Orman Yol Yapım Makineleri…

1. ORMAN YOL YAPIM MAKİNELERİ

Orman yol yapımının gelişimi ile birlikte oturmaya karşı duyarlı temel ve alt temel tabakalarının yapımına hız verilmek amacıyla, gerek orman yollarında toprak işleri ve gerekse bu işler için kullanılan makineler önem kazanmıştır. Yol yapım işlerinin gittikçe artması, bu işlerle ilgili teknolojiyi zorlamış ve özel iş makinelerinin ortaya çıkması kaçınılmaz olmuştur. Bu makinelerin tam ya da yarı otomatik olarak çalışması insanı, bu makinelerin özelliklerini daha yakından tanıması zorunluluğunu birlikte getirmiştir.
Orman yollarının yapımında kullanılan özel makineler yoktur. Büyük karayollarında kullanılan makineler orman yollarında daha ekonomik olmasına karşın projeyi dar kurplar gerektiren araziye tam anlamıyla intibak etmemesi ve bu makinelerin orman yol standartlarına uymaması gibi olumsuz yönleri kullanım alanını sınırlandırmaktadır. Orman yollarının yapımı sırasın da kullanılan bu makinelerin özelliklerini incelemeye geçmeden önce genel olarak orman yol çalışma aşamalarını incelemek yararlıdır.
Orman yolları yapımında yamaç eğiminin %65 in üzerinde olduğu yerlerde yol dolduru malzemesinin tutulabilmesi normal koşullarda olanaksız olduğu için yol kazı içine alınmalıdır. Bu veya daha dik eğimlerde kazı materyallerinin hiç kullanılmadan yamaç aşağı atılması istenmediğinden fazla kazı materyalinin daha önceki veya sonraki projelerde dolduru malzemesi olarak değerlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkar ve bu ise malzemenin taşınmasını gerektirir.Bu amaç için orman yolları yapımında her yıl milyonlarca metreküp toprak yer değiştirir.Bu ise toprak işlerinin gerek organizasyonunun gerekse uygulamasının nedenli önemli olduğunu gösterir.

1.Kazı Makineleri: Buldozer, angledozer, yapım greyderi, kompresör, ekskavatör
2.Yükleme: Loader
3.Taşıma: Damper, damperli kamyonlar
4.Sıkıştırma: Silindir
5.Taş Kırma: Taş kırma makineleri, eleme makineleri
Yol yapım sırasında hangi makinenin kullanılacağını genellikle taşıma uzaklığı belirler. Taşıma uzaklığı ise kazı ve dolduru yerlerinin ağırlık merkezleri arasındaki uzaklıktır.
1.1. Kazı Makineleri

1.1.1. Dozerler:

Genel Anlamda Dozerler;
1.Yapım alanı ağaçlardan ve ağaç köklerinden temizlemek
2.Taşıma uzaklığı en çok 60m civarında olmak üzere engebeli ve sert zeminlerde ekonomik kazı ve düzelteme yapmak
3.Servis yolları açmak
4.Kanal açmak
5.Menfez yerini açmak
6.Tesviye alanından organik üst humus tabakasını kaldırmak
7.Taşınmaları söz konusu olmayan çakıl,kum ve diğer malzemelerin kazılıp depolanması veya serilmesini sağlamak gibi yüksek itici gücü sayesinde ve önündeki bıçakla kazmak,kısa mesafeye itmek türünden işlerde kullanılırlar

Dozerler bıçağın traktör eksenine göre durumu göz önüne alınarak adlandırılırlar.Bıçak, traktör eksenine dik durumda kalıyorsa bu halde dozere (buldozer) denir.Bıçak traktör eksenine göre oynak ve bu eksene eğik duruma getirilebiliyorsa bu halde dozere “angledozer” denir.Bıçağın bir ucunun diğerinden aşağıda veya yukarıda bulunması halinde bu dozer “Tiltdozer” ismini alır.
Dozerlerde bıçak kontrolü hidrolik kumanda ile sağlamaktadır. Hidrolik,dişli bir pompa yardımı ile görev yapar.Bıçağın zemine daldırılmasına yardım eder,değişik çaplarda olabilen ve belli bir basınç yaratan iki adet basınç silindiri vardır.Özellikle küçük dozerlerde bıçağın kendi ağırlığı ile zemine daldırılması yeterli olmadığından basınç silindirleri bu görevi üstlenmiş olurlar.
Özellikle büyük hidrolik kontrollü dozerlerde traktör ağırlığının önemli bir kısmından bıçağın zemine daldırılmasında yararlanılır.Bıçağın kontrolü oldukça kolay olup sevk ve idare edilebilir.Buna karşılık bu tip kontrol sisteminde bıçağın aşağı yukarı hareketi sınırlıdır.
Bugün genel yol yapımı ile diğer toprak işlerinde çeşitli büyüklükteki dozerlerden yararlanılmakta olup bunların gücü örneğin CAT D9 da 385 beygir gücüne ulaşmış bulunmaktadır.Esasen motor gücü ve dozerin ağırlığı arttıkça bununla orantılı olarak da toprak işlerinin maliyet giderleri de azaldığı için yapılacak işin alanı uygun olduğu taktirde yüksek güçteki makineler daha ekonomiktir.Fakat bir taraftan küçük olan platform genişlikleri diğer taraftan çoğunlukla ahşap olarak inşa edilen orman yol köprülerinin taşıyabileceği maksimum yükler orman yollarında çok ağır makinelerin kullanılmasını engellemektedir.Gerçekten, örneğin Ca D9 dozerinin ağırlığının 35.5 ton ve bıçak uzunluğunun 4.87 m olduğu göz önüne alınırsa bu makinelerin esasen dar ve minimal kurp yarıçapları küçük olan orman yollarında treylerle taşınmasının güçlüğü yanında çok zaman 15 tonu aşmayan araçlar için projeleri yapılmış bulunan orman köprülerinin de yetersiz kalacağı açıktır.İşte bu nedenlerden dolayı orman yolları inşaatına CAT D7 veya aynı güçteki diğer dozerlerden yararlanmak çoğunlukla olanak dışı kalmaktadır. Diğer taraftan yapılacak işin alanı ve zemin şartlarına bağlı olarak D4 veya benzeri güçteki dozerlerden yararlanmak olanaklı ise de özellikle sert zeminlerde ve köklerin yapımından önce sökülmemiş olması hallerinde bunların güçleri bu işi yapmak için yetersiz kalmaktadır.
Orman yollarında kullanılan dozerler 40-100 PC gücünde olup hızları öne doğru 2.5-11 km/saat, geriye doğru 2.1-10.3 km/saat arasında değişmektedir.
Dağlık arazilerde yamaçlar üzerindeki orman yolu yapımında ham yolun açılmasında yalnız palet tekerlekli angledozerler kullanılmaktadır. Angledozerlerde tesviye bıçağının durumu eğimli halede getirilebilmektedir. Bu sayede dağlık yamaçlar üzerinde ham yolun açılmasında yol üstünün enine olarak yamaca doğru eğimlin olacak şekilde düzeltilmesi olanak dahilindedir. Angledozerlerde bıçağın daha uzun olması ve istenen şekilde eğilebilmesi nedeniyle bunların kazdıkları toprak buldozerlerden daha fazladır. Diğer taraftan buldozerler kazdıkları materyali sadece kendi hareket yönlerinde itebildikleri halde angledozerler hem hareket yönlerinde hem de buna dik yönde yani yana doğru itebilmektedirler. Bu nedenle aynı şartlarda her m³ kazı için %20-30 daha azdır.
Buldozer ise yolun açılmasında yalnız toprağı kazmakla kalmaz, aynı zaman da kullanılan makinenin büyüklüğü anında yumuşak veya daha önce dinamitle atılmış kayaları çözerek genellikle 6-20 m gerektiği hallerde 30-50 m uzaklığa ekonomik olarak iterler. Bu nedenle yolun ham olarak açılmasında başka işlerin yapılması söz konusu değilse operatörden veya onun yardımcısından başka kimseye ihtiyacı yoktur.
Avrupa ülkelerinde orman yollarında dozerlerin yolun alt tarafında oluşturduğu zararlar nedeniyle kullanımları önemli ölçüde azalmış ve hatta İsviçre ve Avusturya da kanunla yasaklanmıştır. Buralarda dozerlerin yerini kepçeli yükleyicilere benzeyen trakskavatörlerin kullanılmasına izin verilmiştir.
Dozerlerin Verimleri Şu Faktörlere Bağlıdır:
1.Zeminin cinsine
2.Her metre uzunluk için kazılacak toprağın miktarına
3.Bitki örtüsünün türü ve durumuna
4.Kayaların bulunmasına
5.Drenajın yapılıp yapılmamasına
6.Dozerlerin yukarıdan aşağı doğru veya aşağıdan yukarı doğru çalışmasına
7.Kazılan materyalin taşınacağı uzaklığa
8.Hava koşullarına
9.Dozerin gücüne ve kapasitesine
10.Operatörün yeteneğine ve iş organizasyonuna
11.Çalışma yerinin denizden yüksekliğine

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 02.06.2009 tarihinde Esesli tarafından, Genel Kültür Konuları ve Genel Anlatımlar bölümünde paylaşılmıştır ve 2017 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 12 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Orman Yol Yapım Makineleri... orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...