Bilgi Bankamız 62 Kategoride, 9052 Makale ve Konu Anlatımı içermektedir. Son Güncelleme: 27.01.2020 06:06

Ayaklanmalar – Ä°syanlar | Anzavur Ä°syanı – Afyon Ayaklanması – Ali Batı Ä°syanı – Bolu Ve Düzce Ä°syanları – Çerkez Ethem Ayaklanması – Koç..


İçerik Hakkında Bilgi

  • Bu içerik 05.04.2008 tarihinde Hale tarafından, Yakın Dönem Türkiye Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 7395 kez okunmuştur.
    Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

İçerik ve Kategori Araçları


Ayaklanmalar – Ä°syanlar


ANZAVUR Ä°SYANI

KurtuluÅŸ Savaşı’nın baÅŸladığı günlerde Osmanlı PadiÅŸahının ve Ä°ngilizler’in kışkırtmaları ve teÅŸviki ile Milli kuvvetleri yok etmek için hilafet ordusu adı ile kurulan Kuvva-i Ä°nzibatiye tarafından çıkarılan ayaklanmalardır. (Birincisi:1 Ekim 1919-25 Kasım 1919,ikincisi:16 Åžubat 1920-16 Nisan 1920) Anzavur halkın huzursuzluÄŸundan faydalanarak Çerkes köylerinde Milli teÅŸkilatı kötüleyici konuÅŸmalar yapmaya baÅŸladı. Bu kışkırtma üzerine Pomaklardan Gavur Ä°mam ve Åžah Ä°smail etrafına topladıkları kuvvetlerle Anzavur’un yanın gelmiÅŸlerdir. Anzavur’da topladıkları adamları Gavur Ä°mam’a bırakarak Yeniceye hareket eder. Bu sırada gerek Ä°ngilizlerin ve gerekse saray Anzavur’a ulaÅŸtırılmak üzere, bir çok silah, cephane ve parayı hep birlikte Ä°stanbul’dan yola çıkardılar. Bu suretle Ä°stanbul hükümetinden para yardımı alan Anzavur arkadaÅŸları ile Biga ve Gönen ilçelerini ele geçirmek için plan hazırlamaya baÅŸlamışlardır. Durumu haber alan Ankara Hükümeti, Süleyman ve Rahmi Bey’in Kumandasındaki kuvvetler ile ,Biga’ya doÄŸru yola çıkmışlardır. 14.Kolordu komutanı Yusuf Ä°zzettin PaÅŸa ,bütün milis kuvvetlerinin Balıkesir’de toplanmasını emretmiÅŸtir. Bu sırada Biga’yı yaÄŸmalayan Anzavur Ahmet, Balıkesir’den Susurluk ve Gönen yönüne geçmiÅŸtir.16 Nisan 1920’de Anazavur kuvvetleri Susurluk’un güneyindeki Yahya köyde sıkıştırılmış ve yapılan çarpışmada bozguna uÄŸratılmıştır. Bu yenilgi üzerine Anzavur Ahmet, Önce Karabiga’ya sonra da deniz yolu ile Ä°stanbul’a kaçarak canını kurtarılmıştır.

AFYON AYAKLANMASI


Yozgat ayaklanmasının çıktığı sırada Yunanlıların kışkırtmasıyla Afyon bölgesinde de, Çopur Musa çevresindekilerle ayaklandı. Çopur Musa din elden gidiyor propagandası yapmaya baÅŸlamıştı. Kuvay-i Milliye birliklerinin Çopur Musa’nın üzerine gitmesiyle, Çopur Musa Yunan tarafına sığındı.

ALÄ° BATI Ä°SYANI

KurtuluÅŸ Savaşını baÅŸladığı günlerde düzensizlik ve karışıklıklardan faydalanarak çıkarılan isyandır.(11 Mayıs-18 AÄŸustos 1919) Ali Batı, Midyatın güneyinde hayatlarını sürdüren bir aÅŸiretin başına geçtikten sonra Ä°ngilizlerden de yardım alarak isyan etmiÅŸtir. Onun asıl gayesi burada bir Kürdistan devleti kurmak olduÄŸu için, silahlı adamları ile Nusaybin’e girmiÅŸtir. Ä°syan haberini alan Mardin 5. Tümen Kumandanlığı, 3. Tabur Kumandanı Yüzbaşı Yusuf Ziya’yı Nusaybin’e göndermiÅŸtir. Yusuf Ziya’nın müfrezesi Karakurt köyü yakınlarında Ali Batı’nın askerleri ile savaÅŸa tutuÅŸmuÅŸ ve kaçan Ali Batı’yı saklandığı Medah denilen yerde kıstırarak iki saat süren çarpışma sonunda ölü olarak ele geçirmiÅŸtir.

BOLU VE DÃœZCE Ä°SYANLARI

KurtuluÅŸ savaşı sırasında gerek Ä°stanbul Hükümeti’nin ve gerekse Ä°ngiliz’lerin kışkırtması ile milli kuvvetlere karşı giriÅŸilen ayaklanmalardır.(13 Nisan1920-31 Mayıs 1920) Ä°stanbul hükümeti tarafından desteklenen Kuva-i Ä°nzibatiye Kuvvetleri Düzce’de ayaklanma çıkarmışlardır. Asiler ilçenin dışında bulunan Müfreze Karargahını basarak, Müfreze Kumandanını esir almışlardır. Asilerin elebaÅŸları arasında Berzak Sefer, Çerkez Koçi Bey, Maan Ali gibi kimseler bulunmaktadır. Düzce ayaklanması kısa zamanda Bolu’ya da sıçramış, Beypazarı’ndan bir kısım halk da bunlara katılmıştır. Bolu boÄŸazını tutan jandarmalar, asileri durdurmayı baÅŸaramayınca ayaklanma Gerede ve Mucur taraflarına da sıçramıştır. Kısa zamanda bütün bölgeyi tesiri altına alan bu ayaklanmayı bastırmak üzere Binbaşı Åžemsettin ve Kaymakam Arif Beyler kumandasında milli kuvvetler harekete geçirilmiÅŸtir. Kısa zamanda çeÅŸitli yerlerde yapılan çarpışmalar sonunda Bolu, Beypazarı, Nallıhan, ÇarÅŸamba, Mudurnu, Düzce, Hendek ve Gerede kasabaları asilerden temizlenmiÅŸtir, halkı kışkırtan elebaÅŸları idam edilmiÅŸlerdir.(26 Mayıs 1920) Birinci Düzce isyanından hemen sonra, milli kuvvetlerin Yozgat isyanını bastırmak için görevlendirilmesi üzerine, bu durumdan faydalanmak isteyen Abaza ve Çerkezler, Ä°kinci defa Düzce ve Hendek dolaylarında ayaklanmışlardır. Bolu dağına gönderilen birlik, gece yarısı asiler tarafından pusuya düşürülmüş ve asiler bir çok milli kuvvet subayını ÅŸehit etmiÅŸlerdir. Bu durum üzerine görevlendirilen yeni milli kuvvetler bir buçuk ay sonra ikinci defa bu bölgede çıkan ayaklanmayı bastırmışlardır.

BOZKIR Ä°SYANI

KurtuluÅŸ savaşı sırasında Bozkırlı Zeynel Abidin tarafından iki defa çıkarılan ayaklanmadır. (27 Eylül – 4 Ekim 1919, 20 Ekim -4 Kasım 1919) Konya Valisi Cemal Bey ve Ä°ngilizlerin Ä°stanbul’da bulunan papazı ile sıkı iliÅŸkiler kurarak iÅŸe baÅŸlayan Bozkırlı Zeynel Abidin, bunlardan aldığı yardım ve direktiflerle Bozkır’a girmiÅŸ, karşı koyanları öldürerek jandarmaların ellerinde bulunan silah ve malzemeleri ele geçirmiÅŸtir. Bu sırada BeyÅŸehir’den gelen süvari kuvvetlerini de esir eden asiler, Konya’dan gelen uyarıcı konuÅŸmalar sonunda dağılmışlardır. Fakat asiler Konya’nın güvenlik altına alınacağı haberini alınca, tekrar harekete geçerek baÅŸlarında Bozkırlı Zeynel Abidin, Hoca Abdullah, Hoca Sabit ve Hoca Abdülhalim Efendiler bulunan asiler Bozkır’ın güney-batı sırtlarına kadar gelmiÅŸlerdir. Kasabaya haber göndererek Milli Kuvvetleri istemediklerini bildiren asiler,kendilerine tatmin edici bir cevap verilmediÄŸi gerekçesi ile tekrar Bozkır’a girmiÅŸlerdir. Asilerin isyanını bastırmak görevini alan Yarbay Arif Bey bütün kuvvetleri ile isyancıları Adana’da sıkıştırmış ve hemen hepsini yok etmiÅŸtir. Ä°syanın elebaÅŸları daha sonraları çeÅŸitli yerlerde yer yer ayaklanmalar çıkarmışlarsa da Milli Kuvvetler tarafından ezilmiÅŸlerdir.(4 Kasım 1919)


CEMİL ÇETO İSYANI

KurtuluÅŸ Savaşı sırasında Fransız ve Ä°ngilizlerden yardım alarak Bahtiyar AÅŸireti Reisi tarafından çıkarılan ayaklanmadır.(7 Haziran 1920) Bahtiyar AÅŸireti Reisi olan Cemil Çeto, Kürt Teali Cemiyeti prensiplerine uygun olarak Ä°ngilizlerden yardım almış ve DoÄŸu’da bir Kürdistan Devleti kurmak için ayaklanmıştır. Milli kuvvetler Cemil Çeto kuvvetlerinin kısa zamanda dağıtmış ve kendisi ile oÄŸlu birlikte yakalanarak idam edilmiÅŸtir.

ÇERKEZ ETHEM AYAKLANMASI

Yunanlıların Ä°zmir’i iÅŸgalinden sonra, Çerkez Ethem topladığı kuvvetlerle Salihli Cephesi’ni kurmuÅŸ ve kendini de cephe komutanı ilan etmiÅŸti. Kuvayi Seyyare adıyla anılan süvari birlikleri ,yalnız istilacı düşmana karşı deÄŸil, Anzavur’un ezilmesinde, Düzce, Adapazarı ve Yozgat ayaklanmalarının bastırılmasında yararlılık gösterdi. Ankara hükümeti Erkanıharbiye reisi Ä°smet Bey (Ä°nönü), Ethem’in birliklerinin kesin olarak disiplin altına alınması için emir verdi. Batı cephesinin harekete geçtiÄŸini gören Ethem T.B.M.M. ReisliÄŸine Meclisi’de aÅŸağılayan ve Mustafa Kemal’in Bilecik’ten dönerken Ankara’ya götürdüğü Ä°stanbul Hükümetinin temsilcilerinin hemen serbest bırakılmasını isteyen bir telgraf çekti. Bunu üzerine Meclis’de Kuvayi Seyyareye karşı çıktı. Batı Cephesi komutanlığı Ethem ve Tevfik Beylerin vatana ihanet suçu iÅŸlediklerini öne sürerek teslim olmalarını istedi. Fakat mebus ReÅŸit Bey’in de kendilerine katılmasıyla üç kardeÅŸ UÅŸak’ta Yunanlılarla görüştüler. Düzenli ordu Ä°smet Bey ve Refet Bey’ in (Bele) komutasında 1921 yılı ocak ayında Kuvayı Seyyare’nin tuttuÄŸu Gediz-Kütahya üstüne yürüdü. Çerkez Ethem’in yanındaki kuvvet iyice küçülmüştü.1.Süvari Grubu komutanı binbaşı DerviÅŸ Bey takip ediyordu. DerviÅŸ Bey Ethem’in arkadaşı olduÄŸu için Yunanlılara sığınmadan önce silahlarını bırakmasını saÄŸladı.

KOÇGİRİ İSYANI

Erzincan ve çevresinde 1920 sonlarında eÅŸkıyalık olayları alıp yürümüştü. Bu durumu önlemek üzere Zara’dan Ä°mranlı’ya gönderilen süvari alayının varlığı, eÅŸkıyayı rahatsız ettiÄŸi için, Ä°mranlı bucak müdürü Haydar’ın akrabaları, askeri bölgeden uzaklaÅŸtırmak amacıyla burada bir ayaklanma hazırladılar. Bir yandan da, bölgede bağımsız bir kürt devleti kurulacağı yolunda propaganda yapıyorlardı. Nitekim 7 aÅŸiret reisi, 8 nisan 1921’de TBMM’ye gönderdikleri bir mektupla bölgede bir Kürt vilayeti kurulmasını, valiliÄŸe bir kürdün atanmasını istediler. Ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Nurettin PaÅŸa komutasındaki Merkez Ordusu Koçhisar, Zara, MuÅŸ, Ovacık, Kemah, Kangal, Koçgiri bölgesinde geniÅŸ bir tarama harekatına giriÅŸti ve ayaklananlarla, 15 yerde çarpışmak zorunda kaldı. Mayıs sonunda doÄŸru eÅŸkıya grupları sindirilmiÅŸ, bunlardan bir kısmı teslim olmuÅŸ, 500 kadar da öldürülmüştü.

KONYA AYAKLANMASI

KurtuluÅŸ savaşı yıllarında baÅŸ gösteren ve Konya’nın bir süre isyancıların elinde kalmasına neden olan ayaklanmadır. (Ekim-Kasım 1920) 1919’daki Bozkır Ayaklanmaları’nın elebaÅŸlarından olan DelibaÅŸ Mehmed Ankara Hükümeti’ni tanımadığını ilan ederek çoÄŸu asker kaçağı 500 kadar silahlı kiÅŸiyle Konya’nın Çumra nahiyesini bastı; nahiye müdürünü tutukladı ve Konya ile haberleÅŸmeyi kesti. (2 Ekim 1920) Ayaklanma kısa sürede Koçhisar, Karapınar, Karaman, AkÅŸehir ve Alanya’ya kadar yayıldı. Ayaklanmayı haber alan Ankara Hükümeti Dahiliye Vekili Miralay Refet Bey’i (Bele) ayaklanmayı bastırmakla görevlendirdi. Ayaklanmayı bastırmaya gelen Kuvayi Milliye birlikleri kentin kuzeybatısında toplanıyordu. 6 Ekim 1920’de ayaklanmacılar Kuvayi Milliye’nin bulunduÄŸu noktaya doÄŸru saldırdı, fakat Kuvayi Milliye birlikleri ayaklanmacıları Konya’dan çıkarttı. Kuvay-ı Milliyenin ayaklanmacıları izlemesi, Kasım 1920 sonlarına kadar sürdü. Demirci Mehmed Efe ve Yarbay Osman Bey’e baÄŸlı birliklerinde bastırma harekatına katılmasıyla ayaklanmacıların gücü iyice kırıldı. Demirci Mehmed Efenin bastırma harekatının son noktası olan Isparta’ya girmesiyle 22 Kasım 1920’de Konya ayaklanması tümüyle sona erdi.

KUVAY-I Ä°NZÄ°BATÄ°YE (HALÄ°FELÄ°K ORDUSU)

Kuvay-ı Milliye Ä°zmit ve çevresine kadar olan bölgeyi kontrollerinde tutuyordu. Buralarda Kuvay-ı Milliye’nin olması Ä°ngilizlerin iÅŸine gelmiyordu. Onlar açısından boÄŸazlar tehlikeye düşüyordu. Ä°ngilizler her tarafta düzeni ve güvenliÄŸi saÄŸlamak için Ä°stanbul Hükümeti’ne Kuvay-ı Ä°nzibatiye adıyla bir ordu kurdurdular. Bu orduyu saraya baÄŸlı paÅŸalar yönetiyordu. Bu ordu her yönüyle Kuvay-ı Milliye birliklerinden üstündü. Gevye’ye saldıran ve halkı kışkırtan Kuvay-ı Ä°nzibatiye’ye karşı Kuvay-ı Milliye birlikleri büyük bir baÅŸarı kazandılar. Ali Fuat PaÅŸa’nın orduyu ustaca yönetmesi baÅŸarılı olunmasında etkili oldu.

MİLLİ AŞİRET İSYANI

KurtuluÅŸ Savaşı sırasında Ä°ngilizler ve Fransızların kışkırtması üzerine Urfa’da Milli AÅŸiret tarafından çıkarılan ayaklanmadır. (8 Eylül 1920) Milli AÅŸiret’in reisi Ä°smail ile birlikte Halil, Bahur, Abdurrahman ve Mahmut adlı elebaşıları, DoÄŸu’da bir Kürdistan Devleti kurmak düşüncesi ile ayaklanmışlardır. (24 AÄŸustos 1920) Büyük bir kuvvetle harekete geçen asiler, ViranÅŸehir’i aldıktan sonra Karakeçi AÅŸireti’ne mensup olanları öldürmüşler, fakat daha sonra yapılan çatışmada, büyük çoÄŸunluÄŸu ortadan kaldırılmıştır.

PONTUS Ä°SYANI

KurtuluÅŸ Savaşı sırasında Yunalılar’ın kışkırtması ile Kuzey Anadolu’da Rumlar tarafından çıkarılan ayaklanmadır. (1920-1923) 1904 yılında kurulan Pontus Cemiyeti, Anadolu’nun düştüğü kötü durumdan faydalanarak harekete geçmiÅŸtir. Ä°tilaf Devletleri’nin Yunanlıları desteklemesinden cesaret alan Rum çeteleri, Anadolu’nun kuzeyinde yaÅŸlı Türkleri öldürmeye; kadın ve çocukları yok etmeye baÅŸlamışlardı. Samsun, Merzifon, Tokat, Vezirköprü, ÇarÅŸamba, Terme, Ladik ve Amasya yörelerinde Ermeniler’le birleÅŸerek büyük bir vahÅŸet örneÄŸi veren Rumlar’a karşı Topal Osman AÄŸa, Milli Kuvvetlerle birlik olarak harekete geçmiÅŸ ve Pontus Cemiyetine ait Rum çetelerini teker teker ortadan kaldırmaya muvaffak olmuÅŸtur. KurtuluÅŸ Savaşı kazanıldıktan sonra Rumlar’ın hepsi Anadolu’dan sürülmüş ve böylece Pontus Devleti kurma çabaları da söndürülmüştür.

YOZGAT Ä°SYANI

KurtuluÅŸ Savaşı sırasında Hürriyet ve Ä°tilaf Fırkası reisi ÇapanoÄŸlu Edip ve Celal tarafından Yozgat ve yöresinde çıkarılan ayaklanmadır. (15 Mayıs 1920-30 Aralık 1920) ÇapanoÄŸlu Edip ve Celal kardeÅŸlerin kışkırtması ile Yozgat yöresinde, Ankara Hükümeti’ne karşı baÅŸlatılan ayaklanma iki ayrı dönemde olmuÅŸtur. Ä°lk ayaklanma Yıldızeli’nde Erzurumlu Hüseyin Nazım ve Kara Mustafa’nın elebaşılığında çıkarılmıştır. Milli Kuvvetler bu ayaklanmayı 30 Aralıkta bastırmaya muvaffak olmuÅŸlardır. Ä°kinci isyan ise avukat Zileli Ali, Bucak Müdürü Naci ve arkadaÅŸları tarafından çıkarılmıştır. Kısa sürede yaygın bir duruma gelen ayaklanma Yozgat’a da yayılmıştır. Yozgat isyanını bastırmakla görevlendirilen Çerkez Ethem, kuvvetleri ile birlikte Yozgat’a girmiÅŸ, elebaÅŸlarından bir çoÄŸunu idam ederek ayaklanmaya son vermiÅŸtir.

ZÄ°LE AYAKLANMASI

KurtuluÅŸ Savaşı sırasında, Tokat ve Zile yöresinde patlak veren ayaklanmadır. (Mayıs-Haziran 1920) Yozgat ve Yıldızeli ayaklanmalarından ve Damat Ferid PaÅŸa’nın desteÄŸinden cesaret alan Zileli dava vekili Ali Bey ,görevden alınan eski nahiye müdürü Naci Bey ve Ä°hsan Bey, 30 kadar atlıyla Zile köylerini dolaÅŸarak propaganda yapmaya baÅŸladılar. Bu olayın haber alınması üzerine, Ankara hükümeti 3 Haziran 1920’de Zile’ye süvari binbaşı Hilmi Bey komutasında birbirlik gönderdi. Bu arada eylemlerine son verenlerinde bağışlanacakları duyuruldu. Postacı Nazım adında biri Ankara’ya haber göndererek, TBMM Hükümeti’ni tanımadığını bildirdi. Ardından 400 kiÅŸilik bir kuvvetle 6 Haziranda Zile’ye saldırdı. Olayların büyümesi üzerine Ankara hükümeti, Tokat’taki 5. Tümen’i de Zile’ye gönderdi. Ama Cemil Cahit Bey’in komuta ettiÄŸi tümen, Zile eÅŸrafının önemli bir bölümünün de ayaklanmacılara katıldığını ve kentteki jandarma birliklerinin Postacı Nazım’a teslim olduklarını öğrenince kente düzenlemeyi planladıkları saldırıdan vazgeçtiler. Zile’ye Sivas Erzurum’dan yeni birlikler gönderildi. Ayaklanma takviye edilmiÅŸ 5.Tümen’in yoÄŸun çatışmalardan sonra 12 Haziran’da Zile’ye girmesiyle bastırıldı.

Bakınız, KurtuluÅŸ Savaşı – İç Cephe-Ayaklanmalar

(Visited 7 times, 1 visits today)


Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 05.04.2008 tarihinde Hale tarafından, Yakın Dönem Türkiye Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 7395 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Ayaklanmalar - İsyanlar | Anzavur İsyanı - Afyon Ayaklanması - Ali Batı İsyanı - Bolu Ve Düzce İsyanları - Çerkez Ethem Ayaklanması - Koçgiri İsyanı - Konya Ayaklanması - Milli Aşiret İsyanı orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...

Önceki MakaleGözde UçuÅŸan Cisimler ve Işık Çakmaları Sonraki MakaleOsmanlı'da Giyim..

Bu Makaleyle İlgili Fikirlerinizi ve Görüşlerinizi Diğer Ziyaretçilerle Paylaşabilirsiniz