Çölyak Hastalığı | Belirtileri Neler? – TeÅŸhisi – Tedavisi – Gluten’e Hayır! Önemli Noktalar

Çölyak Hastalığı

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Gastroentoloji ve Metabolizma Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Figen Çullu

Genel Bakış

Çölyak hastalığı, ekmek, makarna, pizza ekmeği, ekmek kırıntısı, buğday, çavdar ürünlerinde bulunan protein yapılı glütenin tüketiminden kaynaklanır. Yulafta da bol miktarda bulunmaktadır. Çölyak hastası biri, glüten içeren besinleri tüketirse, ince bağırsakta, bağışıklık sisteminin reaksiyonu gelişir. İnce bağırsağın iç dokusunda hasarlar oluşur ve besinlerden alınan besin kaynakların emilimi gerçekleştirilemez.

Besinlerin emiliminin azaltılması (malabsorbsiyon) kemiklere, sinir sisteminde, beyinde, karaciğerde, diğer iç organların işleyişlerinde aksamalara ve hastalıklara neden olmaktadır. Bu durum gelişmek ve büyümek için iyi beslenmesi gereken çocuklarda çok önemlidir.
Çölyak spru, tropik olmayan spru ve Glütene duyarlı enteropati olarak da bilinmekle beraber, çölyak hastalığı glüten intoleransına karşı hassasiyeti olan kişilerde ortaya çıkar.

Bazı spekülasyonlar, bu hastalığın insanlığın ilk evrelerinde, et tüketiminden sonra tarımın başlaması ile başladığını buğdayın ekilmesi ile oluştuğunu gösteriyor. Son 50 yıldır araştırmacılar Çölyak hastalığında odaklanarak tedavisini araştırmaktadırlar.

Çölyak hastalığını tedavi edecek bir yöntem geliştirilememiştir. Fakat bu hastalıkta, hastanın beslenme düzenine odaklanması gerekmektedir

Bulgu ve Belirtiler

Çölyak hastalığında belirli bulgu ve belirtiler yoktur. Birçok hasta, ishal, karın ağrısı, şişkinlikten şikâyet etmekte ve gastrointestinal şikâyetleri bulunmamaktadır. Çölyak hastalığının belirtileri, gastrik ülser, barsak sendromu, parazit enfeksiyonu, anemi, deri hastalıkları, sinirsel durumlardan kaynaklanan belirtilere benzer.

Çölyak hastalığı, depresyon, midenin bozuk olması, eklem ağrısı, kas krampları, ağızda oluşan ağrılar, kemik hastalıkları, bacak ve ayaklarda oluşan nöropati durumlarında da kendini oluşturabilmektedir.

Çölyak nedir?

Çölyak, genetik kökenli bir ince bağırsak alerjisi. Bu alerji buÄŸday, arpa, yulaf ve çavdar gibi tahıllarda bulunan ve günümüzde pek çok gıdada (bisküvi, reçel gibi) kıvam verici madde olarak kullanılan, gluten adlı proteine karşı ince bağırsağın ömür boyu süren bir hassasiyet göstermesinden kaynaklanıyor. Prof. Dr. ÇokuÄŸraÅŸ, çölyak hastalığını: “YediÄŸimiz her yiyecek yemek borusundan mideye, mideden ince bağırsaÄŸa, oradan da kalın bağırsaÄŸa gider. Midede hazmedildikten sonra saÄŸlığımız için gerekli olan tüm besin maddeleri ince bağırsakta bulunan villus çıkıntıları sayesinde emilerek kana karışır. Villuslar olmadan vücut hiçbir besin maddesini ememez. Çölyak hastalarında gluten maddesi villusları yok ettiÄŸi için vücut gerekli olan besin maddelerini alamaz. Bu durumda bağışıklık sistemi bozulur ve çölyak hastalığı ortaya çıkar.” ÅŸeklinde açıklıyor.

Belirtileri neler?

Çölyak, çocukluk, ergenlik veya yetişkin yaşlarda görülebiliyor. Bebeklik çağında glutenli yiyecekler yenilmeye başladıktan sonra kusma, ishal, karın şişkinliği, iştahsızlık, huysuzluk, kilo alamama, büyümede gerilik ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkıyor. Bazen hamilelik veya bir ameliyat sonrası, viral enfeksiyon ya da şiddetli duygusal stres sonucunda ortaya çıkarak kişiye göre değişik belirtiler verebiliyor. Nedeni bilinmeyen ve ağızdan alınan demir takviyesiyle düzelmeyen kansızlık, şiddetli ishal ve karın ağrısı, sinirlilik, bir türlü geçmeyen gastrit benzeri şişkinlik, kısırlık, sık düşük yapma eğilimi, kemik ve eklem ağrıları, kollarda ve bacaklarda uyuşma, geçmeyen ağız içi yaraları gibi.

TeÅŸhisi

Teşhisi en zor olan hastalıklardan biri, çölyak. Çünkü hastalığın belirtileri diğer hastalıkların belirtileriyle aynı olabiliyor. Böylece başka hastalıklarla karıştırılabiliyor. Kesin tanı için özel kan tahlilleri (AGA ve EMA) ve deneyimli bir gastroenterolog tarafından ince bağırsak biyopsisi yapılmalı. Biyopsi için üniversite hastanelerinin gastroenteroloji kliniklerine başvurmak gerekiyor. Genetik bir hastalık olduğu için ailesinde çölyak vakası olanların şikayeti olmasa da mutlaka doktora başvurmaları ve gerekli kontrolleri yaptırmaları gerekiyor.

Tedavisi

Tanı konulduktan sonraki aşamada uyulması gereken tek tedavi yöntemi ömür boyu glutensiz diyet uygulamak. Diyet uygulanmaya başladıktan kısa bir süre sonra villuslar hiç zarar görmemiş gibi çalışmaya devam ediyor ve şikâyetler ortadan kalkıyor. Bu nedenle glutenli gıdaları kesinlikle tüketmemek gerekiyor.

Gluten’e hayır!

Onlar yaşıtları gibi sağlıklı birer çocuk. Okula gidiyor, yürüyor ve koşuyorlar. Ancak onların arkadaşlarından farklı bir yanı var, gluten içeren gıdaları yiyemiyorlar. Bu durumda annelere büyük görevler düşüyor. Bilinçli anne, glutensiz beslenme alışkanlığını çocuklarına benimsetip onların bunu bir yaşam biçimi haline getirmelerini sağlamalı ve sosyal yaşamdan geri kalmamaları için yol gösterici olmalı. Çölyaklı çocukların dışarıda satılan gıdalara özenmelerini önlemek için bu gıdaları evde hazırlamalı.

Önemli noktalar

* Ekmeksiz bir hayat kolay değil. Toplumun beslenme alışkanlıklarının ötesinde zor bir yaşam biçimi. Çölyak hastası, restoran, pastane ve kafelerde yemek yiyemez. Yediği her gıdayı sorgulamak ve çoğu kez katıldığı davetlere, özel yiyeceklerini beraberinde götürmek zorunda. Hayatını kâbusa çeviren tüm damak sınırlamalarına rağmen sosyal yaşamını kolaylaştırıcı önlemleri almalıdır. İlk adım, glutensiz ama sağlıklı bir beslenme alışkanlığı olmalı ve bunu bir yaşam biçimi haline getirmelidir.

* Sınırlamalara rağmen iyi düzenlenmiş bir diyetle hem çok çeşitli gıdaları yiyebilir hem de günlük ihtiyacı olan tüm besinsel değerleri alabilir.

* Buğday, arpa, yulaf ve çavdar yerine pirinç, patates, nohut, mercimek, kestane, soya, fasulye, fındık gibi besinleri ve bu besinlerden elde edilen un ve nişastaları tercih etmeliler. Kuruyemişleri özellikle de ceviz, fındık, incir ve kuru üzümü sofradan eksik etmemeli.

* Gluten, gıda sanayinde kıvam verici, koyulaÅŸtırıcı ve yapıştırıcı katkı maddesi olarak kullanılıyor. Bu nedenle etiketinde ‘glutensiz’ ibaresi olan tüm gıdaları çölyak hastaları yiyebilir. Kullanılan gıdalarda gluteni araÅŸtırmak çölyak hastaları için doÄŸal bir alışkanlık haline gelmeli.

* Karaağaç ve kavunağacı bitkisinin çayları yararlı olabilir. 1 tutam bitki sıcak suda 5 dakika bekletilip süzülür. Balla tatlandırılıp sıcak veya ılık olarak günde 1-2 fincan içilebilir.

* Dışarıda özendikleri poÄŸaça, ekmek, bisküvi gibi yiyecekleri evde kendileri uygun malzemelerle hazırlayabilirler. ÖrneÄŸin; beÅŸamel ya da et sosları niÅŸasta veya mısır unu ile koyulaÅŸtırılabilir. Ä°stanbul Halk Ekmek’in ürettiÄŸi ve halk ekmek büfelerinde satışa sunduÄŸu ‘Özel diyet niÅŸasta ekmeÄŸi’ ekmek yerine geçebilir. Piyasada satılan glutensiz ürünlerle deÄŸiÅŸik tatlılar hazırlanabilir.

* Tıpkı beslenme gibi yaşam tarzı da düzenli olmalı. Yeterli uyuyup bol bol egzersiz yapmalılar.

* Dengeli bir beslenme alışkanlığını izlerken doktora danışarak vitamin ve mineral (özellikle demir) içerikli takviye almalılar.

Diyet düzenli yapılmazsa

Gluten, çölyak hastaları için öldürücü bir zehirdir. Sürekli diyet uygulandığı halde arada bir glutenli gıdaları tüketmek çölyaklılar için vahim sonuçlar doğurabiliyor. Örneğin, arada yapılan kaçamaklar bağırsak kanseri, yutak kanseri, ağız içi tümörler, osteoporoz, diyabet, şizofreni, küçük çocuklarda büyüme geriliği gibi hastalıklara neden olabiliyor.Ancak bağırsakları aşırı derecede zarar görmüş bazı çölyak vakalarında sürekli glutensiz diyet iyileşme için yeterli olmayabiliyor. Bu durumda bağırsaklar çalışamadığı için vücut için gerekli besinler damar yoluyla veriliyor. Yani, ilaç tedavisi uygulanıyor.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 23.02.2009 tarihinde Esesli tarafından, Hastalık Tanımları, Belirtileri, Tedavileri bölümünde paylaşılmıştır ve 1389 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 1 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Çölyak Hastalığı | Belirtileri Neler? - Teşhisi - Tedavisi - Gluten\'e Hayır! Önemli Noktalar orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...