Kızılderililer | Ä°lk Amerikalılar – Kuzey Amerika Yerlilerine Verilen Genel Ä°sim

Kızılderili

Kızılderili, Kuzey Amerika yerlilerine verilen genel isimdir.

Ilk Amerıkalılar

Buzul ÇAGI nın en ÅŸiddetli döneminde, M.Ö. 34,000 M.Ö.30.000 yıllarında, dünyadaki suyun önemli bir bölümü büyük kıtasal buz katmanları halindeydi. Bunun sonucunda, BERING DENIZI bugünkü düzeyinden yüzlerce metre daha asagidaydi ve ASYA Ile KUZEY AMERIKA arasinda, adina Beringia denilen, bir kara köprüsü olustu. Beringia’nin en genis döneminde 1.500 kilometre kadar oldugu saniliyor. Nemli ve agaçsiz bir TUNDRA olan bölge, otlar ve diger bitkilerle kapliydi ve bu da ilk insanlarin yasamak için avladiklari büyük hayvanlari çekiyordu.
Kuzey Amerika’ya ilk erisen insanlar, yeni bir kitaya ayak bastiklarini hemen hemen kesinlikle bilmiyorlardi. Herhalde, atalarinin binlerce yildir yaptigi gibi Sibirya kiyilarinda av pesinde kosuyorlardi ve sonra da kara köprüsünü asmislardi.

M.S ilk yüzyillarda, bugün ARIZONA da Finiks kentinin bulundugu yöreye yakin yerlesim birimlerinde, top oynamak için alanlarin ve MEKSIKA’da bulunanlara benzeyen piramit biçimli kümbetlerin yani sira kanal ve sulama sistemleri kuran Hohokumlar yasiyordu.

Sükran günün Anlami

1620’lerde Avrupa’dan yerlesim için ilk kez May Flower (Mayis Çiçegi); gemisiyle ABD’ye gelen pligrimler (yerlesimci ve haci); ilk geldiklerinde aylarca süren yolculuklarindan dolayi yorgun, hasta ve açtirlar.Kizilderililer onlari karsilar ve yiyecek verir, hindi avlamasini, misir ekmesini ögretirler. Üç yil sonra Ingiliz Vali William Bradford büyük bir yemek hazirlar ve Kizilderililer’i çagirir. Kizilderililerin sefi massoit 90 kisiyle bu törene katilir.

O günden sonra her hasat sonrasinda yemek gelenegi sürer. 1863’de Baskan Abraham Lincoln Sükran Günü’nün ulusal bayram olmasini önerir, ancak bu öneri, 1941’de Kongre’de karara baglanir ve her yilin kasim ayinin son persembesi Sükran Günü olarak ulusal bayram ilan edilir.
Ilk yerlesimciler Semioller, Çerokiler ve Misuki kabileleri ile karsilastilar. Ispanyol kasifler ise Kaliforniya’da Soson, Payitu, Kahula, Mevuk ve diger bazi kabilelerle karsilasmislardir. 19. yüzyilda, AVRUPALI kasifler batiya dogru göç ederken Kizilderili kabileleri kendi topraklarindan sürmüslerdir. Bu dönem batida Apaçi, siyu ve Komançi ve diger kabilelerle yapilan utanç verici savaslar dönemidir. Bu savaslardan geriye kalan çok az sayida yerli ise, Rezervasyonlarda (kizilderililer için ayrilmis araziler); olarak bilinen küçük bir alanda yasamaya mecbur edilmislerdir.

Bugün ABD’de hükümet tarafindan resmen taninan 554 Kizilderili kabilesi vardir.
Kizilderililer 1952 yilina kadar Rezervasyon denilen toplama kamplarinda yasamislardir. 1626 yilinda Hollandalilarin satin aldigi New York’ta günümüzde 85.000’den fazla Kizilderili yasamaktadir.

Rezervasyonlar (Toplama Kamplari);

Amerika’da ilk kizilderili yerlesim bölgeleri, 1840’li yillarda olusturuldu. O yillarda, Avrupa kökenli Amerikalilar, ülkenin bati bölgelerine yerlesmek için kizilderili kabilelerini de önlerine katarak ilerliyordu. Kizilderililer, dogup büyüdükleri topraklari terk etmek ve “reservation” adi verilen, anavatanlarindan çok daha küçük bölgelere yerlesmek zorunda birakildi.
Günümüz ABD’sinde Kizilderililerin yaklasik % 85’i rezervasyonlarin disinda yasiyor ve her büyük kentin kendi Kizilderili toplumlari var.Amerika’da 300’den fazla kizilderili yerlesim bölgesi bulunmaktadir.

ABD’de ekonomik olarak 3 büyük kabile var: Missisppi Choctawlar (5 bin kisi. kasino, hoparlör isleri yapiyor); Oklahoma Choctawlar (35 bin kisi. Kumarhane, benzin istasyonu ve oteller zincirleri var); ve Oklahoma Chickasawlar (200 bin kisi);.

Amarikan Bayanlar Ulusal Basketbol Birligi’nde (WNBA); tek bagimsiz takim, sahibi bir Kizilderili kabilesi olan Konektikit San. Konektikit eyaletinin MoheganlarMohegan Kabilesi 2003’te Orlando Miracle kulübünü satin aldi ve Konektikit’a tasinan takim artik maçlarini Mohegan Sun adli devasa kumarhane ve eglence kompleksindeki salonda oynamaya basladi. O zamana kadar her WNBA profesyonel takimi bir NBA kulübüne aitti.

Rezervasyon bölgeleri disindaki ilk yatili okulda 1879’dan 1918’e kadar okuyan yaklasik 10.000 Kizilderili çocuk; medenilestirilme hedefi ile kendi yerli dillerini konusan ve kültürlerinin diger yönlerini korumaya çalisan ögrencilerin cezalandirmaya dayandigi bir ortamda yetistirilmislerdir.
Kanadali arastirmaci Ethel G. Stewart, 250 bin nüfuslu navaho kabilesinin ORTA ASYA nin konustugu ATABASKAN DILINI konustugunu gösterdi.

Kizilderili ve Türk Dillerinde Kullanilan Ortak Kelimeler,

Bazi örnekler:

Kizilderili lehçelerinde =Türkçe
Tepek=Tepe
Yatki=Ev,yatilan yer
Dodohisça=Dudak
Atis-ka=Ates
T-sün=Uzun
Yu=Su, yu-mak, yikamak
Li-ik=Vatan, ili
Tete=Dede
Tamazkal=Hamam, temiz kal
Hogan=Kerpiç ev, Hopan
Missigi=Misir
Türe=Türe, Töre
Hu=Selam
Yanunda=Yaninda
As-köz=Yemek
Tapa=Tuba
Ildis=Disleme

Koloni Dönemi ve Kizilderililer

Avrupali kasifler Amerika’ya geldiginde, Amerika’da yüzlerce farkli kabile bulunmaktaydi. Bu kabilelerden bir çogu ortak bir dili ve kültürü paylasiyorlardi.

“Ben rüzgarlarin hür estigi, gün isiginin önünü kesen hiçbir engelin mevcut olmadigi bozkirda dogdum. Ben herkesin, herseyin hür nefes alip verdigi; duvarlarla, çitlerle, tellerle çevrilmemis bozkirda dogdum. Orada ölmek istiyorum. Duvarlarinda arasinda degil.”

On Ayi (Comanche Kabilesi);

“Derinin rengi insanlari farkli kilmaz. Iyi iyidir, kötü kötüdür. Büyük yaratici hepimizi kardes olarak yaratmistir.”

Beyaz Kalkan (Arikara kabilesi);

“Bütün insanlar ayni Reis Büyük Ruh tarafindan yaratilmistir. Bütün insanlar kardestir. Yeryüzü hepimizin annesidir. Annenin bütün çocuklarinin esit haklari vardir. Yeryüzü üzerindeki herkez esit haklara sahiptir. Hür dogmus bir insani istedigi yere gitmekten menedip bir agilin içinde yasamaya mecbur tuttugunuzda onun mutlu olacagini düsünüyorsaniz, irmaklarin gerisin geriye akacagina inaniyorsunuz demektir.”

Hinmaton Yalatki (Nec Perze Kabilesi);

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 24.09.2007 tarihinde Moonlight tarafından, Medeniyetler ve Ãœlkeler Tarihi Ansiklopedisi bölümünde paylaşılmıştır ve 3003 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Kızılderililer | İlk Amerikalılar - Kuzey Amerika Yerlilerine Verilen Genel İsim orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...