[CoÄŸrafya] Kıyı Tipleri – Dünyadaki BaÅŸlıca Kıyı Tipleri | Kıyıların Åžekillenmesinde Etkili Faktörler

Kıyı Tipleri – Dünyadaki BaÅŸlıca Kıyı Tipleri

a) Fiyortlar : Buzul aşınımı ile oluşmuş vadileri sular altında kalmasıyla meydana gelmişlerdir. En güzel örnekleri Norveç ve İskoçya kıyılarıdır. Ülkemizde bu kıyı tipi görülmez.

b) Skyer Tipi Kıyılar : Buzulların etkisi ile oluşan moren yığınlarının ve buzulların aşındırdığı tepeciklerin sular altında kalmasıyla, yüzlerce adacıktan oluşam kıyılara Skyer Kıyılar denir. Norveç ve Güney Şili kıyıları böyledir.

c) Ria Tipi Kıyılar : Platoları yaran derin vadilerin sular altında kalmasıyla oluÅŸan kıyılardır. G.B.Ä°rlanda ve K.B.Ä°spanya ‘da görülür. Ãœlkemizde Güney Ege kıyıları, Ä°stanbul ve Çanakkale BoÄŸazları ile Haliç bu tip kıyılardandır.

d) Liman Tipi Kıyılar : YüksekliÄŸi az olan kıyılardaki derin ve geniÅŸ vadilerin sular altında kalmasıyla oluÅŸur. DerinliÄŸin azlığına baÄŸlı olarak kıyı setleriyle oluÅŸmuÅŸ doÄŸal limanlarla dolu bir kıyı özelliÄŸi gösterir. En güzel örneÄŸi Ukrayna’nın Karadeniz kıyılarıdır. (Odesa Limanı) Ãœlkemizde B. ve K.Çekmece Kıyıları örnek olabilir.

e) Dalmaçya Kıyıları : Denize paralel uzanan daÄŸların arasındaki vadilerin sular altında kalmasıyla oluÅŸurlar. Bu kıyılara Adriyatik Denizi’nde (Dalmaçya Bölgesi) ve ülkemizde Antalya’da (KaÅŸ Ä°lçesi) rastlanır.

f) Haliç Tipi Kıyılar : Gel-git genliğinin (yüksekliğinin) fazla olduğu kıyılarda okyanus sularının akarsu ağızlarından iç kısımlara kadar girerek akarsuyun ağızlarını aşınırması ve genişletmesiyle oluşan kıyılardır. Bu kıyılar önemli limanları barındırır. Ülkemizde gel-git genliği az olduğundan haliç görülmez.

g) Enine Tipi Kıyılar : Dağların denize dik uzandığı girinti-çıkıntının çok olduğu koylarla ve doğal limanlarla dolu kıyılardır. Ülkemizin Ege Kıyıları böyledir.

h) Boyuna Tipi Kıyılar : Dağların denize paralel uzandığı girinti ve çıkıntısı olmayan yada çok az olan kıyılardır. Akdeniz ve Karadeniz kıyılarımız böyledir.

i) Mercan Kıyıları : Deniz suyunun 20 C°’ nin altına düşmediÄŸi sığ kıyılarda yaÄŸÅŸayan mercanların üstüste birikerek (Resif) oluÅŸturdukarı kıyılardır.

Kıyıların Şekillenmesinde Etkili Faktörler:

1. Dalgalar
2. Akıntılar
3. Gel-git
4. Akarsular
5. Buzullar
6. İç kuvvetler
7. Kıyıdaki dağların uzanış biçimi
8. Canlılar (Mercanlar) (en az etkili)
9. Rüzgarlar (Dolaylı etkiye sahip)

KIYI TÄ°PLERÄ°

1. ENİNE KIYILAR: Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür. Ör: Ege Bölgesi Kıyıları (Edremit-Kuşadası arası). Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı fazladır. Kıta sahanlığı geniştir. İç kesimlere ulaşım kolaydır. Limanların Hinterlandı geniştir. Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir.

2. BOYUNA KIYILAR: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür. Ör:Karadeniz ve Akdeniz Kıyıları. Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı azdır. Doğal limanlar azdır ve hinterlandları dardır. İç kesimlere ulaşım zordur. Dalga aşındırması ile falez oluşumu fazladır. Kıyı ile iç kesim arasında iklim, bitki örtüsü, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır.

3. RİA TİPİ KIYILAR: Akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Ör: İstanbul-Çanakkale Boğazları, Haliç ve G.Batı Anadolu Kıyılarıdır.

4. DALMAÇYA KIYI TİPİ: Kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Dağların yüksek kısımları kıyıda adaları oluşturur. Ör:Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları (eski Yugoslavya kıyıları). Yurdumuzda Antalya- Kaş kıyıları buna örnektir.

5. LİMANLI KIYILAR: Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Ör:Karadeniz’in kuzeyindeki kıyılar (odessa, Dinyeper, ) buna örnektir. Yurdumuzda ise B. ve K. Çekmece kıyıları böyle kıyılardandır.

6. HALİÇ (ESTUAR) TİPİ KIYILAR: Gel-git olayının etkisiyle akarsu ağızlarında oluşan kıyılardır. Kuzeybatı Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir. Yurdumuzda yoktur.

7. FİYORT TİPİ KIYILAR: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır. Bu kıyılara en iyi örnek İskandinav Yarımadasındaki kıyılar gösterilebilir. Eğer kıyıda adalar var ise ve kıyının girintisi- çıkıntısı fazla ise bu tür kıyılara skyer tipi kıyılar denir. Ör:Norveç kıyıları

8. RESİF KIYILARI: Mercan iskeletlerinin üst üste birikmesiyle oluşan kıyı tipidir. Ör:Mercan adaları kıyıları (Avustralya Kıtasının doğusunda).

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 24.12.2008 tarihinde Hale tarafından, Dünya CoÄŸrafyası | Ä°catlar ve KeÅŸifler bölümünde paylaşılmıştır ve 1436 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

[Coğrafya] Kıyı Tipleri - Dünyadaki Başlıca Kıyı Tipleri | Kıyıların Şekillenmesinde Etkili Faktörler orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...