Ankara’nın BaÅŸkent OluÅŸu – 13 Ekim 1923 | Ankara’nın BaÅŸkent Olması İçin T.B.M.M. BaÅŸkanlığı’na Verilen Anayasa DeÄŸiÅŸikliÄŸi Teklifi

Ankara’nın BaÅŸkent OluÅŸu – 13 Ekim 1923

Lozan Barış AntlaÅŸması‘nın TBMM tarafından onaylanmasından sonra, Ä°stanbul 23 Eylül 1923‘ten itibaren tahliye edilmeye baÅŸlandı. 6 Ekim 1923’de Ä°stanbul’un yabancı iÅŸgal kuvvetleri tarafından boÅŸaltılması tamamlandı. Yabancı iÅŸgal kuvvetlerinin Ä°stanbul’dan ayrılması, gündeme hükümet merkezi sorununu getirdi. Ä°smet PaÅŸa (Ä°nönü) hükümet üyesi olmakla beraber, Ankara’nın baÅŸkent oluÅŸunu öngören önergeyi 9 Ekim 1923′te on dört arkadaşı ile birlikte, Malatya Milletvekili olarak TBMM’ne verdi. Ä°smet PaÅŸa, Ankara’nın hükümet merkezi olması konusunu acil bir sorun olarak görmekte ve Lozan’dan itibaren zihnine yerleÅŸmiÅŸ bulunduÄŸunu ifade etmektedir.

Ä°smet PaÅŸa’ya göre; Ankara’nın baÅŸkent olması iç ve dış çeÅŸitli sebeplere dayanmaktadır: “Lozan’da Batı dünyasının murahhasları, mütehassısları, diplomatları ile görüşüyorum. Bunlar Ä°stanbul Hükümeti’ni Ä°stanbul muhitini tanıyan insanlar ve yeni devletin o muhitin insanlarına göre kurulmasını arzu ediyorlar. Bunu her hallerinden anlıyorum. Bizim bakımımızdan meselenin daha ehemmiyetli ve deÄŸiÅŸik cepheleri var. Bir defa BoÄŸazlar askeri bakımdan tamamıyla açık, tamamıyla emniyetsiz. Bu vaziyetteyiz. Lozan AntlaÅŸması’yla elde edebildiÄŸimiz neticeler ve tarihi ÅŸartlar bizi endiÅŸeye sevk ediyor. Ayrıca Anadolu’nun ortasında bulunarak ve bir Anadolu hükümeti olarak yeni devleti çalıştırmak istiyoruz”.

Ä°smet PaÅŸa’ya göre; Ankara’nın hükümet merkezi olması meselesinin, hilafetle bir ilgisi yoktur. Fakat, Ankara hükümet merkezi olunca, hilafet bir bakıma devletimizin dışına atılmış oluyor: “Gerçi biz hilafeti devamlı bir müessese olarak düşünmüyoruz, Fakat Ankara’nın hükümet merkezi olması ve hilafet merkezinin Ä°stanbul’da bulunması, ondan kurtulmak için ayrıca bir temel vasıta olacaktır.”

Teklif edilen Anayasa maddesi gayet kısadır: Türkiye Devletinin makarrı idaresi Ankara ÅŸehridir.” Ancak teklif edilen kanun maddesinin gerekçesi, Ankara’nın yeni Türkiye’nin merkezi olması gereÄŸini açıklamaktadır. Gerekçe özetle, yeni Türkiye’nin varlığının, ülkenin kuvvet kaynaklarının geliÅŸmesinin saÄŸlanması, Anadolu’nun merkezinde baÅŸkent tesis etmek lüzumunu açıklıyor ve coÄŸrafi ve stratejik durum, iç ve dış güvenlik de bunu gerekli görüyordu.

13 Ekim 1923‘te TBMM’de kabul edilen tek maddelik bir yasa ile Ankara, yeni devletin baÅŸkenti olmuÅŸ ve böylece devlet merkezinin Ä°stanbul olacağı yolundaki çekiÅŸmelere son verildiÄŸi gibi, Cumhuriyetin ilanı için de bir adım atılmıştır. Bu, aynı zamanda Milli Mücadele’nin başından beri uygulanan Ankara’nın Ä°stanbul’a hakim olacağı esasının bir sonucu idi.

Ankara’nın BaÅŸkent Olması İçin T.B.M.M. BaÅŸkanlığı’na Verilen Anayasa DeÄŸiÅŸikliÄŸi Teklifi

Yüksek Başkanlığa,

Lozan AntlaÅŸması’nın tamamlayıcılarından tahliye protokolünün uygulanması son bulmuÅŸ ve baÅŸtan baÅŸa yabancı iÅŸgalinden kurtulan Türkiye’nin fiilen kuruluÅŸu tahakkuk eylemiÅŸtir. Milletimizin en deÄŸerli beldelerinden Ä°stanbul’umuz, Ä°slamiyet’in hilafet merkezi olma durumunu, Ä°slam alemi içinde tahsisen ve hasren Türk milletinin savunma vasıtalarına emanet edilmiÅŸ olarak sonsuza kadar sürdürecektir. DiÄŸer taraftan Türkiye Devleti’nin idare merkezi için Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde karar vermek zamanı gelmiÅŸtir.

Bir devletin merkezini tayin için esas olacak düşünce, yeni Türkiye’nin idare merkezinin Anadolu’da ve Ankara ÅŸehrinin seçilmesini gerekli kılmaktadır. Söz konusu düşünce; AntlaÅŸma ile BoÄŸazlar için kabul edilen hükümler, yeni Türkiye’nin varlığının esası, memleketin kuvvet kaynakları ve geliÅŸmesini Anadolu’nun merkezinde tesis etmek gereÄŸi, coÄŸrafi ve stratejik durumunun müsaadesi çerçevesinde iç ve dış güvenliÄŸin saÄŸlanması hususunda geçmiÅŸte edinilmiÅŸ tecrübelerle özetlenebilir. Bu düşüncelerin her biri, baÅŸlı başına bir önemli gerekçe sayılacak durumdadır.

Devletin idare merkezinin yeni bir şekilde tesis ve gelişmesine bir an önce başlamak iç ve dış tereddütlere son vermek için alttaki kanun maddesinin kabulünü arz ve teklif ederiz.

Kanun maddesi : Türkiye Devleti’nin idare merkezi Ankara ÅŸehridir. 9 Ekim 1923

Malatya : İsmet İnönü
Çorum : Ferit Törümküney
Diyarbakır : Zülfü Tiğrel
ErtuÄŸrul (Bilecik) : Dr.Fikret Onuralp
Kütahya : Seyfi Aydın
Malatya : Hilmi Oytaç
Kastamonu : M. Mahir
Erzurum : Rüştü
Erzincan : Sabit
Sivas : Rahmi
Bursa : Necati KurtuluÅŸ
Bursa : Refet (Canıtez)
Konya : Kazım Hüsnü Bey
İstanbul : Ali Rıza Bebe
KarahisarıSahip : M. Kamil

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 05.04.2008 tarihinde Hale tarafından, Yakın Dönem Türkiye Tarihi bölümünde paylaşılmıştır ve 7080 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 5 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Ankara\'nın Başkent Oluşu - 13 Ekim 1923 | Ankara\'nın Başkent Olması İçin T.B.M.M. Başkanlığı\'na Verilen Anayasa Değişikliği Teklifi orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...