lk uçuÅŸ damgalarıyla gönderilmiÅŸ mektuplar, günümüzde nadir ve deÄŸerli filatelik belgeler arasında yer almaktadır.

Havacılık temalı Türk posta pulları üzerindeki kompozisyonlarda, Hezarfen Ahmed Çelebi’nin kartal kanatlarıyla gerçekleÅŸtirmiÅŸ olduÄŸu ilk uçuÅŸtan Türk Hava Kuvvetleri ve Türk Hava Yolları’nda kullanılmış deÄŸiÅŸik tipteki uçaklara; Hava Kurumu’nun spor etkinliklerinden hava meydanlarına, havacılık kongrelerinden Hava Akrobasi Timi’ne dek Türk havacılık tarihi ile ilgili pek çok detay yansıtılmakta, kimi pulların üzerinde de uçmanın sembolü ‘kuÅŸ’ kompozisyonları yer almaktadır. Ä°ÅŸte bu pullara bakarak havacılıkta kaydedilmiÅŸ olan geliÅŸim konusunda bilgi sahibi olmak mümkün.

Hava taşımacılığının git gide yaygınlaşması ve teknolojinin getirdiği süpersonik (sesten hızlı) uçakların kullanımıyla, artık birçok ülkenin postalarında mektup türü gönderiler için normal ya da uçak tercihi gibi bir ayrım kalmadı. Dolayısıyla, özel uçak posta pullarının azalmasıyla, bu tür pullar artık sadece koleksiyonlarda yaşıyor. Ama havacılık ve uzay temalı pullar ne mutlu ki her zaman var olmaya devam edecek

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 17.09.2007 tarihinde hale tarafından, Yakın Dönem Türkiye Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 1733 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Pullarla Türk Havacılığı orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...