Bilgi Bankamız 62 Kategoride, 9052 Makale ve Konu Anlatımı içermektedir. Son Güncelleme: 27.01.2020 06:06

Eski Türk Åženlikleri | Hokkabazlık – Hokka Oyunu


İçerik Hakkında Bilgi

  • Bu içerik 27.05.2009 tarihinde Hale tarafından, Türk Kültürü ve Geleneklerimiz bölümünde paylaşılmıştır ve 752 kez okunmuştur.
    Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

İçerik ve Kategori Araçları


Eski Türk Şenlikleri

Hokkabazlık


Hokkabazlık; açıklanması güç, inanılmaz oyunlar gösteren, el çabukluğu gösterileri içinde en eskisi olan gözbağcılık sanatı olarak bilinir. Osmanlıda, hokka oyunundan yola çıkılarak, bu gösterileri yapanlara hokkabaz denilirdi.

Hokka oyununda tersine çevrilmiş üç hokka ve bir ufak top kullanılır; topun hangi hokkanın altında olduğunu tahmin edilirdi. Hokkabazlar, hokka oyunu dışında ayrıca mendillerle ortaya konan eşyayı kaybeder, mendili kaldırınca eşyayı tekrar ortaya çıkarır; çıplak teninin üzerine giydiği entarisinden, sepetler dolusu sahanlar çıkarır; paraları yok eder, değiştirir; boş tastan su dökmek gibi de hünerler gösterirlerdi.

On beşinci yüzyılda Gelibolulu Alî hokkabazları şöyle anlatır:


“Bunların bir fırkası dahi Hokkabazan, tutuÅŸ da ve kapış da cüsthîz olup alış da gûya ki sihirbazlardır.”,”Ve hokkabazlar ise boÅŸ hokkada mekr ü sihir ü efsundan terkib olunmuÅŸ ma’cun bünyaddır.”

1582 ÅženliÄŸi’ni anlattığı bir baÅŸka eserinde ise elleri, ayakları baÄŸlı ve saçı sakalı olan bir adamın yine aÄŸzı baÄŸlı bir çuval içinde suya bırakıldığını, bir müddet sonra ise bu adamın traÅŸ olmuÅŸ ve eli ayağı çözülmüş bir ÅŸekilde çuvaldan çıktığını, bunun görülmeye deÄŸer bir manzara olduÄŸunu, herkesin ÅŸaÅŸkınlık içinde kaldığını, bunun bir nevi gözbaÄŸcılık olduÄŸunu şöyle anlatır;

BaÅŸ açık bir yiÄŸit terâş-âver / Nice günlük terâşı var ber-ser / Mû-be-mû her birin tecessüs idüp / Başınun kılların çeküp acıdup / Arayup nûresiyle usturasın / Yoklayup her yeriyle her yöresin / Gördiler tîg u nûre yok kat’â / Kıllarında ‘ilâc nâ peydâ / Bâb-I şâhîden indi bir der-bân / Bend idüp dest ü pây-I ÅŸahsı ‘ayân / Bir çuvalın içine koydı hemân / Agzını dikdi bahre kıldı revân / Bir zamân turdı âb içinde çuval / Ol harîfün olındı garkı hayâl / Ba’d-ez-ân çıkdı âbdan ‘uryân / Ayağında elinde bend nihân / Hem sökülmiÅŸ turur dehân-I çuval / Kendi torlak ne saçı var ne sakal / Bunı herkes ta’accüb itdi dürüst / Ne cihetten söküldi bend nühust / Kim terâş eyledi bir anda serin / Bilmediler bu nüktenün eserin

1582 ÅženliÄŸi’ndeki hokkabazları Osman NakkaÅŸ, iki minyatürle her türlü ayrıntılarıyla gösterir.

Hızır ise anlattığı bir düğünde sadece hokkabazlık yapıldığını söylemekle yetinir : “Hokka-bâzlıkla perende-bâzlık oldı ol kadar Akla sığmaz kimse anı idemez vasf u senâ”

II. Mahmut’un 1250/ 1834 yılında kızının düğünü üzerine bir surname yazan Rif’at ise eserinde hokkabazlara daha geniÅŸ yer verir ve hokkabazları “Der-Ta’rîf-ı Hokka-bâzân” baÅŸlığı altında anlatarak ÅŸu bilgileri aktarır: “Bir hokkabaz birine bir emanet verip onu diÄŸerinde bulmak, aÄŸzına ateÅŸ almak, havanda bir yüzüğü parçalayıp tekrar meydana çıkarmak, eli ayağı baÄŸlı çuvala girerek sonra çuvaldan çıkmak ve beraberinde bir tabla yemek çıkarmak gibi gözbaÄŸcılığa baÄŸlı hünerler göstermiÅŸtir”:


Gâhî o mahalde hokka-bâzlar / Fâş itmede idi nice râzlar / Gâhîce agır bahâlı bir şâl / Kat’ ile dürüst iderdi der-hâl / Gâhi birine virüp emânet / Digerden anı bulurdı elbet / Gâh nâr alup agza bî-muhâbâ / Penbeyle bükerdi gâyet a’lâ Bir hûb yüzük koyup havâna / Bir gürz havâle itdi ana / Hurd itdi tozın hevâya virdi / Herkes ana yazuk oldı dirdi /Yohsa yine tâm hey”etîyle / Sarmış o yüzügi bir fetîle / Kesdi o fetîli bî-muhâbâ / Oldı yüzügün vücûdı peydâ / GirmiÅŸdi biri çuvâla ol dem / Der-bend idi dest ü pây muhkem / Hâlî idi ol çuvâl zîrâ / Bakılmış idi mukaddem ana / UÄŸraÅŸdı çuval içinde ol kes / Kurtarmış elin ayağın us kes / Çıkdı gülerek çuvâldan ammâ / Bir tabla yemek çıkardı a’lâ

GözbaÄŸcılık sanatında yalnızca toplarla deÄŸil baÅŸka yuvarlak nesnelerle de oyunlar gösterilirdi. ÖrneÄŸin mührebaz, beyzabaz, yuvarlakbaz hep böyle yumurta, top gibi yuvarlaklarla oyunlar gösterenlere verilen adlardır. Beyzâbaz yumurtalarla oyunlar yapanlara denir ki bunlar, yumurtaları çubuk üstünde oynatmak, seyircilere farkettirmeden ellerine yumurta koymak ve tekrar bunları almak, yere düşürmeden yumurtalarla akrobatik hareketler yapmak gibi hünerler gösterirlerdi. Åžu’bedebazlar arasında gözbaÄŸcılık ve hokkabazlıkla uÄŸraÅŸanlar da oldukça dikkat çekici beceriler ortaya koyarladı. Bunların içinde son zamanlara kadar ulaÅŸan bildiÄŸimiz hokka oyunlarını gösterenler olduÄŸu gibi, herkesin gözü önünde parıl parıl yanan bir bıçakla tütün doÄŸrayanlar, tütün doÄŸrarken elini kesip parmaklarından ÅŸarıl ÅŸarıl kan akıtanlar ve hiçbir acı duymayanlar vardı. Ama doÄŸal olarak bir parmak kesme hikayesi bir göz baÄŸcılıktan baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildi.

Bir yumurtayı sopa üstünde yürütmek… Surname-i Hümayun minyatürlerdeki hokkabazları “Ameden-i yeki ez hokka-bazan” baÅŸlığı altında şöyle anlatmaktadır:

“Andan sonra bir hokka-baz geldi ba’zı gözü baÄŸlı derdmendlere açmazdan hayli san’at geçdi. Ve basiret üzere olan mühre-baz ve ÅŸubede-nüvazları görüp gözlerin açdı. Gâhi bir mizab-I ÅŸekl-I nim-nize asa bir çöpü uru tutup aÅŸaÄŸadan yukaru ve bir yumurtayı sektürüb zir ü bâlâ nice def’a segürtüb saldurdu. Ve gâhi cezbe-i ÅŸu’le-i afitab ile çi var çi yok diyu zikr olunan yumurtayı ÅŸebnem asa havaya kaldurdu ve gâhi yine ol yumurtayı maaniyetten çok atımı kadar uzaÄŸa atub ma-halakallah hokkasın buldurdu. Ve gâhi yine ol yumurtayı maaniyeten çok atımı kadar uzaÄŸa atub ma-halakallah hokkasın buldurdu. Ve gâhi yine hokkasunun altına koyub yerinde yil esüb hevaya aldurdu. Ve gâhi birin ikiye üçe çıkarub çapüklükle hokkasın sarsar gibi olub esüb savurmaÄŸla cümlesin gayb idüp enbanına çaldurdu. Gâh oldu ki enbanın enban-ıerzine döndürüb hasılı ol medarı hırmene döndürdü. Ve kendüm bu san’atin cu-be-cu nezaketin iz’an idüp sünbüle-I feleÄŸi hayrette komuÅŸum diyu lâf u güzafın andırdı. Gâhi zu-munce mubassır geçinen gözü baÄŸlu derdmende filori ile destmali virüp muhkem tut diyu dokundurarak ol sikke suret filorinin bir iki başına kakdı. Ba’dehu destmalin kuÅŸesin tutub açup destmali tehi bulmaÄŸla fülüs-I ahmer asa gözlerin kızardub filoriyi nice itdün diyu yüzin kızdurub boÅŸ destmali boynuna takdı. bâlâ nice def’a segürtüb saldurdu. Ve gâhi cezbe-i ÅŸu’le-i afitab ile çi var çi yok diyu zikr olunan yumurtayı ÅŸebnem asa havaya kaldurdu ve gâhi yine ol yumurtayı maaniyetten çok atımı kadar uzaÄŸa atub ma-halakallah hokkasın buldurdu. Ve gâhi yine ol yumurtayı maaniyeten çok atımı kadar uzaÄŸa atub ma-halakallah hokkasın buldurdu. Ve gâhi yine hokkasunun altına koyub yerinde yil esüb hevaya aldurdu. Ve gâhi birin ikiye üçe çıkarub çapüklükle hokkasın sarsar gibi olub esüb savurmaÄŸla cümlesin gayb idüp enbanına çaldurdu. Gâh oldu ki enbanın enban-ıerzine döndürüb hasılı ol medarı hırmene döndürdü. Ve kendüm bu san’atin cu-be-cu nezaketin iz’an idüp sünbüle-I feleÄŸi hayrette komuÅŸum diyu lâf u güzafın andırdı. Gâhi zu-munce mubassır geçinen gözü baÄŸlu derdmende filori ile destmali virüp muhkem tut diyu dokundurarak ol sikke suret filorinin bir iki başına kakdı. Ba’dehu destmalin kuÅŸesin tutub açup destmali tehi bulmaÄŸla fülüs-I ahmer asa gözlerin kızardub filoriyi nice itdün diyu yüzin kızdurub boÅŸ destmali boynuna takdı”.

(Visited 16 times, 1 visits today)


Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 27.05.2009 tarihinde Hale tarafından, Türk Kültürü ve Geleneklerimiz bölümünde paylaşılmıştır ve 752 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Eski Türk Şenlikleri | Hokkabazlık - Hokka Oyunu orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...

Önceki Makale23 Sentlik Asker | Nazım Hikmet Ran Sonraki MakaleAtatürk'ün Samsun Tekkeköy' deki Evi | Evin Resimleri

Bu Makaleyle İlgili Fikirlerinizi ve Görüşlerinizi Diğer Ziyaretçilerle Paylaşabilirsiniz