Mahabad Cumhuriyeti | 1946’da Kurulan 1947’de Yıkılan Kürt Devleti | Genel Bilgiler – Hükümeti OluÅŸturan 13 Bakan

Mahabad Cumhuriyeti

Mahabad Cumhuriyeti, Ocak 1946’da Sovyetler BirliÄŸi’nin desteÄŸiyle kurulan ve Sovyetler BirliÄŸi’nin çekiliÅŸiyle aynı yıl içinde yıkılan, BirleÅŸmiÅŸ Milletler tarafından tanınmamış Kürt devleti. Bu cumhuriyette, 13 Bakanın bulunduÄŸu bir yönetim kurulu oluÅŸturuldu. Devlet baÅŸkanı Kadı Muhammed idi. Bu cumhuriyet Senendec, UÅŸnu ve Miyandoab ÅŸehirlerini kapsadığı gibi baÅŸkenti Mahabad’dı.

Ä°kinci Dünya Savaşı sırasında Temmuz 1941’de Büyük Britanya ve Sovyetler BirliÄŸi Ä°ran’ın iÅŸgali konusunda anlaÅŸtı. Ä°ngilizler güneyden, Sovyetler ise kuzeyden saldırarak Ä°ran’ı ikiye bölerek iÅŸgal etti. Sovyetler iÅŸgal ettiÄŸi bölgelerden Azerbaycan Eyaletlerinde iki cumhuriyet kurduracaktı.

16 AÄŸustos 1943’te Kürdistan Yeniden-canlandırma Komitesi (KOMELA:Komeleyê Jinêweyê Kurdistan) kuruldu ve Mart 1944’te Hêvî cemiyetiyle yardımlaÅŸma anlaÅŸmasına imzaladı. AÄŸustos 1944’te Dinbanbar Dağı’nda Üçlü Sınır AnlaÅŸma (Peymare Sêsinor)’nın imzalanmasıyla diÄŸer ülkelerde bulunan Kürtler ile iÅŸbirliÄŸini saÄŸlamaya çalıştı.

Eylül 1945’te daha önce 1930’da Oramar Ä°syanı (DaÄŸlıca/Hakkâri)’ndan sonra Kasım 1931’de Kuzey Irak’ta ayaklanan Åžeyh Ahmed Barzani (Şêx Ehmed Berzanî) ve Molla Mustafa Barzani (Mele Mistefa Berzanî) de katıldı.

‘Mahabad Cumhuriyetinin askerînin temelini Hereki ve Şıkak aÅŸiretlerinden oluÅŸturuluyordu. Ekim 1945’te KOMELA, adını Ä°ran Kürdistan Demokrat Partisi (KPD-Ä°) olarak deÄŸiÅŸtirdi.

Kasım 1945’te Sovyetlerin teÅŸvik ve desteÄŸiyle Ä°ran’da Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kuruldu ve KPD-Ä°’ye de 1200 tüfek gönderdi. 22 Ocak 1946’ta Mahabad’da Çarçıra Meydanı’nda Mehabad Cumhuriyeti’nin kuruluÅŸu ilan edildi. Sovyetler Åžubat 1946’ta 5000 tüfek gönderdi ve 3 Mayıs 1946’ta Mahabad Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında barış imzalandı. Ancak Sovyetler 9 Mayıs’ta Ä°ran topraklarından çekilince 17 Aralık’ta Ä°ran ordusu Mahabad’ı iÅŸgal ederek Mahabad Cumhuriyeti’ni yıktı. 31 Mart 1947’de CumhurbaÅŸkanı Kadı Muhammed, BaÅŸbakan Hacı Baba Åžeyh ve Savunma Bakanı Muhammed Hüseyin Han Seyfi Kadı, Cumhuriyetinin kurulduÄŸu yer olan Çarçıra Meydanı’nda asılarak idam edildi.

Cumhuriyete katılmış olan Barzan aÅŸireti Nisan 1947’de Kuzey Irak’a Barzan’a döndü. Irak hükumeti Åžeyh Ahmed Barzani’yi yakalayarak hapsetti ve iÅŸbirlikçi suçlamasıyla Irak ordusundan dört subayı idam etti. Mustafa Barzani|Molla Mustafa Barzani ise Barzan bölgesinden kaçarak Aras Nehrine ulaÅŸtıktan sonra Sovyetler BirliÄŸi’ne iltica ederek Bakü’ye gitti.

Bu cumhuriyetin millî marşı, Koye (Köysancak) doÄŸumlu ÅŸair Dıldar (Yunus Rauf)’ın 1938’de hapisteyken Sorani ÅŸivesiyle yazdığı ‘Ey Reqîb’ (Ey Rakip) idi.

Hükümeti oluşturan bakanlar

• Cumhurbaşkanı (Serokê Komara Mehabadê):Kadı Muhammed (Qazî Mihemed)
• Başbakan (Serokwezîr):Hacı Baba Şeyh (Hacî Babe Şêx)
• Savunma Bakanı ve Ordu Başkomutanı (Wezîrî Ceng û Parastin û Hevkarê serokkomar):Muhammed Hasan Han-i Seyfi Kadı (Mihemed Husên Xanî Sêyfî Qazî)
• Propaganda Bakanı (Wezîrê Propaxande) :S ıdık Haydaranî (Sidîq Heyderî)
• Eğitim ve Kültür Bakanı (Wezîrê Perwerde û Hinkariyê):Menaf Kerimî (Menaf Karîmî)
• İçiÅŸleri Bakanı (Wezirê Karê hundurin):Muhammed Emin Müinî (Mihemed Emîn Mu’înî)
• Sağlık Bakanı (Wezîrê Tendurustiyê):Seyyid Muhammed Eyübyan (Seyid Mihemed Eyûbyan)
• Sanai Bakanı (Wzîrê Aborî):Ahmed İlahî (Ehmed Îlahî)
• Çalışma Bakanı (Wezîrê Kar):Halil Hüsrevî (Xelîl Xusrewî)
• Post ve Telegraf Bakanı (Wezîrê Post û Telegiraf):Kerim Ahmedyan (Kerîm Ehmedyan)
• Ticaret Bakanı (Wezîrê Bazirganiyê):Hacı Mustafa Davudî (Hacî Mistefa Dawudî)
• Adalet Bakanı (Wezîrê Dadperweriyê):Mulla Hasan Mecidî (Mela Husên Mecdî)
• Tarım Bakanı (Wezîrê Kiştûkal):Muhammed Velizade (Mihemed Welîzade)
• Dışişleri Bakanı (Wezîrê Tegbîr û Meşweret Pêkirînê):Hacı Abdürrahman İlhanîzade (Hacî Ebdulrehman Îlxanîzade)
• Ulaştırma Bakanı (Wezîrê Rê û Ban):İsmail İlhanîzade (Îsmaîl Îlxanîzade)

BaÅŸkent Mahabad
Resmi dili Kürtçe
Dini Müslümanlık
Yönetim Cumhuriyet
Cumhurbaşkanı Kadı Muhammed
Başbakan Hacı Baba Şeyh
Tarih – KuruluÅŸ tarihi 1946 – Yıkılış tarihi1947
Yüzölçüm – 194637.437 km² (14.455 sq mi)
Para Birimi Ä°ran riyali

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 27.07.2008 tarihinde chetink tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 1409 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Mahabad Cumhuriyeti | 1946\'da Kurulan 1947\'de Yıkılan Kürt Devleti | Genel Bilgiler - Hükümeti Oluşturan 13 Bakan orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...