Bilgi Bankamız 62 Kategoride, 9052 Makale ve Konu Anlatımı içermektedir. Son Güncelleme: 27.01.2020 06:06

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Anı | Anı Yazma Geleneği


İçerik Hakkında Bilgi

  • Bu içerik 21.06.2008 tarihinde Hale tarafından, Türk Edebiyatı ve Edebi KiÅŸilikler bölümünde paylaşılmıştır ve 5499 kez okunmuştur.
    Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

İçerik ve Kategori Araçları


Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Anı’


Anı’nın eski karşılığı ‘hatıra’dır. Edebî bir tür olarak anı, bir kiÅŸinin aklının erdiÄŸi dönemden itibaren görüp yaÅŸadığı, kendisi ve toplum için önemli gördüğü olayları ve durumlarıbelli bir sistem içinde yazıya döktüğü, genellikle, otobiyografik metinlere denir. Otobiyografi, kiÅŸinin yalnızca kendisiyle ilgili bilgileri verirken anı, hem bireysel hem de sosyal anlamda bilgi içerir. Günlük tutan yazar, sıcağısıcağına o günün olay, yaÅŸantı ve düşüncelerini aktarırken; anıyazarı, tarih olmuÅŸ eski zamanların olaylarını belleÄŸe ya da belgelere dayalı olarak ortaya koyar. Bu bakımdan anı metinleri yalnızca hatırlanabilen, unutulmayan, kaydedilebilen olayları içerdiÄŸi için tarihi aynen aksettirmekten uzaktır, büsbütün objektif olması beklenemez.
Toplumların sosyal hayatlarında anı aktarmak önemli bir gelenektir. Özellikle yaşlı insanlar kendilerinden daha genç kimselere daha önce görüp geçirdiklerini, yaşadıkları ilginç olayları anlatırlar.

Anı yazma geleneği, Tanzimat döneminde, kimi devlet adamlarında batıdaki meslektaşlarına olan özentiden başlamış ve giderek günümüze kadar gelmiştir.
Tanzimat öncesindeki ÅŸuara tezkireleri, menakıpname, siyer, vekayi’name, ga-
zavatname, fetihname, sefaretname gibi eserler bilinen anlamıyla birer anı eseri olmasalar da bu türe özgü özellikleri taşırlar.

Anılar konuları itibariyle genellikle siyasî ve edebî olmak üzere iki kategoride deÄŸerlendirilmektedir. Bunlar kesin sınırlandırmalar deÄŸildir. Bir siyasî anı kitabında edebî anılar da olabilmektedir. Kimi anıkitaplarıda toplum içinde belli özellikleriyle seçilmiÅŸ kiÅŸilerin portrelerinden oluÅŸmaktadır. Halit Fahri Ozansoy Edebiyatçılarımız Geçiyor (1939), Yahya Kemal Beyatlı Siyasî ve Edebî Portreler (1968); Yusuf Ziya Ortaç Portreler (1960); Hakkı Süha Sezgin Edebî Portreler’i (Ä°stanbul 1997); BeÅŸir AyvazoÄŸlu Defterimde 40 Suret (Ä°stanbul 1996)… gibi.


Siyasî ve Askerî Konulu Anılar

Tanzimat’tan sonra anı yazma geleneÄŸi devlet yönetiminde bulunmuÅŸ önemli kiÅŸiler arasında da yaygınlaÅŸtı.

Askerî Konulu Anılar

Afet Ä°nan Atatürk’ten Hatıralar (1950), Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (1959); Falih Rıfkı Atay Atatürk’ün Bana Anlattıkları (1955), Atatürk’ün Hatıraları (1965), Çankaya (1969); Celal Bayar, Åževket Süreyya Aydemir Suyu Arayan Adam (1959); Ä°smet Kür Anılarıyla Atatürk (1965); Ali Fuat Cebesoy Sınıf Arkadaşım Atatürk (1997); Hilmi YücebaÅŸ Atatürk’ün Nükteleri-Fıkraları-Hatıraları (1963); Ahmet Cevat Emre Ä°ki Neslin Tarihi (1960); Nadir Nadi Perde Aralığında (1965); Erdal Öz DeniÅŸ GezmiÅŸ Anlatıyor (1976); Safa Güner Köy Enstitüleri Hatıraları (1963); Yakup Kadri KaraosmanoÄŸlu Zoraki Diplomat (1955). Politika’da 45 Yıl (1968); Samet AÄŸaoÄŸlu Strazburg Hatıraları (1933), Babamdan Hatıralar (1939), AÅŸina Yüzler (1965)… Ahmet AÄŸaoÄŸlu Serbest Fırka Hatıraları(2. baskı, 1969); Erdal Ä°nönü Anılar ve Düşünceler; Rauf DenktaÅŸ RaufDenktaÅŸ’ın Hatıraları(4 cilt, 1996); Emre Kongar Ben MüsteÅŸarken(1996); Gülsün Bilgehan Mevhibe Ä°nönü’nün Anıları, Milliyet, 08.03.1998…

Hariciye ve Elçilik Anıları

Ãœlkemizi yurt dışında temsil eden, yurt dışı görevlerinde bulunan bazı kiÅŸiler oradaki kimi ilginç gözlem ve izlenimlerini yazıya dökmüşlerdir. Ali Fuat Cebesoy Moskova Hatıraları (1955); Feridun Cemal Erkin DışiÅŸlerinde 34 Yıl (1980); Zeki Kuneralp Sadece Diplomat (1982)…

Cezaevi ve Avukat Anıları


Ãœlkemizde belli dönemlerde özellikle aydınlar, sanatçılar, edebiyatçılar ve politikacılar zaman zaman tutuklanmışlardır. Onlar hapishanede yaÅŸadıklarını, yargılanmalarısırasında baÅŸlarından geçenleri, çektikleri sıkıntılarıve bu tür kiÅŸilerin davalarını üstlenen avukatlar gözlem ve izlenimlerini anı biçiminde yazmışlardır: Necip Fazıl KısakürekCinnet Mustatili(1955), YılanlıKuyudan(1970); Bediî FaikHapishane Notları (1958); Halikarnas Balıkçısı Mavi Sürgün (1971); Aziz Nesin Bir Sürgünün Anıları (1971); Nazlı Ilıcak Allah Kurtarsın (1987); Zeynep Oral Bir Ses (1987); Sevgi Soysal Yıldırım Bölge Kadınlar KoÄŸuÅŸu (1976)…

Edebiyat ve Sanat Konulu Anılar

Tanzimat döneminden sonra pek çok sanatçı ve yazar, özellikle olgunluk yaşların da siyasî, sosyal, edebî, kültürel alanlardaki düşünce, gözlem ve izlenimlerini, eserleriyle ilgili açıklamaları yazmışlardır.

Edebiyat Konulu Anılar

Refik Halit Karay Ä°stanbul’un İç Yüzü (1920), Üç Nesil-Üç Hayat (1943); Ercüment Ekrem Talu Dünden Hatıralar (1945); Nihat Sami Banarlı Yahya Kemal YaÅŸarken (1959), Hilmi YücebaÅŸ Yedi Åžairden Hatıralar (1960); Yusuf Ziya Ortaç Portreler (1960); Oktay Akbal Åžair Dostlarım (1964); Zekeriya Sertel Mavi Gözlü Dev (1968), Nazım Hikmet’in Son Yılları(1979); Orhan Kemal Nazım Hikmet’le Üçbuçuk Yıl (1965); Mehmet Seyda Edebiyat Dostları(1970), Çocukluk Yılları(1980);Mehmet BaÅŸaran Yasaklı (1987); Mehmet Kemal Acılı KuÅŸak (1968); Demir Özlü Sürgünde 10 Yıl; Ömer Faruk Toprak Duman ve Alev(1969);Sabiha Sertel Roman Gibi(1969); Aziz Nesin Bir Sürgünün Anıları(1971), Poliste(1967)… Halide Nusret ZorlutunaBir Devrin Romanı (1978); Meral TolluoÄŸluBabam Nurullah Ataç(1980); Talip ApaydınBozkırda Günler
(1952), Karanlığın Kuvveti (1967), Akan Sulara Karşı (1985); Hikmet Erhan Bener Bürokratlar(1978-79); Muzaffer Buyrukçu ArkadaÅŸAnılarında Orhan Kemal(1984);Rıfat IlgazYokuÅŸYukarı(1982), Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra(1986); Hasan Ä°zzettin Dinamo 6-7 Eylül Kasırgası (1971), 2. Dünya Savaşında Edebiyat Anıları (1984); Baki Süha EdiboÄŸlu Bizim KuÅŸak ve Ötekiler (1968); Samim Kocagöz Bu Da Geçti Ya Hu (1992); Melih Cevdet AndayAkan Zaman Duran Zaman(1984); Ahmet Hamdi Tanpınar”Cahit Sıtkı’ya Dair Hatıralar”, Edebiyat Ãœzerine Makaleler (1969)…

Tiyatro ve Tiyatro Sanatçıları İle İlgili Anılar

Kimi tiyatro yazar ve sanatçıları da meslek hayatları boyunca baÅŸlarından geçen ilginç olayları kaleme almışlardır. Hafi Kadri Alpman Ahmet Fehim Bey’in Hatıraları (1976); Vasfi Rıza ZobuO Günden Bu Güne(1977),Uzun Hikâyenin Sonu(1990);Halit Fahri Ozansoy Åžehir Tiyatrosunun 50. Yılı Darülbedayi Devrinin Eski Günlerinde (1964); Haldun DormenSürç ü Lisan Ettikse(1977); Gülriz SururîKıldan Ä°nce Kılıçtan Keskince (1978); Mücap OfluoÄŸlu Bir Avuç Alkış (1985)…

Basın Anıları

Basın çalışanlarının, yazar ve muhabirlerinin anıları vardır: Ahmet Rasim Muharrir, Åžair, Edip (1926, 1980); Ahmet Ä°hsan (Tokgöz) Matbuat Hatıralarım (1930-1931); Yusuf Ziya Ortaç Bizim YokuÅŸ (1966); Necip Fazıl Kısakürek Babıali (1975); Vedat Nedim Tör Yıllar Böyle Geçti (1976)…

Eğitim ve Öğretmenlik Anıları

Eğitimciler ve öğretmenler, meslekleri gereği yurdun pek çok yerinde bulunarak ülke çocuklarınıve toplumu eğitme sorumluluğunu üstlenmişkişilerdir. Dolayısıyla eğitimciler birçok sorun, kişi ve gruplarla gerektiğinde mücadele eden kişilerdir. Kimi eğitimciler önemli olaylara tanıklık etmiş olan hayatlarını kaleme almışlardır:
Hıfzırrahman RaÅŸit Öymen MektepçiliÄŸin Kâbesinde Ä°ntibaât ve Tahassüsat (1926); Åževket Süreyya Aydemir Toprak Uyanırsa (1963); Fikret Madaralı Ekmekli Dönemeç (1965); Enver Demir Bir Öğretmenin Defterinden 41 Yılın Hikâyesi (1968); M. Rauf Ä°nan Bir Ömrün Öyküsü (1986); Kemal KurdaÅŸ ODTÃœ Yıllarım (1998)…

Bu sınıflamanın dışında birkaç örnek: Abdülhak Åžinasi HisarGeçmiÅŸZaman Köşkleri (1956), GeçmiÅŸ zaman Fıkraları (1958)… Nahit Sırrı Örik Eski Zaman Kadınları Arasında (1958); Halit Fahri Ozansoy Eski Ä°stanbul Ramazanları (1968); Malik Aksel Resim Sergisinde Otuz Gün (1943); Samiha Ayverdi Bir Dünyadan Bir Dünyaya (1974), Hatıralarla BaÅŸbaÅŸa (1977), Hey Gidi Günler Hey (1989); Esin AfÅŸar Anılar Yanıltır mı? (1995); Halit Kıvanç Hadi Anlat Bakalım Anılar 1 (1998)…

Yard. Doç. Dr. Nurullah ÇETİN

(Visited 11 times, 1 visits today)


Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 21.06.2008 tarihinde Hale tarafından, Türk Edebiyatı ve Edebi KiÅŸilikler bölümünde paylaşılmıştır ve 5499 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Anı | Anı Yazma Geleneği orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...

Önceki MakaleAsal sayılar Sonraki MakaleYaÅŸam - AÅŸk - Kalp Kırıklığı - Evlilik - Yalnızlık Ãœzerine | Müşfik Kenter

Bu Makaleyle İlgili Fikirlerinizi ve Görüşlerinizi Diğer Ziyaretçilerle Paylaşabilirsiniz