Kurtuluş Savaşı Yıllarında Kurulan Dernekler | Yararlı Ve Zararlı Dernekler

Kurtuluş Savaşı Yıllarında Kurulan Dernekler

Sivas Kongresi’nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
adı altında birleştirilen Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin
Sivas Kongresinde seçilen Heyet-i Temsiliye üyelerinden bir grup Kayseri’de.
(20 Aralık 1919)

I- YARARLI DERNEKLER :

A- Genel Amaçlı Dernekler :

1- Ä°zmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti : Ä°zmir, 1 Aralık 1918 Cemiyet, kendisine katılan “Ä°stihlası Vatan Cemiyeti” ve kurulmasına yardımcı olduÄŸu “Ä°lhakı Red Cemiyeti” ile kaynaÅŸmış olarak faaliyetine Ä°stanbul’da devam ederken Ä°zmir’deki faaliyetlerini de iÅŸgal dolayısıyla Denizli’ye nakletmiÅŸtir.

2- Tarakya – PaÅŸaeli Heyet-i Osmaniyesi : Edirne, 2 Aralık 1918 Heyet-i Temsiliye’nin isteÄŸi ile Trakya-PaÅŸaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adını alarak, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin ÅŸubesi olmuÅŸtur.

3- Ä°stihlası Vatan Cemiyeti : Manisa, Kasım 1918 19 Mart 1919 Kongresi ile Ä°zmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti’ne katılmıştır.

4- İlhakı Red Heyet-i Milliyesi (Müdafaa-i Vatan Heyeti) : İzmir, Aralık 1919

5- Hareket-i Milliye-Redd-i Ä°lhak ve Redd-i Ä°ÅŸgal Heyetleri : Balıkesir Balıkesir ve AlaÅŸehir Kongresi ile genelleÅŸtirilmiÅŸtir. Sivas Kongresi’nden sonra da “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” teÅŸkilatına dönüşmüştür.

6- Heyet-i Milliye :

a) Aydın Heyet-i Milliyesi

b) Denizli Redd-i Ä°lhak Heyet-i Milliyesi Denizli’de 29 Mayıs 1919’da kurulmuÅŸtur. Asıl Heyet-i Milliye adını taşıyan Cemiyet, 7 aÄŸustos 1919’da, Nazilli’de aktedilen bir kongre ile kurulmuÅŸtur. Nazilli Kongresi bu bölgede kurulan Heyet-i Milliye kuruluÅŸları ile birleÅŸmiÅŸ, AlaÅŸehir Kongresi ile geniÅŸleyerek Batı Anadoluyu içine alacak ÅŸekilde yayılmıştır. Sivas Kongresi’nden sonra da Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ne katılarak, bu cemiyetin ÅŸubelerini oluÅŸturmuÅŸlardır. Nazılli Kongresi ile Aydın, MuÄŸla, Denizli, Burdur, Isparta ve Antalya, Nazilli merkezine baÄŸlanmıştır. BaÄŸlanan kuruluÅŸlar arasında, Çine Heyet-i Milliyesi, Akhisar Redd-i Ä°lhak, Söke Heyet-i Milliyesi, Milas Müdafaa-i Vatan Cemiyetlerini sayabiliriz.

7- Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti :Trabzon, 12 Åžubat 1919 Rize,Gümüşhane,Giresun ve Ordu’da ÅŸubeler açmıştır. Cemiyet, Erzurum Kongresi’nden sonra “Åžarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” ÅŸubesine dönüşmüştür. Sivas Kongresi’nden sonra da “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adını almıştır.

8- Kilikyalılar Cemiyeti : Merkezi İstanbul, 21 Aralık 1918

9- Åžarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti : Erzurum, 10 Temmuz 1919 2 Aralık 1918’de Ä°stanbul’da kurulan “Vilayat-ı Åžarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti”nin Erzurum ÅŸubesi, daha faal hareket etmek amacı ile ” Åžarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”ne dönüşmüştür. Kurucuları Erzurum Kongresi üyeleridir. Cemiyet, Sivas Kongresi kararı ile ” Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”ne katılmıştır. Erzurum’da kuruluÅŸ ise anılan cemiyetin ÅŸubesini oluÅŸturmuÅŸtur. Vilayat-ı Åžarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Ä°stanbul merkez olmak üzere, ilk kuruluÅŸunda Erzurum’dan baÅŸka Elazığ, Diyarbakır, Sivas, Bayburt, Bayezid, Hasankale, Ä°spir, Narman, Bitlis, Erzincan, Åžebinkarahisar, Van, Hınıs, Tercan, Tortum ve Yusufeli’de ÅŸubeleri vardı.

10- Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti : Sivas, 11 Eylül 1919 Sivas Kongresi kararı ile kurulmuştur. Müdafaa-i Hukuk, Redd-i İlhak, Redd-i İşgal ve diğer benzeri isimler altında kurulan cemiyet ve heyetler tek bir çatı altında birleştirilmiştir. Bu karardan sonra bir çok il ve ilçemizde Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti şubesi kurulmuştur.

11- Kars Milli Ä°slam Şürası : Kars, Kasım 1918 17-18 Ocak 1919’da “Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti Muvakkate-i Milliyesi” olarak adını deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir.

12- Ä°stanbul’da Müdafaa-i Hukuk davasını desteklemek amacı ile kurulan gizli cemiyetler :

1- Karakol Cemiyeti : Ä°stanbul, Kasım 1919 Milli Mücadele’nin baÅŸlangıcında Anadolu’ya yardımcı olmuÅŸ, sonraları tehlikeli iliÅŸkileri nedeniyle kapatılmış, yerine Müdafaa-i Milliye TeÅŸkilatı ve MM grubu kurulmuÅŸtur.

2- MM Grupları :

a) Müsellah MM grubu
b) MM grubu (Müdafaa-i Milliye)

3- İstanbul Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti : İstanbul, 1919

13- Ä°stanbul’da kurulan diÄŸer cemiyetler :

a) Milli Kongre : Ä°stanbul, 1918 Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti’nin oluÅŸturduÄŸu bir kuruluÅŸtur. Milli Kongre Fırkasının baÅŸkanı Esat PaÅŸa, 1919 seçimleri dolayısıyla Ankara ile uyuÅŸmazlığa düşmüş, Ä°stanbul’da Meclis-i Mebusan’ın kapatılması sonucu, Fırkanın faaliyeti sona ermiÅŸtir.

b) Milli Ahrar Fırkası : Ä°stanbul, 4 Mayıs 1919. Anadolu’daki hareketi desteklemiÅŸtir.

c) Milli Türk Fırkası : Ä°stanbul, 23 Kasım 1918. Anadolu’daki harekete baÄŸlı kalmıştır.

d) Anadolulular Cemiyeti : Ä°stanbul, AÄŸustos 1921

B- Kadınların Kurdukları Cemiyetler :

1. İstihlas-ı Milli Kadınlar Cemiyeti : İstanbul, 24 Kasım 1918

2. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti :Sivas, 10 Aralık 1919 Bu cemiyetin Konya, NiÄŸde, Burdur, Aydın, Erzincan, Kayseri, Kastamonu, EskiÅŸehir, Amasya, Yozgat, Pınarhisar, ViranÅŸehir ve Kangal’da ÅŸubeleri kurulmuÅŸtur.

II- ZARARLI DERNEKLER

A. Milli varlığa ve Anadolu’daki milli harekete düşman cemiyetler :

1- İngiliz Muhipler Cemiyeti :İstanbul, 20 Mayıs 1919. Manda taraftarı

2- Wilson Prensipleri Cemiyeti : İstanbul, 14 Ocak 1919. Manda taraftarı

3- Kürdistan Teali Cemiyeti :İstanbul, Mayıs 1919.

4- Teali-i İslam Cemiyeti (Eski Cemiyet-i Müderrisin) : İstanbul, 19 Şubat 1919. Hilafetçi ve ümmetçi

5- Trabzon ve Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti : Ä°stanbul, Ocak 1919 28 Eylül 1919’da Hürriyet ve Ä°tilaf Fırkası’na katılmıştır.

6- Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası : Ä°stanbul, 14 Ocak 1919 Fırka, Sulh ve Selamet Cemiyeti ile Selamet-i Osmaniye Fırkası’nın birleÅŸmeleriyle oluÅŸmuÅŸtur.

7- Hürriyet ve İtilaf Fırkası : İstanbul, Ocak 1919

8- Nigehban Cemiyet-i Askeriyesi : Ä°stanbul, Ocak 1919 Hürriyet ve Ä°tilaf’la beraber hareket etmiÅŸtir.

9. Osmanlı Ä°la-yi Vatan Cemiyeti : Ä°stanbul, 19 Kasım 1919 PadiÅŸah taraftarı ve Müdafaa-i Hukukun tamamen karşısındadır. Cemiyet, gizli olarak Milli Mücadele aleyhine örgütlediÄŸi Tarik-i Salah (veya Tarikat-ı Salahiye) Cemiyeti ile beraber çalışmıştır. Bu dernek ve partilerin dışında, faaliyetleri sınırlı ve etkinliÄŸi yaygın olmayan, Osmanlı Mesai Fırkası, Osmanlı Çiftçiler Cemiyeti, Türkiye Sosyalist Fırkası, Vahdet-i Milliye Heyeti, Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Partisi, Türk Teali Cemiyeti, Müsalemet Ä°ttifakı, Amele Fırkası gibi kuruluÅŸlar Anadolu’daki Milli Mücadele hareketinin karşısında olmuÅŸlardır.

10. Lazistan Selamet-i Milliye Cemiyeti : Rize, 23 Nisan 1919 Gürcülerin çıkarlarına hizmet eden para ile tutulmuş kimselerden oluşmaktadır.

B. Azınlıkların Kurdukları Zararlı Dernekler :

1. Rumların kurdukları cemiyetler :

a) Mavri Mira : Rum Patrikhanesi’nde kurulmuÅŸtur. Yunan Kızılhaç Cemiyeti ile Resmi Göçmenler Komisyonu da Mavri
Mira’ya baÄŸlı idiler. Ayrıca, Rum okullarındaki izci kuruluÅŸları da tamamiyle Mavri Mira tarafından yönetilmekteydi.

b) Pontus Rum Cemiyeti

c) Trakya Cemiyeti İttihad-ı Milli ve Kordos adlı cemiyetler

2. Ermenilerin Kurdukları Cemiyetler : Daha önceleri Ermenilerin kurmuş oldukları Taşnaksütyan ve Hınçak adlı gizli ve yeraltı örgütleri milli mücadele döneminde de faaliyette bulunmuşlar ve yabancı devletlerle işbirliği yapmışlardır. Ermeni patriği Zaven Efendi de Ermenilerin örgütlenmesinde önemli rol oynamıştır.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 08.03.2008 tarihinde Hale tarafından, Yakın Dönem Türkiye Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 11177 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 3 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Kurtuluş Savaşı Yıllarında Kurulan Dernekler | Yararlı Ve Zararlı Dernekler orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...