Bilgi Bankamız 62 Kategoride, 9052 Makale ve Konu Anlatımı içermektedir. Son Güncelleme: 27.01.2020 06:06

Eski Türk Ölçü Birimleri | Osmanlı Devleti Döneminde Kullanılan Ölçü Birimleri – Eski Uzunluk Ölçü Birimleri – Eski Alan Ölçü Birimler..


İçerik Hakkında Bilgi

  • Bu içerik 29.06.2009 tarihinde Hale tarafından, Büyük Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu bölümünde paylaşılmıştır ve 1572 kez okunmuştur.
    Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

İçerik ve Kategori Araçları


Eski Türk Ölçü Birimleri

Osmanlı Devleti Döneminde Kullanılan Ölçü Birimleri


Bu ölçüler bir devlet denetiminde olmayıp çarşı ağaları ve belediyeler tarafından izlenirdi. Daha sonraları 20 Cemaziyülahır 1286 (hicri) = 14 Eylül 1285 (rumi) = 26 Eylül 1870 (miladi) tarihinde Tanzimatla kabul edilen (Mesahat-ı ekyal ve evzan-ı cedideye dair kanunname-i hümayun) bir yasa çıkarıldı. Bu yasaya göre (bugünkü dile çevrilerek);

• Madde 1 – Osmanlı ülkesinde uzunluk, hacım ve ağırlık birimlerine esas olmak üzere meridyenin çeyrek uzunluÄŸunun 10 milyonda birine eÅŸit uzunluÄŸa “metre” veya “zirai aÅŸarı” denilmiÅŸ olup bunun ast ve üst katları da ondalıktır.


• Madde 2 – Metreye eÅŸit uzunlukta platinden bir zirai aÅŸarı yaptırılarak hazinede saklanacaktır.

• Madde 3 – Kenar ve uzunluk ölçmek için seçilen zirai aÅŸarı biriminin onda birine desimetre, yüzde birine santimetre, binde birine milimetre, bin katına kilometre, onbin katına fersah aÅŸarı veya miryametre denir.

• Madde 4 – Arazi ölçümü için kenarı 10 m olan bir karenin alanı birim seçilip buna ar ve 10000 metrekareye hektar denir.

• Madde 5 – Sıvı ve hububat hacmı ölçmek için birim 1 desimetreküptür. Buna ölçek veya litre denir. Onda birine desilitre, 100 katına hektolitre denir.

• Madde 6 – Ağırlık ölçümü için birim, +4 derecedeki 1 cm küp suyun ağırlığı 1 gramdır. Bunun askatları desigram, santigram, miligram ve katları 1000 grama kilogram denir. Bu ise +4 derecede 1 desimetreküp suyun ağırlığıdır. Bunun da 1000 katına ton denir.

• Madde 7 – Ayar için platinden 1 kg lık bir ölçü birimi yaptırılarak hazinede saklı tutulacaktır.

• Madde 8 – 1. ve 2. maddeye uygun olarak uzunluk, hacım ve ağırlıklar ile ilgili pratik hayatta kullanılan ölçü ve tartı aletlerine, ayarlarının uygun olduÄŸuna dair bir damga vurulacak ve ölçü aletlerine miktarları belirtilecektir.


• Madde 9 – 1 Mart 1287 (1871) tarihinden itibaren Osmanlı ülkesinde resmi dairedeki iÅŸlem ve alımlarında yeni ölçü birimleri kullanılacaktır.

• Madde 10 – 1287 yılından 1290 (1874) yılı Martına kadar ahalinin bu ölçülerdeki uygulaması seçmeli olup bu süre içinde düzenlenecek her türlü sözleÅŸme yeni ölçülerle olup evvelce yapılıpta 1290 yılı Martından sonraya taÅŸan sözleÅŸmeler yeni ölçülere göre deÄŸiÅŸtirilecektir.

• Madde 11 – 1290 yılı Martından itibaren Osmanlı ülkesinde yeni ölçülerin kullanılması zorunlu olup eski ölçüler yasaklanmıştır.

• Madde 12 – Eski ölçüler ve yeni ölçülerin birbirine dönüşüm cetvelleri ÅŸimdiden basılıp yayınlanacaktır.

• Madde 13 – Bu yeni ölçüler ve ondalık hesapları tüm okullarda öğretilecektir,

• Madde 14 – Åžeriat iÅŸlemlerinde geçerli olan dirhem ile madeni paraların ağırlık ve ayarı ve mücevherat için kullanılan özel ağırlıklar bu yasanın dışında tutulacaktır17).

Çıkarılan bu yasa çeÅŸitli nedenlerden dolayı yürürlüğe girememiÅŸ, ancak Atatürk‘ün büyük devrimlerinden biri olan ölçü devrimi ile metrik sistem uygulamaÄŸa konabilmiÅŸtir.

26 Mart 1931 de çıkarılan 1782 sayılı yasaya göre:

• Madde 1- Türkiyede kullanılacak ölçüler için aşari (ondalık) metre sistemi kabul edilmiştir. Resmi ve gayri resmi evrak ve işlemlerde ve bütün anlaşmalarda kanunen tutulması zorunlu olan ticaret defterlerinde, ticari evrak ve belgelerde, ilanlarda ve miktar tayin eden etiketlerde aşari metre sistemine dahil ölçülerin kullanılması zorunludur. Buna aykırı olarak yapılmış işlem ve anlaşmalarla düzenlenmiş evrak ve belgeler geçerli değildir.

• Madde 2- Uzunluk, ağırlık, hacım ölçü aletleriyle Aerometreler, hububat muayene aletleri, su, akaryakıt, elektrik ve havagazı sayaçları, taksimetreler ve demiryolu yük ve sarnıçlı vagonlarıyle işçi gündeliklerini tesbit için kullanılan araçların bu yasa ve yönetmelik hükümleri dairesinde ayarlanarak damgalanmış olması şarttır.

28 maddelik yasanın diÄŸer maddelerinde bazı detaylar açıklanmıştır. Ancak bu yasa da 1 Ocak 1933’den itibaren uygulanmaÄŸa baÅŸlanmıştır. Halen ülkemizde ölçü ve ayar iÅŸleri 1959 yıl ve 11286 sayılı ölçüler nizamnamesi gereÄŸince Ticaret Bakanlığına baÄŸlı ölçüler ve ayar iÅŸleri müdürlüğü ve örgütün denetimi altında belediyeler ayar memurlukları tarafından yürütülmektedir.

Eski Uzunluk Ölçü Birimleri

Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu zamanında 75,80 cm’lik tarım mimari (veya sadece zirai), 68 cm uzunluÄŸundaki çarşı arşını vardı. Daha sonra ipekli fiyatlarının artması dolayısı ile fiyatı yükseltme yerine ölçü birimi kısaltılarak 65 cm’lik Fars kökenli endaze birimi kullanıldı. III. Selim abanoz aÄŸacından bir prototip olarak 1 zirai mimari yaptırdı. Bunun bir tarafı 24 parmaÄŸa ve her parmak 10 hat’ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. DiÄŸer tarafı sadece 20 eÅŸit parçaya bölündü. Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin alt ve üst katları aÅŸağıda gösterilmiÅŸtir.

1 zirai mimari = zirai = mimari arşını = 2 ayak (kadem) = 0,75774 m = 24 parmak = 288 hat = 3456 nokta (yol, sokak uzunluğu, bina yüksekliği vb.)

• 1 parmak = 12 hat = 0,03157 m
• 1 hat = 12 nokta = 0,00263 m
• 1 nokta = 0,00022 m
• 1 kulaç = 2,5 zirai =1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb. için)
• 1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)
• 1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m
• 1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m
• 1 merhale = 2 berid = 45480 m
• 1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0,680 m (kumaş için)
• 1 rubu = 2 kirah = 0,085 m
• 1 kirah = 0,0425 m
• 1 endaze = 8 rubu (urup) = 0,650 m (artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)

(Visited 82 times, 1 visits today)


Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 29.06.2009 tarihinde Hale tarafından, Büyük Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu bölümünde paylaşılmıştır ve 1572 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 3 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Eski Türk Ölçü Birimleri | Osmanlı Devleti Döneminde Kullanılan Ölçü Birimleri - Eski Uzunluk Ölçü Birimleri - Eski Alan Ölçü Birimleri - Eski Ağırlık Ölçü Birimleri orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...

Önceki MakaleBetimleme - Tasvir Nedir? | Tasvir Etme - Betimleyici Anlatım Biçimi – Btimleme Türleri - Betimleyici Anlatım Ve Özellikleri Sonraki MakaleIf you know about your BF being a rapist and still continue to

Bu Makaleyle İlgili Fikirlerinizi ve Görüşlerinizi Diğer Ziyaretçilerle Paylaşabilirsiniz