Bilgi Bankamız 62 Kategoride, 9052 Makale ve Konu Anlatımı içermektedir. Son Güncelleme: 27.01.2020 06:06

KurtuluÅŸ Savaşı DoÄŸu Cephesi | DoÄŸu Anadolu Ve Güney Kafkasya’da Açılan SavaÅŸ Cephesi – Türk Ermeni Savaşı – Gümrü AntlaÅŸması – Mosko..


İçerik Hakkında Bilgi

  • Bu içerik 02.08.2009 tarihinde Hale tarafından, Yakın Dönem Türkiye Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 5418 kez okunmuştur.
    Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

İçerik ve Kategori Araçları


Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi

DoÄŸu Anadolu Ve Güney Kafkasya’da Açılan SavaÅŸ Cephesi


DoÄŸu Cephesi, KurtuluÅŸ Savaşı sırasında 1919 – 1921 yılları arasında Türk Ermeni Savaşı (24 Temmuz – 7 Kasım 1920) dahil olmak üzere, DoÄŸu Anadolu ve Güney Kafkasya‘da açılan savaÅŸ cephesidir.

Tarih: 1919 – 1921, Ermenistan ile 25 Temmuz 1920-7 Kasım 1920 Bölge


Sonuç:

• Gümrü Antlaşması
• Moskova Antlaşması
• Kars Antlaşması

Taraflar:

Karşı taraf

• Ermenistan DC
• Gürcistan DC
• Rusya SFC
• ESSC
• GSSC


Türk tarafı

• TBMM


Kumandanlar

• Kanayan
• Karabekir

Geçmişi

I. Dünya Savaşı’nda, Kafkas Cephesi’nin açılması üzerine Ermenilerle Ruslar iÅŸbirliÄŸine yönelmiÅŸler ve Rusların kışkırtmalarıyla Türkleri katletmeye baÅŸlamışlardır. Rusya’da ihtilal gerçekleÅŸince Ruslar, DoÄŸu Anadolu’da iÅŸgal ettikleri yerleri Türklere bırakarak geri çekildiler. Bu arada merkezi Erivan olan bir Ermeni devleti kuruldu (28 Mayıs 1918). Ruslar çekilirken daha Türk ordusu bölgeye ulaÅŸmadan Ermeniler, Rusların yerini aldı ve doÄŸu Anadolu’nun kendilerine ait olduÄŸunu ileri sürüp, Gümrü, IÄŸdır, Arpaçay ve Aras’a kadar ilerlediler.

I. Dünya Savaşı’nın sona ermesi ve bölgede bulunan Türk 3’ncü Ordusu’nun 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi gereÄŸince Kafkasya’yı boÅŸaltması sonucu Kafkaslar’da, Ermenistan baÅŸta olmak üzere Gürcistan, Azerbaycan ve Nahçıvan Cumhuriyetleri kuruldu. Bu boÅŸaltma sırasında muhtemel Ermeni saldırı ve tecavüzlerine karşı da Türk halkını korumak maksadıyla Ardahan, Batum bölgesinde Acara Åžura Hükûmeti, Kars-Oltu-Sarıkamış-Kağızman bölgelerinde ise Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti kuruldu. Ancak bu iki hükümet 3 ay sonra Ä°ngilizler tarafından dağıtıldı. Bu olaydan sonra bölgenin Ermeni saldırılarına karşı savunulması, karargahı Erzurum’da bulunan 15’nci Kolordu tarafından saÄŸlandı.

10 AÄŸustos 1920 Sevr AntlaÅŸması hükümlerine dayanarak Büyük Ermenistan’ı kurmak isteyen Ermeni tedhiÅŸ hareketleri sonunda bölgedeki durum giderek gerginleÅŸti. Ä°tilaf Devletleri, Akdeniz ve Karadeniz’e çıkış kapıları olacak ve sınırları Wilson tarafından çizilecek Büyük Ermenistan düşünü gerçekleÅŸtirmek için Sevr AntlaÅŸması’na bir madde koydular.

Savaş Düzeni

Bu cephede bulunan Türk 15’nci Kolordusu dört tümen ile süvari ve topçu alaylarından oluÅŸmaktaydı. Muharip personel sayısı, 13.000 kiÅŸi idi. Ermeniler ise toplam 12 alaydan oluÅŸan dört tümene sahiptiler. Muharip personel mevcutları; 15.000 idi. Ancak doÄŸudaki kuvvetlerimize karşı kullanabilecekleri mevcut 10.000 kiÅŸi kadardı.

Cephe hattı Osmanlı-Rus Savaşı (1878-78) sonrasındaki Osmanlı-Rus sınırını olan Ardeşen-Yusufeli-Oltu-Bayezit olarak belirlenmişti.

TBMM Hükûmeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasındaki Savaş

KurtuluÅŸ Savaşı baÅŸlamadan önce DoÄŸu Anadolu’nun Ermenilerin eline geçmesine mani olmak için DoÄŸu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla bir örgüt kurulmuÅŸtu. Bu kuvvetler Ermenilerle Oltu’da çatışma aline girmiÅŸlerdi.

TBMM Hükümeti artan Ermeni sorunlarına ve yayılmacılığına son vermek amacıyla 20 Eylül 1920’de bölgede bir askeri harekat yapılmasına karar verdi. 15. Kolordu Komutanı Musa Kâzım Karabekir’i tam yetkiyle DoÄŸu Cephesi Komutanlığına atadı.

29 Eylül 1920’de saldırıya geçen Kâzım Karabekir kuvvetleri, birkaç gün içerisinde ArdeÅŸen-Yusufeli-Oltu-Bayezit hattını aÅŸarak Drastamat Kanayan komutasında Ermeni kuvvetleriyle çatışmaya girdi. Ä°lk cephe Oltu Muharebesi oldu. Daha sonra Simon Vratsian ve Artashes Babalian komutasinda olan Ermeni Güçleriyle Sarıkamış Muharebesi (1920) ve Kars Muharebesi yapıldı. Kars’ın doÄŸusuna çekilen Ermeniler BolÅŸevik Rusya’dan ve ABD’den yardım istedi. BolÅŸevik Rusya bu Kafkasya’yı kendi nüfus alanı olarak gördüğünden dolayı ve Türk KurtuluÅŸ Savaşı’nı desteklediÄŸi için yardım etmeyi reddetti. ABD’den de olumlu yanıt alamayan Ermeniler, iÅŸgal ettikleri Erzurum, Kars, ve çevresini Kazım Karabekir kuvvetlerine bıraktı ve bugünkü Ermenistan’ın batısına çekildi. Barış antlaÅŸması imzalanmamıştı.

Kazım Karabekir’in kuvvetleri Ermeni birliklerini daha ileri giderek Gümrü’ye kadar takip etti. Burada Gümrü Muharebesi yapıldı. Yenilen Ermeniler barış istedi.

Sonuçlar

Gümrü Antlaşması

Barış isteÄŸini kabul eden TBMM Hükümeti 2 Aralık 1920’de Ermenistan’la Gümrü AntlaÅŸmasını imzaladı. AntlaÅŸmaya göre Batum, Sarıkamış, Kars, AÄŸrı, Erzurum, Artvin, Oltu ve çevresi TBMM Hükümetine bırakılırken savaÅŸ esnasında Kazım Karabekir kuvvetlerinin eline geçen Gümrü kenti ise Ermenistan’a bırakıldı. Ayrıca, Mondros sonrasında Ermenistan’a bırakılan Kulp(Tuzluca)kazası da TBMM hükümetinin kontrolüne kaldı.

Gümrü AntlaÅŸması’na Göre:

• Sevr AntlaÅŸması’nın geçersiz olduÄŸu Ermenilerce de benimsenmiÅŸtir.
• Ermeniler DoÄŸu Anadolu’daki her türlü isteklerinden vazgeçmiÅŸlerdir. Büyük Ermenistan kurma giriÅŸimleri sona ermiÅŸtir.
• 1878’de elden çıkan Kars ve çevresi Türk topraklarına katıldı.
• Gümrü AntlaÅŸması TBMM’nin uluslararası alanda ilk siyasi baÅŸarısıdır.
• Misak-ı Milli’nin doÄŸu sınırları kısmen de olsa belirlendi.
• Halk üzerinde ordu ve meclisin güveni artmıştır.

Moskova Antlaşması

Moskova AntlaÅŸması, Sovyet Rusya ile TBMM Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de imzalanan antlaÅŸma.

Sovyet Rusya‘nın genel siyasetini dikkate alan Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bekir Sami Bey BaÅŸkanlığında Moskova’ya bir heyet göndermiÅŸti. Bu heyet, Sovyetler ile Ankara Hükümeti arasında yapılacak antlaÅŸmaya esas olacak ve Brest Litovsk Barış AntlaÅŸması‘na dayanan bazı hususları tespit etmiÅŸ ve böylece 20 AÄŸustos 1920’lerde iki hükümet arasında olumlu görüşmeler baÅŸlamıştı. Ancak, Sovyet DışiÅŸleri Komiseri Chicherin’in Kafkasya’da Türkiye’ye ait bazı bölgelerin Ermenistan’a verilmesini istemesi üzerine antlaÅŸmanın imzalanmasından vazgeçilmiÅŸti.

Daha sonra Mustafa Kemal, Ali Fuat PaÅŸa’yı Moskova elçiliÄŸine tayin etmiÅŸti. Ali Fuat PaÅŸa heyeti 14 Aralık 1921’de Ankara’dan ayrılmıştı. Keza, Chicherin’de Ekim ayında Gürcistan’ın Ankara elçisinin kardeÅŸi olan M. Budu Medivani’yi Ankara’ya elçi olarak görevlendirmiÅŸti. 19 Åžubat 1921’de Ankara’ya gelen Medivani, Mustafa Kemal PaÅŸa’ya itimatnamesini sunmuÅŸtu.

Bundan sonra Türk-Sovyet ilişkilerinin gelişmesi iki tehlike ile karşılaştı.

Bunlardan Birincisi: Türk-Sovyet görüşmelerinin yapıldığı sırada Enver PaÅŸa’nın Moskova’da bulunması idi. Ä°kincisi ise; Komintern’in teÅŸebbüsü ile Bakü’de Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını ilan etmesi ve DoÄŸu Milletleri Kongresinin toplanması idi. Ancak, her iki sorun da Türk-Sovyet görüşmelerinin olumlu sonuçlanmasına engel olamadı. Bunda, Türk ordularının DoÄŸu’da Eylül-1920’de Ermeniler’i; Batı’da da, Ocak-1921’de Birinci Ä°nönü Savaşı’nda Yunanlıları yenilgiye uÄŸratmalarının ve dolayısıyla Ankara temsilcilerinin Moskova’daki pazarlık gücünü artırmış olmasının saÄŸladığı etkinin varlığı idi.

Neticede taraflar, Batum’un Sovyetler BirliÄŸine verilmesi karşılığında Rusya’nın Türkiye’ye belirli miktarda altın ve silah göndermesi hususunda anlaÅŸtılar. Bu malzemelerin Ankara’ya taşınması iÅŸi de o sırada Moskova’da yaÅŸamakta olan Halil Kut PaÅŸa tarafından organize edildi.

Kars Antlaşması

Kars AntlaÅŸması, Rusya, 1917’den sonra Kafkasya’dan çekildi. Bölgede Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan bağımsızlığına kavuÅŸmuÅŸ ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti baÅŸta olmak üzere üç devlet kurulmuÅŸtur. Fakat Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti iki yıl sonra Kafkasya’yı yeniden iÅŸgal etmiÅŸtir. Bölgedeki üç devlet Sovyetler BirliÄŸi ismini alan yeni Sovyet rejiminin idaresine girdi. Sakarya zaferinden sonra Sovyet Rusya’nın aracılığıyla üç Sovyet Cumhuriyeti Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile Kâzım Karabekir’in temsil ettiÄŸi TBMM Hükümeti arasında 13 Ekim 1921’de Kars AntlaÅŸması imzalandı. Buna göre, her üç Cumhuriyet, Moskova AntlaÅŸması’nı kendileri için de geçerli sayıyordu. Böylece Türkiye’nin doÄŸu sınırı kesinleÅŸti ve Ermeni Sorunu da sona erdi.

Konferans ve Ä°mza

Kars Konferansı’na Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetini temsilen, baÅŸ delege olarak DoÄŸu Cephesi Kumandanı Kâzım Karabekir PaÅŸa, delege olarak Burdur milletvekili Veli Bey, Ankara hükümetinin Azerbaycan temsilcisi Memduh Åževket Bey, DoÄŸu Anadolu Demiryolları inÅŸaat baÅŸmühendisi Muhtar Bey, müşavir (danışman) olarak Batum milletvekili Edip Bey, Reji Umûmî MüfettiÅŸi Muvaffak Bey, DoÄŸu Cephesi Kurmay BaÅŸkanı Kadri Bey, Kurmay Binbaşı Veysel Bey, Kurmay Binbaşı Talât Bey ve kâtip olarak dışiÅŸleri memurlarından Zühtü Bey, Osman Bey ve Cephe yaverleri Nazmi Bey ve Selahattin Bey katılmışlardır.

AntlaÅŸma, Türkiye’yi temsil eden Kazım Karabekir PaÅŸa, Veli Bey, Muhtar Bey, Memduh Åževket Bey, Sovyetler’i temsil eden Rusya büyükelçisi Yakov Ganetsky, Ermenistan dışiÅŸleri bakanı Askanaz Mravian ve iç iÅŸleri bakanı Poghos Makintsian ile Azerbaycan Devlet Bakanı, Behboud Shahtahtinsky ve Gürcistan savunma bakanı Shalva Eliava ve dış iÅŸleri bakanı Alexander Svanidze’nin katıldığı bir toplantıyla imzalandı.

(Visited 6 times, 1 visits today)


Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 02.08.2009 tarihinde Hale tarafından, Yakın Dönem Türkiye Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 5418 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi | Doğu Anadolu Ve Güney Kafkasya\'da Açılan Savaş Cephesi - Türk Ermeni Savaşı - Gümrü Antlaşması - Moskova Antlaşması - Kars Antlaşması orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...

Önceki MakaleBiyoloji Nedir? | Alt Bölümleri Nelerdir? Sonraki MakaleBu Masum GüzelliÄŸe Güller Gül Açtı Sende l Muzaffer Tekbıyık

Bu Makaleyle İlgili Fikirlerinizi ve Görüşlerinizi Diğer Ziyaretçilerle Paylaşabilirsiniz